Minh bạch của ngành điện 'chưa đầy đủ'!

Việc tăng giá điện để đầu tư cho phát triển ngành điện là cần thiết vì tiêu dùng điện hiện nay ngày càng tăng cao, cần thiết phải có vốn để xây dựng thêm nhiều nhà máy để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và bảo đảm đời sống sinh hoạt cho nhân dân, nhưng phải hợp lý và minh bạch.

TS Ngô Đức Lâm, chuyên gia độc lập trong lĩnh vực năng lượng bình luận trước thông tin Bộ Công thương cho biết đã triển khai xây dựng kịch bản điều hành giá bán lẻ điện năm 2019 theo hướng, sẽ tăng giá vào thời điểm thích hợp nhằm bảo đảm cho EVN có lãi.

Ông Lâm phân tích, nguyên tắc kinh doanh theo cơ chế thị trường lỗ lãi doanh nghiệp phải tự chịu, Chính phủ không can thiệp vào quy trình điều hành giá điện của doanh nghiệp, càng không quyết định giá điện cao hay thấp, tăng hay giảm để doanh nghiệp có lãi hay không... Tuy nhiên, giá điện là đầu vào của các ngành sản xuất khác, do đó, Chính phủ cần có những cơ chế tham gia điều tiết trong những trường hợp nhất định.

Việc tăng giá điện để đầu tư cho phát triển ngành điện là cần thiết vì tiêu dùng điện hiện nay ngày càng tăng cao, cần thiết phải có vốn để xây dựng thêm nhiều nhà máy để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và bảo đảm đời sống sinh hoạt cho nhân dân. Người dân đồng tình với tăng giá điện nhưng phải hợp lý và minh bạch.

Ông Lâm đánh giá, Bộ Công thương đã rất công khai đối với giá điện và phần nào đã thực hiện việc minh bạch hóa. Nhưng việc minh bạch trên vẫn chưa đủ bởi vì điều quan trọng nhất của các loại giá là cần công khai các đầu vào để tính toán chi phí. Điều này quan trọng vì nó dẫn tới giá thành không thực, trong đó còn có thể có những yếu tố chưa minh bạch, chưa đúng mà người tiêu dùng cần biết vì chính họ bị thua thiệt, chưa bảo đảm tính hợp lý và hợp lệ. Cụ thể, tính minh bạch về giá phát điện. Chi phí cho phát điện là chi phí lớn nhất ảnh hưởng tới giá điện (chiếm tới 70%), trong đó yếu tố quyết định là yếu tố năng suất và hiệu suất của bản thân các nhà máy điện. Năng suất và hiệu suất của các nhà máy phát điện hiện nay chưa được minh bạch. Nếu quản lý tốt có khả năng giá phát điện còn có khả năng giảm được chứ không chỉ có tăng giá.

Tiếp theo là các yếu tố chi phí khác như vật liệu, tiền lương, khấu hao, sửa chữa lớn, dịch vụ mua ngoài, phát triển khách hàng, chi phí bằng tiền khác, lãi vay là các yếu tố chi phí mà các đơn vị điện lực có khả năng kiểm soát được. Hiện tại, xử lý vấn đề này chưa được đề cập cụ thể, song đây là những chi phí phát sinh từ chủ quan ngành điện với các đơn vị điện lực của mình, không thể đổ gánh nặng hậu quả sang khách hàng thông qua tăng giá điện trong trường hợp các chi phí này bị tăng lên vì các lý do yếu kém trong quản lý.

Vấn đề nữa là yếu tố năng suất lao động, đây là yếu tố được nhiều người quan tâm nhất bởi vì 1kwh điện năng phải gánh chịu quá nhiều chi phí, từ khâu sản xuất đến các khâu trung gian. Sổ lượng người trực tiếp để sản xuất là quá lớn. Ngoài ra cần xem xét thêm liệu có tính cả thêm những người không trực tiếp đứng trên dây truyền sản xuất của nhà máy vào giá thành hay không?

Đồng quan điểm, TS Đinh Sơn Hùng – nguyên Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển TP HCM cho rằng, nguyên tắc kinh doanh phải bảo đảm cho doanh nghiệp có lãi là phù hợp nhưng bắt buộc phải công khai, minh bạch chi phí đầu vào. Theo đó, EVN cần công bố mức giá quốc tế làm cơ sở xây dựng biểu giá điện bán lẻ Bộ Công Thương đang áp dụng cụ thể là giá quốc tế nào?

“EVN đặt vấn đề tính giá bán lẻ điện theo giá quốc tế nhưng cán bộ, công nhân viên ngành điện vẫn đang mua các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu, các dịch vụ bảo đảm nhu cầu thiết yếu của con người như dịch vụ y tế, giáo dục, lương thực thực phẩm… theo giá Việt Nam, như vậy, chi phí đầu vào của ngành điện được tính chính là giá Việt Nam”, ông Hùng cho biết.

Nguyễn Việt