Một năm CPTPP có hiệu lực: Doanh nghiệp thờ ơ, tỉnh thành 'ngó lơ'

Thông tin “gây sốc” trên được đưa ra tại Báo cáo kết quả triển khai Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) của các bộ, ngành, địa phương trong năm 2019 của Bộ Công Thương.

“Chỉ có khoảng 40% số tỉnh thành có hoạt động xuất nhập khẩu với các nước CPTPP. Trong khi đó, nhiều tỉnh thành cũng cho biết số lượng các doanh nghiệp trong tỉnh của mình quan tâm đến việc xuất khẩu sang các nước CPTPP còn khiêm tốn”, Bộ Công Thương cho biết.

Xuất khẩu của Việt Nam sang các thành viên đã thực thi CPTPP có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng còn khiêm tốn. (Ảnh: MOIT)

Đáng chú ý, đến nay, Bộ Công Thương mới nhận được báo cáo của 58/63 địa phương liên quan kế hoạch hành động về CPTPP. “Mặc dù Bộ Công Thương liên tục đôn đốc nhưng đến nay vẫn còn Thanh tra Chính phủ và các tỉnh Sơn La, Nghệ An, Ninh Thuận, Bến Tre và Bạc Liêu chưa gửi báo báo”.

Tuy nhiên, Bộ Công Thương đánh giá “kết quả hoạt động xuất khẩu sang các nước CPTPP, đặc biệt là các nước mà Việt Nam chưa có FTA là tích cực”.

Cụ thể, trong 2019, kim ngạch trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các nước CPTPP đạt 77,4 tỷ USD, tăng 3,9%. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu đạt 39,5 tỷ USD, tăng 7,2%, kim ngạch nhập khẩu đạt 37,9 tỷ USD, tăng 0,7%. Như vậy, trong năm 2019, Việt Nam xuất siêu sang các nước CPTPP là 1,6 tỷ USD trong khi năm 2018 Việt Nam nhập siêu từ các nước CPTPP là 0,9 tỷ USD.

Về thị trường, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang các thành viên đã thực thi CPTPP có tốc độ tăng trưởng dương so với cùng kỳ năm trước (trừ Australia giảm 11,4% do giảm mạnh xuất khẩu dầu thô sang thị trường này).

Xuất khẩu tập trung chủ yếu vào điện thoại các loại và linh kiện; máy móc, thiết bị; thủy sản và dệt may. Nhiều thị trường mà Việt Nam chưa có quan hệ Hiệp định thương mại tự do song phương (FTA) như Canada và Mexico ghi nhận mức tăng mạnh ngay sau khi hiệp định có hiệu lực. Cụ thể, xuất khẩu sang Canada tăng 29,9%, sang Mexico tăng 27,6%.

Ở chiều ngược lại, kim ngạch nhập khẩu từ thị trường các nước đã thực thi CPTPP về cơ bản là giảm hoặc tăng không đáng kể. Do đó, tác động tới cán cân thương mại đến từ hoạt động xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và các nước đã thực thi CPTPP là thặng dư 3,9 tỷ USD, tăng 135% so với cùng kỳ 2018.

Nếu chỉ tính kim ngạch xuất nhập khẩu sang hai thị trường mới chưa có FTA là Canada và Mexico thì trong năm 2019 Việt Nam xuất siêu hơn 5 tỷ USD, chiếm hơn 50% tổng giá trị xuất siêu của Việt Nam.

Báo cáo cũng cho thấy hiện có 27/63 tỉnh đã phát sinh hoạt động xuất khẩu với các nước CPTPP trong đó đứng đầu là TP.HCM, tiếp theo là Hà Nội, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bắc Ninh và Khánh Hòa. Mặt hàng xuất khẩu từ các địa phương sang các nước CPTPP tương đối đa dạng, từ hàng nông nghiệp, thủy sản, thủ công mỹ nghệ cho đến hàng dệt may, máy móc, thiết bị, linh kiện điện tử…

Nhiều địa phương có tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sang các nước CPTPP khá cao, ví dụ như Hà Nội (20,8%), Đà Nẵng (gần 40%).

Đáng chú ý, trong khi xuất khẩu khởi sắc thì hoạt động thu hút đầu tư lại giảm. Theo đó, năm 2019 Việt Nam thu hút được gần 5,9 tỷ USD vốn đầu tư từ các nước CPTPP, giảm tới 38,8% so với năm 2018. Riêng vốn đăng ký cấp mới chỉ đạt 4,1 tỷ USD, giảm tới 52% so với năm 2018, còn vốn đăng ký tăng thêm cũng giảm tới 69%, chỉ đạt hơn 1 tỷ USD.

Nhật Bản là nước có mức độ sụt giảm vốn đầu tư mạnh nhất, từ gần 9 tỷ USD năm 2018 giảm xuống còn hơn 4 tỷ USD năm 2019, tức là giảm khoảng 53%.

Australia và Malaysia cũng là những nước đầu tư vào Việt Nam năm 2019 giảm mạnh so với năm 2018 với mức sụt giảm lên tới 62% và 51%.

Tuy nhiên, nhiều nước chưa có quan hệ FTA với Việt Nam như Canada và Mexico lại ghi nhận mức tăng trưởng khá như Canada (hơn 178 triệu USD, tăng hơn 95%), Mexico (đạt 120 nghìn USD, tăng trưởng gần 1.100%)...

Kết quả khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho thấy, có khoảng 86% doanh nghiệp đã biết hoặc tìm hiểu về Hiệp định CPTPP. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 1,86% doanh nghiệp tìm hiểu tương đối kỹ về hiệp định. Đây là con số rất khiêm tốn và ảnh hưởng lớn đến việc tận dụng cơ hội của CPTPP từ phía các doanh nghiệp.

Tại diễn đàn “Thuận lợi và khó khăn đối với Việt Nam khi thực hiện Hiệp định CPTPP trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ -Trung” do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI tổ chức sáng 30/8/2019, ông Ngô Chung Khanh - Phó vụ trưởng Vụ Thương mại Đa biên (Bộ Công Thương) phàn nàn việc nhiều bộ, ngành chậm trễ trong ban hành kế hoạch hành động triển khai thực thi CPTPP.

Dẫn lại việc Thủ tướng phải nhắc nhở tới 3 lần nhiều bộ, ngành mới gửi báo cáo, ông Khanh cho rằng bộ ngành địa phương vẫn chưa có sự chủ động, thậm chí là nhiều cơ quan chưa hiểu rõ hiệp định nên băn khoăn chưa biết triển khai thế nào, hoặc do e ngại thể chế, động chạm...

“Muốn lợi ích chuyển hóa thành hiện thực thì phải tập trung cải cách thể chế, tức là bộ ngành và địa phương phải tích cực vào cuộc, sửa văn bản pháp luật, sửa quy định cho phù hợp thúc đẩy phát triển”, ông Khanh nói.

Hoàng Hưng