Múa sư tử mèo - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia xứ Lạng

Nghệ nhân Hoàng Choóng đang chế tác những con sư tử mèo.

Trong đội múa sư tử mèo dẫn đầu thường là những thanh niên mang gậy đội, tằng giảo (một loại binh khí của người Nùng). Người múa sư tử mèo sẽ điều khiển một chiếc đầu có hình dáng giống đầu sư tử thông thường nhưng mang mặt nạ mèo, có sự kết hợp với nhiều mầu sắc như: đỏ, đen, vàng hay xanh đậm... Người Tày, Nùng quan niệm, múa sư tử mèo để xua đi những điều xấu, cầu mong những điều tốt lành, nhà nhà ấm no, hạnh phúc..., vì thế, hội múa sư tử được người Tày, Nùng chuẩn bị công phu. Ông Hoàng Choóng, năm nay 72 tuổi, trú ở thôn Thâm Mè, xã Hoàng Việt, huyện Văn Lãng là nghệ nhân duy nhất còn biết chế tác, phục dựng sư tử mèo cho biết: Múa sư tử mèo có rất nhiều bài biểu diễn khác nhau như: bài múa đi đường, bài mừng, bài bái tổ, bài cầu may; rồi nghệ thuật chồng hình, nhào lộn qua vòng lửa, thăng đai cho sư tử... Mỗi bài múa đi kèm một điệu nhạc khác nhau; người múa sư tử chỉ cần nghe chuyển nhạc gõ là biết trình diễn múa bài tương thích. Nhất là vào những mùa lễ hội, mùa xuân, mọi người đến hội không thấy tiếng trống vang, tiếng thanh la, với những con sư tử múa những đường quyền nhịp nhàng, uyển chuyển... thì như chưa thấy không khí náo nhiệt của ngày hội nơi xứ Lạng...

Theo thống kê, hiện trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn có gần 90 đội múa sư tử mèo, với gần một nghìn nghệ nhân múa sư tử, tập trung chủ yếu ở các huyện: Cao Lộc, Lộc Bình, Văn Lãng, Văn Quan... Mỗi đội múa sư tử có từ 8 đến 16 người, gồm: người múa sư tử, đười ươi, mặt khỉ và đội múa võ dân tộc... Để góp phần gìn giữ loại hình đặc sắc này, từ năm 1992 đến nay, nghệ thuật múa sư tử mèo được các ngành chức năng của tỉnh quan tâm, bảo tồn và phát triển.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du Lịch Lạng Sơn Nguyễn Phúc Hà cho biết: Với những giá trị văn hóa truyền thống, đặc sắc riêng có, ngày 8-5-2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có Quyết định số 1852 công nhận Múa sư tử mèo của dân tộc Tày, Nùng Lạng Sơn là loại hình di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Thời gian tới, Lạng Sơn tập trung xây dựng công trình, đề án nghiên cứu sâu về múa sư tử mèo, hình thành tài liệu biên soạn và xuất bản các ấn phẩm văn hóa liên quan đến hoạt động múa sư tử mèo. Tiếp tục làm tốt công tác truyền dạy cho các thế hệ trẻ, vận động các tổ chức và cá nhân tham gia đầu tư khai thác, quảng bá loại hình di sản văn hóa truyền thống này để nhân dân tiếp tục gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể này đến bạn bè trong và ngoài nước.

Bài và ảnh: HÙNG TRÁNG