Mộc mạc Tết cổ truyền của đồng bào H'Mông ở Hòa Bình

Từ thành phố Hòa Bình, đi dọc Quốc lộ 6 về hướng Sơn La, rồi rẽ đi về xã Hang Kia-Pà Cò sẽ thấy những mái nhà của đồng bào H’Mông thấp thoáng trên những triền đồi, sườn núi, thung lũng đẹp như tranh.

Phụ nữ H'Mông tham gia các trò chơi dân gian trong ngày Tết cổ truyền

Cũng như đồng bào dân tộc H’Mông ở các tỉnh miền núi phía Bắc, người H’Mông ở Hòa Bình đón Tết cổ truyền dân sớm hơn 1 tháng so với Tết Nguyên đán của dân tộc và được kéo dài trong vòng 1 tháng (từ mùng 1 tháng 12 âm lịch và kéo dài đến hết tháng).

Người H’Mông chuẩn bị Tết từ ngày 30, dọn dẹp nhà cửa, giã bánh dày, thịt gà, thịt lợn cúng tổ tiên. Đặc biệt, trong 3 ngày Tết chính là Mùng 1, Mùng 2 và Mùng 3, người H'Mông chỉ ăn các món bánh và thịt, tuyệt đối không ăn rau. Vì theo quan niệm, nếu ăn rau thì trong năm mới đi làm nương, làm rẫy cỏ sẽ mọc nhiều, mùa màng thất thu, chăn nuôi trâu bò không được thuận…

Ngoài ra, trong 3 ngày Tết chính, gia đình nào cũng đốt củi, giữ bếp đỏ lửa liên tục với mục đích vừa sưởi ấm, vừa xua đuổi tà ma và cầu mong bình an, may mắn. Các đồ vật trong nhà cũng được “mặc áo mới” để đón Tết.

Các chàng trai người H'Mông thi tài trong ngày Tết

Bàn thờ chính của người H’Mông được đặt ở gian chính giữa của nhà, ngoài ra còn hai bàn thờ phụ đặt ở hai bên cửa chính. Bên cạnh bàn thờ chính được bày biện các công vụ lao động như cuốc, thuổng, dao, rựa... mâm cỗ cúng của người H’Mông thường bày một chiếc bánh dày to. Bánh dày được làm bằng gạo nếp nương, theo quan niệm, bánh dày tròn tượng trưng cho Mặt Trăng, Mặt Trời, đây cũng là món ăn chính trong suốt tháng Tết của người H’Mông.

Đặc biệt, trong những ngày Tết, bên cạnh nghi lễ tín ngưỡng, các chàng trai, cô gái H’Mông diện trang phục đặc sắc của dân tộc, cùng nhau tham gia nhiều trò chơi dân gian quen thuộc như chơi ném pao, bắn nỏ, kéo co, đẩy gậy, múa khèn... Tiếng cười nói rộn ràng khắp cả bản.

Không khí lễ hội náo nức khắp núi rừng, bà con người H’Mông xúng xính quần áo đẹp đi dự hội Xuân. Các cô gái e lệ trong bộ váy rực rỡ sắc màu, vòng bạc, lúng liếng xuống hội. Các chàng trai mang theo kèn, trổ tài để chinh phục bằng những điệu khèn vang vọng núi rừng.

Khi hoa mận, hoa đào nở khắp núi rừng cũng là lúc các bản làng người H'Mông ở Hòa Bình lại tưng bừng đón Tết

Tới Hang Kia - Pà Cò vào dịp Tết chúng ta sẽ thấy một cuộc sống no ấm, đủ đầy của bà con, cảm nhận được sự nồng hậu, chân chất của con người nơi đây để thêm hiểu và trân trọng những giá trị văn hóa tinh thần của dân tộc H'Mông vẫn đang từng ngày được bảo tồn và phát huy.

Hang Kia - Pà Cò thuộc huyện Mai Châu, đây là 2 xã người H’Mông của tỉnh Hòa Bình, họ sống tập trung thành 12 xóm với tỷ lệ người H’Mông chiếm 97%. Có thể nhận thấy những nét đặc trưng của đồng bào thông qua tiểu vùng thời tiết khí hậu với sương mù giăng trắng núi rừng, các mái nhà trệt bằng gỗ rất rộng và hơi ẩm do ở trên núi cao, có độ cao 1200m so với mặt biển nên cây cỏ ở đây cũng có nhiều cái khác lạ… mùa Xuân, cây cối đua nhau đâm chồi nảy lộc tạo nên một khung cảnh thơ mộng.

Tuấn Minh