Mỹ, Anh và phương Tây tiến thoái lưỡng nan trong vụ nhà báo Saudi mất tích

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và người đồng cấp Saudi Arabia. Ảnh Reuters.

“Tôi nghĩ là chúng ta cần phải tìm hiểu điều gì đã xảy ra trước đã”, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho hãng tin AP được biết trong một cuộc phỏng vấn. “Chúng ta ở trong tình huống như vậy, bạn biết đó, chúng ta vẫn sẽ có tội khi chưa chứng minh được là vô tội. Tôi không thích điều đó.”

Ông Trump sau đó đã đề cập đến vụ ứng viên Thẩm phán Tòa án Tối cao do ông đề cử, Brett Kavanuagh, người đã gặp phải rất nhiều rắc rối tại Thượng viện sau khi một vài người phụ nữ tố cáo ông này có hành vi không đứng đắn.

Trước đó, trong một bài đăng trên Twitter, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cho biết rằng Thái tử Saudi Mohamed bin Salman đã phủ nhận việc biết điều gì đã xảy ra trong lãnh sự quán Saudi Arabia tại Istanbul, nơi mà nhà báo Khashoggi bị mất tích cách đây 2 tuần.

Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ tin rằng nhà báo gốc Saudi Arabia này đã bị sát hại và thi thể đã bị phi tang, một cáo buộc mà phía Saudi đã phản đối mạnh mẽ.

“Tôi vừa mới nói chuyện với Thái tử Saudi, người đã phủ nhận việc biết thông tin về những gì đã diễn ra tại lãnh sự quán nước này tại Thổ Nhĩ Kỳ,” ông Trump viết trên Twitter. Ông Trump cũng viết rằng Thái tử Saudi đã nói với ông rằng Thái tử “đã bắt đầu, và sẽ nhanh chóng mở rộng, một cuộc điều tra đầy đủ và toàn diện đối với vấn đề này. Câu trả lời sẽ được đưa ra sớm.”

Thái tử Saudi là người có mối quan hệ khá tốt đối với chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đang xây dựng hình ảnh về một lãnh đạo Saudi Arabia mới, năng động hơn đa dạng nền kinh tế nước này khỏi sự lệ thuộc vào nguồn dầu mỏ và cũng đang tạo ra nhiều thay đổi xã hội, theo Reuters.

Tuy vậy, ngày càng có nhiều sự chỉ trích đối với hành động của vị thái tử này.

Những lời chỉ trích đó nhằm vào nhiều vấn đề, trong đó có sự tham gia của Riyadh vào cuộc nội chiến Yemen, vụ bắt các nhà hoạt động nhân quyền là nữ hay tranh cãi ngoại giao với Canada. Vương quốc này cũng đã phủ nhận cáo buộc của Pháp rằng nước này từng giam giữ Thủ tướng Lebanon Saad al-Hariri hồi tháng 11-2017.

Mặc dù nhiều nước phương Tây, trong đó có nhiều đồng minh của Mỹ, bày tỏ về vấn đề nhân quyền của Saudi Arabia, ông Trump vẫn cho rằng ông không sẵn sàng hủy các hợp đồng bán vũ khí với Riyadh.

Trong khi đó, Bộ trưởng Ngân khố Mỹ Steven Mnuchin vẫn có kế hoạch tham dự hội nghị đầu tư quốc tế của Saudi Arabia dự kiến được tổ chức ngày 23-10 tới. Tuy vậy, ông Trump cho biết chuyến thăm của ông Mnuchin có thể bị hoãn vào ngày 19-10 này, tùy thuộc vào kết quả của cuộc điều tra.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, người đã có cuộc gặp với Vua Salman, Thái tử và người đồng cấp của mình tại Saudi Arabia, cho rằng đánh giá của ông từ các cuộc gặp này là “có một sự cam kết nghiêm túc trong xác định tất cả các sự kiện và đảm bảo trách nhiệm, bao gồm cả trách nhiệm của các lãnh đạo cao cấp và quan chức của Saudi Arabia.”

Ông Pompeo sẽ đến Thổ Nhĩ Kỳ trong ngày 17-10.

Những phát biểu của ông Trump và cả ông Pompeo đang phản ánh tình thế tiến thoái lưỡng nan đối với Mỹ, Anh và các nước phương Tây trong việc ứng phó thế nào đối với một vương quốc như Saudi Arabia, vốn chẳng bận tâm gì đến những áp lực từ bên ngoài. Saudi Arabia là nước xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu thế giới, sẵn sàng chi những khoản khổng lồ mua vũ khí từ phương Tây.

Trong khi đó, ngoại trưởng các nước G7 cho biết họ vẫn đang “rất bối rối” bởi sự biến mất của Khashoggi, và đang mong đợi phía Riyadh tiến hành một “cuộc điều tra triệt để, đáng tin cậy, minh bạch và nhanh chóng, như đã công bố trước đó”.

Tuyên bố này được coi là khá bất thường đối với một nhóm thường cân nhắc về các vấn đề chính sách đối ngoại toàn cầu và cũng không ngần ngại nói về những vụ lạm dụng nhân quyền ở các nước khác.

Một số phương tiện truyền thông đã cho rằng Saudi Arabia đang chuẩn bị thừa nhận rằng Khashogghi đã thiệt mạng trong một cuộc thẩm vấn đi sai hướng.

Trong khi đó, trong nội bộ nước Mỹ, nhiều nghị sĩ trong đó có cả những người thuộc đảng Cộng hòa của Tổng thống Trump đã lớn tiếng yêu cầu Mỹ có phương án thúc ép Saudi đưa ra câu trả lời về những gì đã xảy ra với Khashoggi.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan cũng cho biết một vài bộ phận trong lãnh sự quán Saudi Arabia tại Istanbul đã được sơn lại sau vụ mất tích của Khashoggi.

Duy Tiến