Mùa chim hải âu

Vùng biển phía Tây nằm ở phía Tây Nam của Tổ quốc, kéo dài khoảng ba trăm cây số từ Mũi Cà Mau ngược dần lên tới Mũi Nai thuộc địa phận thành phố Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang. Khác với biển Đông càng ra xa đất liền càng tiến về phía Đông, biển Tây thì càng xa đất liền lại càng tiến về phía Tây, nằm trọn trong vịnh Thái Lan rộng lớn.

Ngoài ra, cũng khác với phần lớn các cửa sông đổ ra biển ở miền Tây Nam bộ đều thuộc sông Mê Kông thì những cửa sông, rạch đổ ra biển Tây thường chỉ là các sông nhỏ, bắt nguồn trong chính vùng đất này. Trong số hàng chục cửa sông đổ ra biển Tây như sông U Minh, Cái Lớn, Cái Bé, sông Ông Đốc... thì sông Kiên ở vịnh Rạch Giá thuộc thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang thu hút nhiều chim hải âu biển nhất.

Cứ sau tết, hàng chục ngàn con hải âu không biết từ đâu bay về đậu kín mắt nước, chao lượn rợp trời. Chúng cứ ở đó trong thời gian khoảng chừng hơn một tháng trước khi di chuyển đi nơi khác và sang năm lại tiếp tục quay về. Nhịp điệu quen thuộc đã thành một “mùa chim hải âu” ở vùng biển rộng lớn. Bởi đây là mùa hải âu di cư, bay tới kiếm tìm thức ăn.

Ông Phạm Văn Hoàng, 36 tuổi ngụ ở khu vực Rạch Sỏi (thành phố Rạch Giá) cho biết những đàn chim biển bắt đầu về Rạch Giá khoảng hơn 10 năm trước. Nguyên nhân chúng về khu vực cửa sông đổ ra vịnh Rạch Giá là nơi này có mấy cửa sông cùng đổ ra biển. Đầu năm, những dòng nước đẩy theo tôm cá ra cửa biển rất nhiều.

Do môi trường nước ngọt và nước mặn có sự chênh lệch nên những loài thủy sản này thường hay nổi lên mặt nước để có khoảng thời gian thích nghi sinh sống. Đó cũng là lúc đàn chim biển về săn mồi bởi hải âu là loài rất háu ăn, thường xuyên săn mồi trên mặt nước. Chừng khoảng một tháng, lượng thủy sản ở đây thưa dần cũng là lúc những đàn hải âu lại bay đi các phương trời khác.

Cũng theo ông Hoàng, do loài chim biển đã nhiều năm di cư về vịnh Rạch Giá nên người dân địa phương rất yêu quý và bảo vệ loài chim này. “Dù không biết chim hải âu từ phương trời nào bay tới nhưng ở đây không có tình trạng săn bắt chim mà ngược lại, người dân còn bảo vệ chúng. Thậm chí từ sau Tết có nhiều quán cà phê ở ven khu lấn biển Rạch Giá làm hẳn các chòi riêng phục vụ khách có nhu cầu chụp ảnh đàn hải âu. Rất nhiều thợ ảnh chuyên nghiệp ở Cần Thơ hay cả trên thành phố Hồ Chí Minh cũng lặn lội về Rạch Giá để săn hải âu thời gian này. Thú thực, không dễ để tìm được những đàn chim biển hàng chục ngàn con ngay ven bờ như vùng biển Rạch Giá này. Tôi ở đây năm nào cũng gặp nhưng nhìn còn thấy đẹp nữa là khách phương xa”, ông cười cho biết thêm.

Theo quan sát của chúng tôi, dọc tuyến đường ven biển ở khu lấn biển Rạch Giá đều có những đàn chim hải âu. Chúng bay lượn san sát mặt nước, thi thoảng lại chao nghiêng xuống nước khi phát hiện con mồi. Nếu để ý kỹ, mỗi lần nhào xuống nước như vậy và bay lên, mỗi chú hải âu đều cắp được một con cá nhỏ ở đầu mỏ.

Dù không quá lớn nhưng hải âu là loài chim săn mồi cực kỳ lợi hại. Chúng có màu trắng ở phía bụng và xám đen ở phía thân trên. Khi bay lượn ven mặt nước, màu trắng giúp chim khó bị con mồi phát hiện ra và ngược lại, màu xám cũng giúp chim tránh được những kẻ săn mồi lớn hơn. Hải âu cứ thế bay lượn từ sáng tới tối sau đó chúng tản đi, về các khu vực đảo ven vịnh Rạch Giá.

Ông Trần Văn Tuấn, một ngư dân nhiều năm làm nghề biển ở phường Vĩnh Hiệp (Rạch Giá) cho biết ông thường xuyên gặp những đàn chim hải âu trên biển. “Hải âu trên biển rất nhiều, nhất là vào các mùa cá nổi như cá cơm, cá trích. Khi các đàn cá này nổi lên mặt nước cũng là lúc hải âu tìm tới săn mồi. Chúng bay lượn ven mặt nước rồi chờ đợi khi cá nổi lên là lao xuống. Hải âu rất dạn, chúng không sợ người. Nhiều khi ghe thuyền thả lưới, chúng cũng lao xuống giành cá với ghe luôn. Tuy nhiên, hải âu mà xuất hiện ven bờ, ngay ở cửa sông thì khá hiếm bởi loài chim này thường ở ngoài biển xa, thậm chí các hòn đảo giữa đại dương”, ông Tuấn kể.

Cũng theo ông Tuấn dù quen thuộc với hải âu nhưng ông không biết nhiều về loài chim này bởi chúng di cư, có khi sang tận các vùng biển xa xôi bên kia đại dương. Không ai nắm rõ quy luật và đặc điểm của chúng, chỉ biết chúng nắm rất rõ quy luật mùa cá để tìm tới săn mồi.

Dù đã đi nhiều cung đường ven biển, những cửa sông đổ ra biển hay thậm chí lênh đênh nhiều ngày trên đại dương mênh mông thì chúng tôi vẫn không khỏi ngỡ ngàng khi thấy những đàn hải âu rợp trời nơi đây. Một khung cảnh nhộn nhịp, đẹp đẽ và rất nên thơ. Từ cửa sông, một số ghe thuyền của ngư dân rẽ sóng ra khơi và một số ngược sóng trở về sau một ngày khai thác.

Không hẹn mà gặp, những con hải âu biển cứ bay theo những ghe tàu, lơ lửng trên đầu cho tới khi chiếc ghe mất hút phía xa thì đàn chim lại quay lại. Điều kỳ lạ là dường như cả một ngày dài, loài hải âu cứ bay lờ lờ trên biển chứ không bao giờ dừng lại, dù có tìm kiếm được con mồi hay không. Bởi hải âu khác với nhiều loài chim khác, chúng dường như bay không ngừng nghỉ!

Nhưng không chỉ có các cửa sông ven vịnh Rạch Giá, theo tìm hiểu của chúng tôi nhiều cửa sông khác vùng biển Tây cũng có sự xuất hiện của chim hải âu. Chúng cũng đi theo đàn với mục đích săn mồi là cá tôm ở ven cửa sông Ông Đốc, sông U Minh, Cái Vàm... bên địa phận tỉnh Cà Mau nhưng không nhiều như ở Rạch Giá (Kiên Giang).

Nguyên nhân có thể ở các cửa sông, rạch lưu lượng cá nước ngọt tràn ra cửa biển ít hơn khu vực vịnh Rạch Giá. Dù mật độ có khác nhưng thói quen đến và đi ở các cửa sông này cũng tương tự như khu Rạch Giá nói trên. Tuy nhiên, do các cửa sông này rừng ven biển, nhà cửa che khuất nhiều khiến việc ngắm nhìn những đàn chim không thuận lợi như ở Rạch Giá nên ít người biết tới.

Hải âu là một trong những loài chim biển đặc biệt. Chúng có nhiều loại khác nhau, phân bố ở khắp các vùng biển, đảo trên thế giới. Môi trường sống của chúng hầu hết đều trên mặt nước biển. Ngoài đặc tính săn mồi trên mặt nước, hải âu được biết tới là loài động vật có thể bay hàng chục ngàn cây số (tương đương các loại máy bay hiện đại) mà không cần nghỉ ngơi. Những đợt di cư của một số loài hải âu có chiều dài lên tới nửa vòng trái đất. Đến nay, khả năng độc đáo này của chúng vẫn khiến nhiều nhà khoa học khó lý giải nổi.

Đoàn Xá