Miền Nam châu Phi đối mặt nguy cơ khủng bố

Mối đe dọa cận kề nhất và lớn nhất đối với Nam Phi là từ Mozambique - quốc gia láng giềng phía Bắc - xuất phát từ tỉnh vùng Đông Bắc Cabo Delgado. Sự kết hợp giữa chủ nghĩa cực đoan tôn giáo, bất ổn chính trị, tình trạng đói nghèo nghiêm trọng và người dân địa phương buộc phải di cư để nhường đất cho dự án khai thác khí đốt tự nhiên được kỳ vọng sẽ mang lại hàng tỷ USD, giống như một kho thuốc súng khổng lồ đang chờ kích hỏa.

Chuyên gia về khủng bố quốc tế Jasmine Opperman - GĐchâu Phi của Hiệp hội phân tích và nghiên cứu khủng bố và nhà phân tích thuộc Thần học Hồi giáo chống khủng bố - đánh giá tình trạng biên giới mở giữa Nam Phi và Mozambique với lượng lưu thông người và hàng hóa rất đáng quan tâm, trong khi việc kiểm soát di cư tương đối lỏng lẻo.

Các tay súng Ahlu Sunnah wa Jamaah. Ảnh tư liệu

Theo chuyên gia Opperman, nhóm khủng bố toàn cầu IS dường như đã liên kết với nhóm phiến quân Ahlu Sunnah wa Jamaah (al-Sunna) và trở thành mối quan ngại lớn hơn. Mới đây, thông qua Tạp chí al-Nabaa, IS đã tuyên bố gây ra hai vụ tấn công ở hai ngôi làng Quiterajo và Cobre thuộc tỉnh Cabo Delgado của Mozambique khiến nhiều binh sĩ chính phủ thiệt mạng, đồng thời cướp đi nhiều vũ khí, đạn dược.

Bị lực lượng liên minh tấn công tại Trung Đông, IS đã tìm cách mở rộng phạm vi hoạt động ở các khu vực khác. Nhóm phiến quân thánh chiến này theo học thuyết cơ bản Salafi của Hồi giáo dòng Sunni với giáo lý Hồi giáo thuần khiết và được nhà nghiên cứu Quintan Wiktorowicz trong cuốn sách "Giải phẫu Phong trào Salafi" chia thành ba nhóm riêng rẽ, gồm chi nhánh thuần túy, những "con buôn chính trị" và những kẻ thánh chiến.

Kênh TRT World của Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, có nguồn gốc từ Kenya với tư cách là một giáo phái, các thành viên của al-Sunna đã di chuyển đến Cabo Delgo sau khi kẻ đứng đầu Aboud Rogo Mohammed (người Kenya) bị các lực lượng an ninh Kenya tiêu diệt vì cáo buộc hỗ trợ nhóm khủng bố al-Shabaab ở Somalia. Chuyên gia Opperman cho biết: "Các thành viên của nhóm al-Sunna ủng hộ thành lập nhà nước theo Luật Hồi giáo Sharia. Nếu IS có sự hiện diện ở khu vực thì sự hiện diện này sẽ là IS Trung Phi, Cộng hòa Dân chủ Congo và hiện nay là Mozambique”.

Việc Tập đoàn Dầu khí Occidental mua Cty khí đốt hóa lỏng Mozambique LNG - Cty con của Tập đoàn Anadarko (Mỹ) - với giá 55 tỷ USD và buộc người dân phải di cư nhường đất cho dự án khai thác dầu khí giống như "đổ thêm dầu vào lửa”. Cty Mozambique LNG thông báo: "Các tiêu chuẩn về sức khỏe và an toàn của dự án dựa theo các hướng dẫn an toàn và sức khỏe quốc tế cũng như kinh nghiệm điều hành cho thấy tính chất và quy mô của các hoạt động xây dựng sẽ không cho phép các cộng đồng dân cư tiếp tục cư trú và làm ăn gần nhà máy khai thác LNG”.

Được chuyên gia Opperman đánh giá có nhiều điểm chung với IS về lý tưởng và mục tiêu, các cuộc tấn công của nhóm al-Sunna bắt đầu được thực hiện ít nhất từ năm 2017 và dường như IS đã quan tâm đến khu vực này cho dù al-Sunna hầu như không thừa nhận có sự liên hệ với IS trong quá trình hoạt động.

Các chuyên gia về chống khủng bố đã ghi nhận sự thay đổi đáng kể trong bản chất của các cuộc tấn công từ sử dụng vũ khí thô sơ đến mức độ tàn bạo nghiêm trọng, cho thấy những ảnh hưởng cực đoan khác nhau ở các nhóm nhỏ. Một cuộc tấn công đã nhằm vào đoàn xe hộ tống của Cty Anadarkou. Người ta cũng nhận thấy sự thay đổi về các mục tiêu tấn công thuộc lực lượng quân đội trong khu vực. Ngày 10-9 vừa qua, lần đầu tiên, 3 mục tiêu đã đồng thời bị tấn công. Tuy nhiên, thái độ phủ nhận của Mozambique không giúp cải thiện tình hình.

Ngày 29-4-2019, kênh al-Furqan chính thức của IS đã phát hành thông điệp video của al-Baghdadi với tựa đề "Sự hiếu khách của Amir al-Mu’minin". Video này có tầm quan trọng đặc biệt bởi thông điệp xác định lại vai trò cầm đầu của al-Baghdadi, đồng thời công bố chiến lược mới của IS về một "cuộc thánh chiến mở rộng”.

Chuyên gia Opperman nhận định, hiện có khoảng 10 nhóm khủng bố nhỏ đang hoạt động tại tỉnh Cabo Delgo. Trong khi trang bị của các lực lượng chính phủ không tương xứng, các nhóm khủng bố này tiếp tục tiến hành các cuộc tấn công. Cho dù những nhóm nhỏ này có chịu sự điều hành của al-Sunna hay không, đây vẫn là "mảnh đất màu mỡ" để IS thâm nhập và mở rộng hoạt động. Điều này đã được chứng thực khi IS nhận gây ra nhiều cuộc tấn công trong khu vực.

Nhóm al-Sunna đã khẳng định sự hiện diện tại tỉnh Cabo Delgo với nhiều vụ chặt đầu và tấn công nhằm vào dự án LNG, lực lượng chính phủ và dân thường nhằm mở rộng cơ sở của nhóm khủng bố này.

Đầu tháng 9 vừa qua, hãng tin Reuters đưa tin trong hai năm qua, các tay súng thánh chiến đã sát hại ít nhất 300 dân thường, phần lớn là chặt đầu, hàng chục ngôi làng đã bị xóa sổ và hàng nghìn người phải di dời. Truyền thông địa phương đưa tin trong tháng 8-2019, khoảng 20 trường hợp thiệt mạng do khủng bố. Dường như nhóm al-Sunna chưa có ý định dừng lại khi tiếp tục gửi thành viên trẻ đến Tanzania, Kenya, Sudan và Saudi Arabia để đào tạo về quân sự và tư tưởng. Tất cả những điều này khiến khu vực miền Nam châu Phi đang phải đối mặt với nguy cơ khủng bố đầy nguy hiểm.

Hồng Phúc