Một quốc gia 'nguy hiểm' ngoài vùng chiến sự

Văn hóa băng đảng đã phát triển kể từ khi kết thúc cuộc nội chiến kéo dài 12 năm vào năm 1992, không gì sánh được vì sự tàn bạo và quy mô bạo lực của nó. Bộ Quốc phòng Salvador ước tính rằng có tới 8% dân số nước này tham gia vào các băng đảng ở một quốc gia có 6,5 triệu người - thông qua sự tham gia trực tiếp hoặc bị ép buộc. Hầu như tất cả những vụ giết người ở El Salvador trong 2 thập niên qua kết nối theo cách nào đó với cuộc chiến băng đảng 3 bên - giữa thành viên 2 băng đảng lớn nhất là Mara Salvatrucha (MS-13) và Barrio 18 (La-18); và lực lượng an ninh của chính phủ.

Trẻ em sống trong một khu phố thu nhập thấp bị điều khiển bởi MS-13.

Bạo lực ở El Salvador bắt nguồn từ cuộc nội chiến trong thập niên 1980. Chiến tranh tàn khốc khiến nhiều người Salvador - đặc biệt là trẻ em - phải đối mặt với bạo lực khủng khiếp. Nhiều người Salvador đã trốn sang Mỹ, và Los Angeles đặc biệt là nơi mà thanh thiếu niên Salvador đã cùng nhau đoàn kết để bảo vệ chính họ trước mối đe dọa từ các băng đảng trong thành phố.

Sau khi nội chiến chấm dứt năm 1992, chính sách nhập cư của Mỹ trở nên hạn chế hơn, và những người di cư bị kết án phạm tội bị trục xuất về El Salvador dẫn đến sự lan rộng thêm văn hóa băng đảng và bạo lực tại một quốc gia đang gặp khó khăn.

Ngày nay, tại nhiều thành phố của El Salvador, không dễ dàng băng qua những con đường đánh dấu ranh giới giữa các băng đảng đối thủ. Nói cách khác, khi di chuyển vào một khu phố khác bằng ô tô, du khách thường phải nháy đèn hoặc lăn cửa sổ xuống để biểu thị lòng trung thành với băng đảng kiểm soát nó hoặc phải đối mặt với sự trừng phạt bằng bạo lực.

Những người trẻ tuổi lớn lên trong môi trường giống như chiến tranh cho nên thường sớm bị lôi kéo gia nhập thế giới băng đảng, bắt đầu làm việc cho MS-13 hay La-18.

Theo truyền thống, cả hai băng đảng lớn nhất ở El Salvador - MS-13 và La-18 - hoạt động theo cách phi tập trung, thường kiếm tiền thông qua hoạt động bảo kê hàng ngày - với giá từ 2 đến 3 USD cho các doanh nghiệp nhỏ và 5 đến 20 USD cho các doanh nghiệp và nhà phân phối cỡ trung bình. Thông qua hoạt động bảo kê kết hợp tống tiền tất cả doanh nghiệp trong nước, các băng đảng thu được số tiền rất lớn - ước khoảng 31,2 triệu USD cho MS-13.

Số tiền chi tiêu cho các băng đảng (thông qua tống tiền hoặc thuê dịch vụ an ninh tư nhân) kết hợp với phí tổn do bạo lực, lên tới 4 tỷ USD mỗi năm, tức chiếm khoảng 15% GDP đất nước - theo báo cáo từ Ngân hàng Dự trữ Trung ương El Salvador (BCR). Trong quá khứ, Liên minh Cộng hòa Quốc gia (ARENA) - đảng cánh hữu truyền thống nắm quyền kiểm soát El Salvador sau chiến tranh - có thỏa thuận với các băng đảng cho phép chúng tống tiền cũng như hành quyết của các đối thủ.

Các băng đảng đối thủ MS-13 và La-18 kiểm soát và ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống ở El Salvador.

Chứng cứ thu thập từ năm 2017 cho thấy số tiền hối lộ rất lớn của 2 đảng tranh cử trong cuộc bầu cử năm 2014 và đảng chiến thắng cuối cùng - Mặt trận Giải phóng Quốc gia Farabundo Marti cánh tả (FMLN) - hứa trao 10 triệu USD cho các thủ lĩnh băng đảng để đổi lấy chiến thắng trong bầu cử.

Bảy tháng đầu năm 2019 là những tháng ít bạo lực nhất trong 15 năm qua (không tính năm 2013 và thỏa thuận đình chiến năm 2012). Vào ngày 31-7-2019, không một vụ giết người nào được ghi nhận - đó là ngày thứ 8 không có vụ giết người trong 19 năm.

Tuy nhiên, bạo lực và mất tích vẫn là một thực tế của cuộc sống. Ngay cả với một chính phủ cải cách mới được thành lập, không khó để hiểu tại sao rất nhiều người Salvador vẫn coi di cư là lối thoát duy nhất. Nỗi sợ hãi, bạo lực và đe dọa vẫn là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc sống hàng ngày ở El Salvador.

Duy Minh