Mơ vào trường tinh hoa, giới trẻ TQ học bạt mạng, thi gaokao 2-3 lần

Đối với hầu hết sinh viên Trung Quốc, tham dự kỳ thi tuyển sinh đại học (gaokao) là trải nghiệm kinh hoàng mà ít ai muốn có lần thứ 2 trong đời.

Tuy nhiên, Zhang - học sinh năm thứ 5 trung học - quyết định làm bài kiểm tra khắc nghiệt này tới lần thứ 3.

Chàng trai này không phải học sinh kém. Tháng 6 năm ngoái, cậu nằm trong top 2% thí sinh có điểm thi gaokao cao nhất ở quê nhà Tứ Xuyên. Tuy nhiên, nam sinh vẫn quyết định dành thêm 1 năm nữa để chuẩn bị cho kỳ thi vào năm nay.

“Chỉ người can đảm nhất mới dám thi lại gaokao”, cậu nói.

Zhang nằm trong số ít học sinh trung học chọn fudu (xu hướng thi đại học nhiều lần) nhằm nỗ lực đạt điểm số cao đủ để trúng tuyển các trường đại học top đầu ở Trung Quốc.

Những học sinh này coi việc dành thêm 1-2 năm để khổ luyện là canh bạc đáng giá, bởi lợi ích của chuyện thi được điểm cao có thể kéo dài suốt đời.

Tuy nhiên, xu hướng này cũng làm gia tăng mối lo ngại rằng văn hóa thi cử của đất nước tỷ dân đang trở nên cực đoan, khi học sinh phải đánh đổi nhiều hơn để thành công.

Gaokao là một trong số kỳ thi đại học khắc nghiệt nhất thế giới, thường diễn ra vào 7-8/6 hàng năm ở Trung Quốc. Kỳ thi năm nay bị lùi lại 1 tháng do dịch Covid-19. Ảnh: Reuters.

>Chấp nhận áp lực để "viết lại số phận"

Học sinh Trung Quốc thường tin rằng kết quả thi gaokao có thể quyết định sự nghiệp của họ trong tương lai. Thực tế, nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng niềm tin này có cơ sở.

Theo một khảo sát năm 2018 của Viện nghiên cứu ChinaHR, tên trường đại học của ứng viên là một trong 2 tiêu chí quan trọng hàng đầu mà các nhà tuyển dụng chú ý tới.

Nhiều đơn vị tuyển dụng lớn còn quy định bằng cấp của ứng viên từ Project 985 và Project 211 - 2 nhóm đại học tinh hoa ở Trung Quốc, tương tự Ivy League ở Mỹ - là yêu cầu thiết yếu đối với ứng viên. Trong đó, sinh viên tốt nghiệp từ các trường này có thể kiếm được hơn 27% thu nhập so với đồng nghiệp từ các trường đại học khác, theo khảo sát năm 2019 của nền tảng tuyển dụng Boss Zhipin.

Thực tế này đã đẩy một bộ phận học sinh ở lại trường trung học, chấp nhận thi lại gaokao với hy vọng "viết lại số phận" của mình.

Zhang nói rằng những tháng ngày nghiệt ngã mình trải qua sẽ có giá trị nếu cậu giành được một suất trong trường tinh hoa ở Bắc Kinh hoặc Thượng Hải.

Mùa hè năm ngoái, chàng trai rời quê nhà Thành Đô - thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên - để xin nhập học tại trường Thực nghiệm Nanshan ở thành phố Miên Dương. Đây là trường luyện thi thu hút học sinh trung học từ khắp Tứ Xuyên, với lời cam kết có thể giúp học sinh tăng kết quả thi gaokao lên trung bình 100 điểm.

“Học sinh chọn trường này rất quyết tâm. Màn thể hiện xuất sắc của họ có thể thúc đẩy tôi nỗ lực hơn nữa”, Zhang nói.

Năm nay, hơn 2.000 học sinh tại trường Thực nghiệm Nanshan dự thi gaokao lần thứ 2 hoặc 3. Dù nhà trường tuyển đầu vào gắt gao hơn, số suất cho học sinh fudu đã kín chỉ sau 5 ngày. Ảnh minh họa: AFP.

Luo Hongwei - giám đốc văn phòng tuyển sinh tại trường Thực nghiệm Nanshan - cho biết học sinh có xu hướng thi lại gaokao để vào trường đại học tốt hơn.

Tuy nhiên, chương trình luyện thi ở đây không dành cho người yếu tim. Nhà trường tách riêng số học sinh fudu và đưa họ vào guồng quay không ngừng nghỉ của các bài thi thử. Một ngày học của Zhang thường bắt đầu từ 7h15 tới tận 22h20.

Theo Zhang, đó là chuỗi ngày ngồi thi thử và phân tích đề thi cứ lặp đi lăp lại. Học sinh không có thời gian để kịp tiếp thu hay suy ngẫm.

Vài tuần trước kỳ thi, Zhang mô tả bầu không khí trong lớp học rất ngột ngạt, không chỉ bởi hơn 60 học sinh chen chúc trong một căn phòng bí bách không có điều hòa, mà còn do tâm lý căng thẳng.

“Có rất ít sách giáo khoa xuất hiện trên bàn của chúng tôi, nhưng đống bài thi trên sàn thì chất cao như núi”, cậu nói.

Sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt

Chương trình ôn luyện dành cho học sinh fudu rất thành công, nhưng cũng gây ra phản ứng không đồng tình từ các thí sinh thi gaokao lần đầu và phụ huynh.

“Thành thật mà nói, tôi cảm thấy các ứng viên thi lại đang chiếm đoạt các nguồn lực nên là của chúng tôi. Họ đã đạt điểm cao đủ để theo học một trường đại học tốt, nhưng vẫn quyết thi lại để vào trường danh giá như Bắc Kinh hoặc Thanh Hoa”, Xiao Shulin - học sinh cuối cấp ở Miên Dương - nói.

Su - mẹ của Xiao - nói thêm: “Thật là bất công. Các em học sinh thi lại có thêm 1 năm để củng cố kiến thức nên tất nhiên có thể đạt điểm cao hơn. Cũng vì số lượng lớn học sinh thi lại gaokao, điểm trúng tuyển bị đẩy lên ngày càng cao. Đó là một vòng luẩn quẩn”.

Thực tế, sự cạnh tranh để giành suất vào đại học tốt đã trở nên khốc liệt hơn trong những năm gần đây.

Tại Tứ Xuyên, chỉ có 5.600 thí sinh thi gaokao đạt trên 630 điểm vào năm 2016, nhưng con số này đã vượt qua 10.000 vào năm 2018 và đạt 16.600 vào năm ngoái, theo dữ liệu của Cơ quan kiểm tra giáo dục Tứ Xuyên.

Số lượng thí sinh thi lại gaokao lớn làm tăng thêm tính khốc liệt cho cuộc thi vốn đã không dễ thở. Ảnh: CNN.

Trước làn sóng phản đối của dư luận, các quan chức giáo dục Tứ Xuyên đã cấm các trường trung học trên địa bàn tỉnh không nhận học sinh dự định thi lại gaokao từ tháng 4. Tuy nhiên, quy định này chỉ ảnh hưởng đến 10% trường cấp 3 trong khu vực.

Là trường tư thục, các hạn chế không áp dụng cho trường Thực nghiệm Nanshan. Luo, giám đốc tuyển sinh, khẳng định việc cấm hoàn toàn thí sinh fudu sẽ phản tác dụng.

Chu Zhaohui - nhà nghiên cứu của Viện Khoa học Giáo dục Quốc gia - khuyên sinh viên không nên thi lại gaokao, nhưng cũng phản đối lệnh cấm.

“Có thể nhóm học sinh thi lại sẽ lấy đi cơ hội từ thí sinh năm 3. Nhưng tôi nghĩ sự công bằng nên dành cho tất cả. Chúng ta không thể loại bỏ những người dự thi lần thứ 2”, ông nói.

Trong khi đó, nhóm học sinh fudu cho rằng họ không đáng bị trừng phạt vì đã đưa ra quyết định bản thân cho là hợp lý.

Bai Zhiyu, học sinh năm thứ 4 tại trường Thực nghiệm Miên Dương có điểm số đủ cao để theo học một trường đại học thuộc Project 985 vào năm ngoái. Tuy nhiên, cô nghĩ mình có thể làm tốt hơn vào năm nay.

“Đây là lựa chọn hoàn toàn bình thường. Khi học năm 3, tôi không xem những người thi lại gaokao đã tước đi cơ hội của mình. Đây là quyền mà mọi học sinh đều có”, cô nói.

Không phải thí sinh nào cũng có đủ khả năng về tài chính và sức khỏe để luyện thi lại. Ảnh: VCG.

Tuy nhiên, trong thực tế, không phải ai cũng có đủ khả năng tài chính và sức khỏe để lựa chọn luyện thi lại.

Học phí tại trường Thực nghiệm Nanshan không hề rẻ. Zhou Ziliang - học sinh năm thứ 4 - cho hay gia đình cô phải chi gần 30.000 nhân dân tệ (4.250 USD) cho 1 năm học ở trường. Nếu thất bại, nữ sinh sẽ không có điều kiện học tiếp.

“Tôi xem kỳ thi gaokao năm nay là cơ hội cuối cùng của mình. Tôi không có kế hoạch dự phòng”, cô nói

Bên cạnh đó, một bộ phận học sinh cũng phải vật lộn với nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần trong quá trình ôn thi.

Zhang Ke nói rằng cậu phải suy nghĩ kỹ trước khi chuyển đến Miên Dương. Chỉ trong vòng một tháng đầu nhập học, 2 người bạn cùng lớp của chàng trai tại trường Thực nghiệm Nanshan đã bỏ học vì áp lực.

“Đôi khi, việc học thực sự khiến tôi điên đầu. Trường không cho chúng tôi thời gian để thở. Thậm chí, khi sức chịu đựng của bạn đã tới giới hạn, trường cũng chẳng quan tâm”, Zhang nói.

Các học sinh như Zhang phải tự tìm cách để giải tỏa căng thẳng. Năm ngoái, cậu thừa nhận mình không thể chợp mắt sau 3h sáng.

“Tôi từng trốn học để đi chơi game hay ăn uống. Nhưng giờ tôi chơi cầu lông 1 lần/tuần để đối phó với áp lực. Nếu không, thật khó để vượt qua tuần tới”.

Sau gần một năm ở Miên Dương, Zhang thú nhận cậu hơi thất vọng với chương trình ở đây. "Đôi khi, việc lặp lại các bài thi thử và bài tập quá nhàm chán, vô ích", cậu lý giải.

Tuy nhiên, chàng trai quyết tâm tiếp chiến đấu đến cùng. “Những học sinh như tôi không nên cảm thấy thất vọng về bản thân. Ít nhất chúng tôi đã dám thử thách con người mình”.

Thiên Nhi