Mua sắm trang thiết bị y tế từ góc nhìn pháp lý

Một ca phẫu thuật bằng robot được thực hiện tại Bệnh viện Bạch Mai. (Ảnh minh họa)

Lãnh đạo không thể nói “không biết”

Vừa qua, Cơ quan Cảnh sát điều tra (CO3) - Bộ Công an đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao truy tố 10 bị can về tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”.

Quá trình điều tra xác định các bị can làm việc tại CDC Hà Nội, công ty xuất nhập khẩu trang thiết bị, thẩm định giá đã câu kết, thông đồng, gian lận và nâng khống giá trị gói thầu mua sắm Hệ thống Realtime PCR tự động-xét nghiệm SARS-CoV-2, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho Nhà nước. Hệ thống máy xét nghiệm Realtime PCR phòng chống Covid-19 khi nhập về Việt Nam có giá khoảng 2,3 tỷ đồng, qua CDC Hà Nội đã bị đội giá lên thành 7 tỷ đồng.

Cũng liên quan đến việc “thổi giá” máy móc, trang thiết bị y tế, đầu tháng 9/2020, CO3 đã khởi tố vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Bệnh viện Bạch Mai, Công ty cổ phần công nghệ y tế BMS (Công ty BMS) và các đơn vị có liên quan.

Theo đó, giai đoạn 2016 – 2017, Công ty BMS và Bệnh viện Bạch Mai thực hiện liên doanh liên kết đưa nhiều thiết bị máy móc vào sử dụng điều trị cho bệnh nhân theo chủ trương xã hội hóa. Robot Rosa chuyên dùng trong phẫu thuật sọ não bị Công ty BMS “thổi giá” lên gấp nhiều lần giá trị thực; từ giá ước tính hơn 10 tỉ đồng lên thành 39 tỉ đồng.

Ngay sau khi vụ việc “thổi giá” ở CDC Hà Nội bị phát hiện vào tháng 4/2020, nhiều ý kiến cho rằng, cho đến thời điểm đó, Bộ Y tế chưa có một thông tin công khai giá trang thiết bị y tế để các đơn vị so sánh, tham chiếu, tạo điều kiện cho các công ty, đơn vị dễ dàng nâng giá các trang thiết bị máy móc nhập khẩu.

Ông Nguyễn Quốc Anh - Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai thời kỳ đó giải thích, giá thiết bị Công ty BMS đưa vào kinh doanh liên kết phải căn cứ vào giá mà các đơn vị khác trúng thầu trong vòng 6 tháng. Tuy nhiên, thời điểm robot Rosa được đưa vào bệnh viện, về lĩnh vực sọ não không có đơn vị nào trúng thầu 6 tháng trước nên phải căn cứ vào chứng từ thẩm định giá.

“Bệnh viện đã thuê đơn vị thẩm định giá và làm đúng theo quy định. Công ty BMS đưa ra mức giá và trên giấy tờ robot Rosa đã là 39 tỉ. Sau đó, BMS báo giá với bệnh viện cũng là 39 tỉ”, theo ông Quốc Anh.

Nguyên Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cũng cho rằng, ông không biết robot Rosa khi nhập về qua cửa hải quan cộng với chi phí đào tạo, chuyển giao công nghệ chỉ có giá hơn 10 tỉ, nên không được biết giá thiết bị nhập về bị nâng khống.

Trên thực tế không chỉ riêng Bệnh viện Bạch Mai, tại một số đơn vị khác cũng có tình trạng thuê công ty thẩm định giá để rồi thiết bị y tế bị nâng khống lên nhiều lần trước khi đưa vào bệnh viện. Một thanh tra viên cao cấp của Thanh tra Chính phủ cho biết, hiện cơ quan này đang chỉ đạo thanh tra diện rộng việc mua sắm thiết bị y tế trên cả nước, việc nâng khống giá thiết bị có diễn ra phạm vi rộng hay hẹp sẽ được làm rõ.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế, Bộ Y tế, đấu thầu theo đúng quy định thì chủ đầu tư là các đơn vị phải thực hiện hết chức năng của mình như quyết định đầu tư cái gì, xây dựng và xác định giá tham chiếu ra sao.

Thông tư 14/2020/TT-BYT về đấu thầu trang thiết bị y tế tại cơ sở y tế công lập được ban hành ít nhiều đã giúp chấn chỉnh không cho các công ty ủy quyền, lòng vòng, “thổi giá” như vừa rồi, vì mỗi nấc lòng vòng là sẽ đội lên một giá.

Trả lời về việc “thổi giá” trang thiết bị y tế tại bệnh viện, cơ sở y tế, Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế thông tin, hiện nay chủ trương của Chính phủ và Bộ Y tế có sự phân cấp quản lý mua sắm trang thiết bị y tế cho địa phương và các bệnh viện, từ khâu lên kế hoạch đến phê duyệt lựa chọn nhà thầu, định mức và tiêu chuẩn sử dụng...

“Trong Thông tư 14, chúng tôi cũng nói rõ vai trò của chủ đầu tư, không thể nói rằng lãnh đạo các bệnh viện, cơ sở không biết, mà các anh phải có bộ phận tham mưu. Đó là vai trò và trách nhiệm của phòng vật tư y tế, phòng này phải tham khảo và tham mưu cho lãnh đạo. Lãnh đạo không thể nói là không biết” - Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế nhấn mạnh.

Kỳ vọng công khai giá trang thiết bị y tế

Trước sự quan tâm, chỉ đạo của Chính phủ, ngày 9/9/2020, Bộ Y tế đã khai trương Cổng thông tin điện tử công khai giá trang thiết bị y tế. Ông Nguyễn Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế - Bộ Y tế cho biết, trên Cổng thông tin sẽ công khai giá của thiết bị y tế tương ứng với cấu hình, tính năng kỹ thuật và thuế, phí các dịch vụ cơ bản đi kèm như bảo hành, vận chuyển, lắp đặt, đào tạo hướng dẫn sử dụng, giá linh kiện thay thế chính, giá bảo trì sau bảo hành…; công khai các đại diện của chủ sở hữu thiết bị y tế như hãng, văn phòng đại diện, công ty được chủ sở hữu ủy quyền...

Cổng thông tin công khai giá trang thiết bị y tế chưa có nhiều thông tin.

Bộ Y tế xây dựng hệ thống phần mềm, cấp tài khoản để doanh nghiệp tự thực hiện việc công khai giá, cập nhật đăng công khai trên Cổng thông tin giá trang thiết bị y tế kèm theo các yếu tố xác định giá trang thiết bị y tế. Các tổ chức, cá nhân có nhu cầu tham khảo thông tin về giá thiết bị y tế sẽ tra cứu trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế.

Theo ông Nguyễn Thanh Long, Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế, việc công khai giá các thiết bị y tế cũng như cấu hình thiết bị y tế, công khai giá trúng thầu của các gói thầu thiết bị y tế trên Cổng thông tin sẽ giúp cho các cơ sở y tế có nhu cầu mua sắm thiết bị y tế tham khảo, lập dự toán và xây dựng hồ sơ đấu thầu nhằm bảo đảm công khai, minh bạch, công bằng và làm lành mạnh thị trường trong việc mua sắm, đấu thầu trang thiết bị y tế; khắc phục và hạn chế tình trạng đội giá nhằm bảo đảm quyền lợi của người bệnh.

Tuy nhiên đến nay, vào trang web của Cổng thông tin này mới chỉ có khoảng 10 loại máy móc được công bố giá và lãnh đạo Vụ Trang thiết bị và công trình y tế cũng không biết đến bao giờ mới có thể công khai toàn bộ giá các loại trang thiết bị này. Trả lời câu hỏi của báo chí về thời điểm, ông Nguyễn Minh Tuấn cho biết là “sẽ theo lộ trình”.

Kim Thoa