Mùa xuân 1975: Những khoảnh khắc không quên

Lịch sử trong dòng chảy vô tận có những khoảnh khắc chói sáng, 'một ngày bằng hai mươi năm '. Đối với tôi, mùa xuân năm 1975 mãi sống trong ký ức với những hình ảnh không quên.

Cho đến bây giờ, tôi vẫn như thấy trước mắt quang cảnh Huế buổi sáng đầu tiên ấy. Chúng tôi đã đi bộ suốt đêm từ cầu Mỹ Chánh để kịp vào thành phố lúc trời rạng sáng. Huế đang trong một ngày hội. Những lá cờ nửa đỏ lửa xanh tung bay trên Phu Văn Lâu, trên các tòa nhà lớn, trên đường phố và những con thuyền xuôi ngược sông Hương. Tôi và nhà nhiếp ảnh Lâm Hồng Long đã chạy xe cùng các bạn sinh viên dọc hai bờ sông Hương, qua các khu An Cựu, Vĩ Dạ, ngược lên phía cầu Bạch Hổ rồi vào thành nội. Về đến Phu Văn Lâu, tôi chọn một góc riêng, lấy sổ công tác, kê lên ba lô ngồi viết "Sáng xuân Huế đỏ cờ bay". Đấy là ấn tượng mạnh nhất của tôi về Huế trong buổi sáng đầu tiên ấy .

Phóng sự ảnh “ Sài Gòn ngày 30/4/1975 “ của NB Trần Mai Hưởng- TTXVN

Phóng sự ảnh “ Sài Gòn ngày 30/4/1975 “ của NB Trần Mai Hưởng- TTXVN

Tôi cũng không bao giờ quên cảm giác choáng ngợp vài ngày sau đó khi vào Đà Nẵng, đô thị lớn thứ hai ở miền Nam. Sáng 29/3, tôi cùng các nhà báo Lâm Hồng Long, Ngọc Đản, Hoàng Thiểm lên đường vào Đà Nẵng trên hai chiếc Honda vừa mượn đuợc của Ủy ban quân quản, dù chỉ mới học chạy xe được vài ngày. Chúng tôi có mặt ở sân bay Đà Nẵng, trụ sở Bộ Tư lệnh quân đoàn 2, vào lãnh sự quán Mỹ và một số nơi khác, làm việc với lãnh đạo ủy ban quân quản để kịp có hình ảnh, tài liệu cần thiết. Sáng hôm sau, tôi một mình đi xe máy mang phim ảnh của anh em trong tổ ngược ra Đông Hà. Có đoạn qua cây cầu hỏng ở gần Huế, tôi nhờ các o du kích khiêng xe xuống đò chở qua sông. Về đến nơi, bàn giao phim ảnh xong tôi ngồi viết ngay bài "Đà Nẵng ngày đầu giải phóng". Sáng sớm hôm sau, Đài Tiếng nói Việt Nam đọc bài tường thuật của tôi trong buổi thời sự sáng. Khỏi phải nói, tôi cùng các đồng nghiệp vui mừng như thế nào. Cho đến giờ, tôi vẫn nhớ giọng người phát thanh viên náo nức, tự hào và có sức lan tỏa làm sao: "Ba giờ chiều ngày 29/3, Đà Nẵng, thành phố lớn thứ hai ở miền Nam hoàn toàn giải phóng...".

Trong bài viết về Đà Nẵng, tôi có kể về nhà nhiếp ảnh Lâm Hồng Long, người phóng viên lớn tuổi nhất trong đoàn, từng bị giam cầm trong nhà lao Con Gà ở Đà Nẵng trước khi đi tập kết. Tôi nhắc về cô gái Vĩnh An, người Đà Nẵng tham gia hoạt động cách mạng, đã dùng xe Honda đưa phóng viên TTXGP Đinh Quang Thành đi chụp ảnh thành phố quê hương cô. Tôi viết về Đà Nẵng sau giải phóng cuộc sống sớm trở lại bình thường, điều rất có ý nghĩa trong thời khắc đó.

Phóng sự ảnh “ Sài Gòn ngày 30/4/1975 “ của NB Trần Mai Hưởng- TTXVN

Ngay sau ngày giải phóng Đà Nẵng, tổ phóng viên mũi nhọn của TTXVN - TTXGP được thành lập để theo kịp bước chân thần tốc của các chiến sĩ cánh quân phía đông. Dọc theo đường quốc lộ 1, chúng tôi qua Tam Kỳ, Quảng Nam, Quảng Ngãi đến Quy Nhơn. Tôi nhớ quang cảnh đường số 1 chật cứng xe cộ và những người lính đang hướng ra phía trước như lời của Xuân Sách mà nhạc sĩ Huy Du phổ nhạc: "Có những ngày vui sao, cả nước lên đường, xao xuyến bờ tre, từng hồi trống giục….". Không khí trên đường hành quân đúng là như vậy.

Theo các đoàn quân, chúng tôi cứ hướng nam mà đi. Đến đâu cần thì liên hệ với các đơn vị bộ đội hoặc cấp ủy, chính quyền cách mạng địa phương để làm việc, tìm nơi ăn nghỉ. Mọi việc rất linh hoạt.Bởi vì nếu đi theo hẳn một đơn vị nào thì chúng tôi cũng rất khó xoay sở do đặc điểm công việc của mình.Cảnh sắc con người, cuộc sống đâu cũng mới mẻ, cuốn hút, nhưng chúng tôi cần tiến nhanh ra phía trước.T ôi nhớ hôm rời Quảng Ngãi, anh Lâm Hồng Long và tôi đi trên xe Honda. Do mải mê dừng lại chụp ảnh và hỏi chuyện, hai anh em tụt lại khá xa. Đến bữa ăn trưa, chúng tôi ghé vào một quán nhỏ gần Sa Huỳnh. Mấy bà má ở quán thương lắm, cứ lấy cơm cho ăn, nước dừa cho uống và hỏi chuyện miền bắc. Biết anh Long là cán bộ tập kết, các má rất mừng. Quán nhỏ bên đường, lá cờ nửa đỏ nửa xanh treo trước quán bay trong nắng gió trong lành của miền trung. Vậy là đủ tin yêu, quý mến rồi. Hai anh em chẳng có đồng tiền Sài Gòn nào. Tôi lấy mấy đồng bạc miền Bắc ra tặng các má chứ không dám nói là trả tiền. Mọi người xúm xít xem đồng tiền từ Hà Nội, rồi chuyền tay nhau, khen mãi đồng tiền ngoài đó đẹp.

Chúng tôi vào Quy Nhơn, thành phố có vẻ đẹp riêng với Gềnh Ráng, núi Một và cũng là một hải cảng lớn. Chúng tôi đi qua những đường tấp nập người, những khu chợ lớn đông vui, nhà thờ, chùa chiền đã mở trở lại. Tôi viết ngay bài "Gặp những người khởi nghĩa" phản ánh cuộc sống mới ở Quy Nhơn sau ngày giải phóng. Rất tiếc là do hành trình quá vội và việc liên lạc với Hà Nội có trục trặc, nên tôi phải mang theo bài viết này đến tận Nha Trang.

Trong mắt tôi, Nha Trang ngày ấy đẹp lắm. Có cái gì đó rất mới mẻ, tinh khôi ở thành phố nổi tiếng này. Trên con đường dọc theo mép biển, những hàng dương xanh và cả khu chợ Đầm cuộc sống vẫn rộn rã theo nhịp thường ngày.

Chúng tôi có mặt ở Phan Rang ngay ngày quân giải phóng đập tan lá chắn này. Để phát kịp bài Phan Rang ra Hà Nội, tôi đã một mình đi xe máy về Nha Trang, nơi đặt điện đài, trong khi các anh trong tổ ngược lên Đà Lạt. Điều đáng nói là trong chuyến đi này, anh Đinh Quang Thành đã lấy được bản đồ thành phố Sài Gòn tại trung tâm bản đồ Đà Lạt. Đây chính là tấm bản đồ mũi đột kích thọc sâu của sư đoàn 304 sử dụng để tiến vào dinh Độc Lập và trung tâm Sài Gòn ít ngày sau đó.

Phóng sự ảnh “ Sài Gòn ngày 30/4/1975 “ của NB Trần Mai Hưởng- TTXVN

Từ Phan Rang, trên đường hành quân tiếp vào phía trong, chúng tôi dừng lại ở Hàm Tân, quê hương nhà nhiếp ảnh Lâm Hồng Long. Chúng tôi được chứng kiến khoảnh khắc rất cảm động khi anh Lâm Hồng Long gặp lại những người thân, trong đó có người phụ nữ chỉ mới hứa hôn với anh vẫn chung thủy đợi chờ sau 21 năm xa cách.

Chúng tôi có mặt ở Xuân Lộc khi những trân đánh cuối cùng đang diễn ra. Trong thời điểm ấy, việc anh em trong tổ gặp được sư đoàn 304- sư đoàn Vinh Quang, kết nghĩa với TTXVN, được Bộ Tư lệnh sư đoàn đưa vào đội hình hành quân khi trận đánh lớn cuối cùng vào trung tâm Sài Gòn chỉ còn tính từng ngày, là duyên phận và một may mắn lớn. Ban lãnh đạo TTXVN ở HN cũng rất vui mừng về điều này. Ngoài đồng chí Trần Bình, chính ủy sư đoàn, người thông tấn quân sự cũ, các đồng chí Nguyễn Hữu An, tư lệnh trưởng quân đoàn 2; Hoàng Đan, Phó tư lệnh; Đỗ Ân, sư trưởng 304 và các đồng chí trong cơ quan Bộ tư lệnh đối với chúng tôi đều rất thân thiết, quý mến.

Tôi sẽ không bao giờ quên những ngày cuối cùng ở trường bắn Nước Trong. Sở chỉ huy tiến sát lên trận tuyến cuối cùng để phối hợp tác chiến giữa các đơn vị nhằm tiêu diệt những điểm kháng cự cuối cùng, chiếm cầu xa lộ trên sông Đồng Nai để mở toang cánh cửa vào Sài Gòn.Những trận đánh cuối cùng rất ác liệt, căng thẳng. Mũi co cụm ở trường sĩ quan thiết giáp của quân Sài Gòn quyết chống cự đến cùng. Các mũi tiến công của quân ta phải giành giật từng điểm một và không ít thương vong. Điều quan trọng hơn là việc phối hợp các cánh quân trên toàn hướng đông. Gương mặt của tướng Nguyễn Hữu An, tư lệnh quân đoàn, sau nhiều đêm mất ngủ, ngồi trầm tư bên ngọn đèn nhỏ khắc sâu trong ký ức tôi. Qua các mệnh lệnh truyền đi, tôi hiểu Bộ chỉ huy đang phải phối hợp để đặc công giữ các cầu trên xa lộ, cho pháo binh hướng đến các mục tiêu dọc đường tiến vào Sài Gòn. Việc phối hợp giữa bộ binh, xe tăng, thiết giáp...rất khẩn trương để hình thành một mũi thọc sâu tiến vào trung tâm Sài Gòn vào thời điểm thích hợp.Tôi biết các tướng Nguyễn Hữu An, Hoàng Đan... đều là những tài năng quân sự lỗi lạc của quân đội. Các ông chiến đấu từ kháng chiến chống Pháp, chỉ huy những đơn vị chủ công ở Điện Biên Phủ rồi qua bao gian nan của chuộc kháng chiến chống Mỹ, ở hầu hết các chiến trường, tham gia nhiều chiến dịch lớn. Và nay họ đang tham gia vào trận đánh có ý nghĩa nhất trong cuộc đời cầm quân của mình.

Phóng sự ảnh “ Sài Gòn ngày 30/4/1975 “ của NB Trần Mai Hưởng- TTXVN

Rạng sáng ngày 30/4, mũi đột kích tiến thẳng vào trung tâm Sài Gòn. Chúng tôi qua cầu xa lộ lớn trên sông Đồng Nai từ sớm. Mệnh lệnh truyền xuống: Vừa đánh vừa tiến vào trung tâm. Những ổ kháng cự nhỏ hai bên đường vẫn bắn ra. Nhiều đoạn trên xa lộ, chiếc xe nhỏ của chúng tôi áp vào sườn xe tăng, lúc bên phải, lúc bên trái để tránh đạn bắn thẳng. Mục tiêu là Dinh Độc Lập. Từng đoàn xe nối đuôi nhau. Xe tăng dẫn đầu, rồi đến xe thiết giáp, xe chở bộ binh. Pháo 130 ly bắn yểm trợ dọc hai bên đường. Những đám khói đen đặc cuộn lên. Có đoạn, xe tăng phải hạ nòng bắn thẳng vào tàu chiến của quân Sài Gòn đang rút chạy.

Xe chúng tôi lao về phía Dinh Độc Lập. Anh Ngô Bình, người lái xe, lúng túng vì thành phố quá lớn và có rất nhiều ngả đường. Sau mấy lần được chỉ dẫn, chúng tôi cũng đến nơi. Những chiếc xe tăng đi đầu đã đến đó trước ít phút. Vừa vào trong dinh, tôi và phóng viên nhiếp ảnh Vũ Tạo nhảy ra khỏi xe thì thấy một chiếc xe tăng trong đội hình thọc sâu tiến qua cổng chính của dinh.

Tôi đưa máy ảnh lên ghi lại hình ảnh tuyệt vời đó. Đấy chính là bức ảnh "Xe tăng Quân Giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập trưa 30/4/1975" mà sau đó được sử dụng rộng rãi và trở thành một biểu tượng quen thuộc của Đại thắng Mùa Xuân cho đến ngày nay. Xe tăng trong ảnh mang số hiệu 846, là xe thứ tư trong đội hình thọc sâu gồm 7 chiếc xe tiến vào Dinh Độc Lập buổi trưa lịch sử ấy .

Các nhà báo Vũ Tạo, Hứa Kiểm, Đinh Quang Thành, Ngọc Đản, Hoàng Thiểm... nhanh chóng ghi lại những hình ảnh quan trọng nhất, trong đó có cảnh các mũi xung kích cùng xe tăng tiến vào dinh, chân dung các chiến sĩ cắm cờ trên nóc dinh Độc Lập, nội các Dương Văn Minh đầu hàng…

Phóng sự ảnh “ Sài Gòn ngày 30/4/1975 “ của NB Trần Mai Hưởng- TTXVN

Từ Dinh Độc Lập, các anh Hứa Kiểm, Đinh Quang Thành dùng xe của tổ đi ra hướng sân bay Tân Sơn Nhất. Từ Dinh Độc Lập, tôi cùng nhà nhiếp ảnh Vũ Tạo, mượn chiếc xe con của Phó tư lệnh Quân đoàn 2, tuớng Hoàng Đan, đi tới các nơi khác trong trung thành phố để ghi lại những hình ảnh và thu thập thông tin cho bài viết của mình: Sứ quán Mỹ trên đuờng Thống Nhất - Mạc Đĩnh Chi còn nguyên dấu vết của một cuộc rút chạy tán loạn. Tại Phủ Thủ tướng Ngụy Sài Gòn, giấy tờ, con dấu vứt bừa bãi dưới sàn. Trụ sở bộ Quốc phòng ngổn ngang hàng chục xe Jeep đủ loại. Tổng nha cảnh sát đầy ắp súng ống. Văn phòng tướng Cao Văn Viên tại Bộ tổng tham mưu còn cả những mẩu bánh mỳ ăn dở vứt trên bàn... Chúng tôi qua chợ Bến Thành, qua bến Nhà Rồng, đi dọc đường Nguyễn Huệ... Đâu đâu cũng gặp những biển người sôi động niềm vui, nụ cười và cả những giọt nước mắt mừng vui. Cả thành phố thực sự sống trong một ngày hội lớn.

Điều rất mừng đoàn cán bộ, phóng viên TTXGP, trong đó có các anh Nguyễn Đức Giáp, Lâm Tấn Tài, Văn Bảo, Trần Mai Hạnh, Thanh Bền..., vào Sài Gòn từ hướng Tây Ninh cũng đã có mặt kịp thời tại Dinh Độc Lập. Ngay trong chiều tối hôm đó, ảnh xe tăng chiếm dinh Độc Lập của anh Văn Bảo và bài tường thuật đầu tiên của anh Trần Mai Hạnh về Sài Gòn giải phóng được các anh chị kỹ thuật của TTXGP truyền qua hậu cứ ở Tây Ninh rồi phát ra Hà Nội kịp thời. Ảnh của anh em trong tổ chúng tôi,qua các anh Hoàng Thiểm và sau đó là anh Hứa Kiểm mang bằng máy bay ra thẳng Hà Nội, kịp thời cung cấp cho bạn đọc trong và ngoài nước một bức tranh toàn cảnh về Sài Gòn trong ngày 30/4/75. Nhiều bài viết, ảnh chụp của các anh chị khác ở TTXGP cũng được phát kịp thời. Đây là những thông tin, hình ảnh vô cùng quý giá, tạo nên một bức tranh toàn cảnh về hình ảnh của Sài Gòn, của toàn miền Nam trong một thời điểm lịch sử.

Phóng sự ảnh “ Sài Gòn ngày 30/4/1975 “ của NB Trần Mai Hưởng- TTXVN

46 năm đã trôi qua. Trong ký ức của tôi và những bạn bè đồng nghiệp, mùa xuân 75 mãi là Mùa xuân Giải phóng với những dấu ấn không thể quên! Sau mấy thế kỷ, đất nước chúng ta không còn bóng quân xâm lược nước ngoài !

Xuân 75 mãi là Mùa xuân Thống nhất ! Sau bao năm chia cắt, non sông Việt Nam liên một dải. Tôi đã có dịp ở Quảng Trị những năm 1972-1973, nơi đất nước bị chia làm đôi sau Hiệp định Geneva 1954. Có lẽ hơn bất cứ đâu trên xứ sở này, nỗi đau chia cắt ngấm vào da thịt, vào đời sống con người trên mảnh đất này cụ thể như vậy, sâu như vậy. Trên cây cầu Hiền Lương bị bom đạn đánh phá, chỉ còn vài nhịp chơ vơ giữa dòng, vẫn còn hằn một vệt sơn trắng từng làm ranh giới phân chia hai miền Nam Bắc. Những năm tháng ấy, người dân ở đây hàng ngày nhìn sang bờ bên kia, có thể nhận ra bạn bè, người thân trong những buổi làm đồng mà không sao đến với nhau được. Có người lính làm nhiệm vụ ở bờ Bắc hàng ngày nhìn thấy vợ con ở bờ Nam mà cố cầm lòng để không cất lên tiếng gọi. Muốn nhắn tin cho nhau người ta cũng nói bâng quơ giữa dòng để người bên kia đoán mà hiểu được điều muốn nói… Trên mảnh đất ấy khi nghe "Xa khơi" hay "Câu hò bên bến Hiền Lương" càng cảm nhận sức lay động lòng người của những bài ca mãi đi cùng năm tháng. Tôi đã có dịp chứng kiến niềm vui đoàn tụ đầu tiên vô cùng thiêng liêng trên mảnh đất ấy với những cảm xúc không thể nào quên !

Lịch sử trong dòng chảy vô tận có những khoảnh khắc chói sáng, “ một ngày bằng hai mươi năm “. Đối với tôi , mùa xuân năm 1975 mãi sống trong ký ức với những hình ảnh không quên.

Xuân 75 mãi là Mùa xuân sum họp ! Trong mùa xuân ấy, hàng triệu gia đình người Việt đã gặp lại nhau sao bao năm chiến tranh ly tán ,kẻ Nam người Bắc, "lưu vong chính trên mình Tổ quốc", thậm chí ngay trong mỗi vùng miền mà không gặp được nhau ! Tôi có may mắn đi cùng nhà nhiếp ảnh lão thành Lâm Hồng Long xuống Vũng Tàu để đón các chiến sĩ là tù nhân Côn Đảo trở về. Chính tại đây, trong một buổi trưa không ngủ như sự sắp đặt của số phận, Lâm Hồng Long đã chụp được bức ảnh nổi tiếng "Mẹ con ngày gặp mặt" khi chứng kiến một người mẹ từ miền Tây tìm gặp lại con trai bị giam cầm ở Côn Đảo mới trở về… Gọi là sự sắp đặt của số phận vì chính Lâm Hồng Long, một người con miền Nam tập kết ra Bắc, trong mùa xuân 75 ấy cũng gặp lại gia đình của mình và người con gái mà ngày ra đi ông đã cùng hẹn ước. Ông đã dồn hết tâm sức và tình cảm chung cũng như những nỗi niểm riêng vào hình tượng tiêu biểu và sống mãi với thời gian đó!.

Hàng triệu người Việt Nam đã ngã xuống trên con đường giành lại độc lập dân tộc và thống nhất đất nước! Nỗi đau chiến tranh vẫn còn dai dẳng trong hàng triệu gia đình… Vô vàn hy sinh mất mát để chúng ta có một Tháng Tư về trời "chưa bao giờ xanh như thế!". Và để cho nhạc sĩ thiên tài Văn Cao trong "Mùa xuân đầu tiên" viết lên những giai điệu chan chứa lòng yêu nước, thương người, giàu chất nhân văn cùng những những nỗi niềm khắc khoải của ông:" Từ nay người biết quê Người. Từ nay người biết yêu Người…"./.

Nhà báo Trần Mai Hưởng

Nguồn Tổ Quốc: https://toquoc.vn/mua-xuan-1975-nhung-khoanh-khac-khong-quen-20210428102357636.htm