Miền kí ức tuổi thơ của nhà văn Ma Văn Kháng

Chia sẻ về cuốn “Mãi mãi một thời Thiếu sinh quân”, nhà văn Ma Văn Kháng cho biết, ông viết cuốn tiểu thuyết này khi tuổi đã cao, nhưng với mong muốn mang đến cho thế hệ trẻ hôm nay chân dung thế hệ “măng non cách mạng” của giai đoạn lịch sử đặc biệt - kháng chiến chống thực dân Pháp… nên đã viết trong vòng 28 ngày – một thời gian kỷ lục để hoàn thiện một cuốn sách đối với các tác giả ở độ tuổi như ông. Cũng theo nhà văn Ma Văn Kháng, trường Thiếu sinh quân Trung ương được thành lập năm 1949 tại An Toàn Khu, nằm trong Liên Khu Việt Bắc. Đây là nơi học tập của “các thiếu niên theo tiếng gọi yêu nước đang có mặt tại các đơn vị bộ đội, các cơ sở quốc phòng trong các nhiệm vụ trinh sát, liên lạc, văn thư, văn công… những con người trẻ tuổi đã được tôi luyện trong lửa đạn chiến tranh cần được tập trung lại để học tập bồi dưỡng, trở thành lớp người kế cận có văn hóa, có khả năng quân sự phục vụ quân đội trong tương lai.

“Mãi mãi một thời Thiếu sinh quân” viết về giai đoạn các em thiếu niên sau thời gian góp sức cùng lớp đàn anh trên các mặt trận kháng chiến, được sự quan tâm săn sóc của Bác Hồ, Tổng Quân ủy Trung ương trở về mái trường thiếu sinh quân để học tập, rèn luyện, để sau này trở thành lớp người kế cận phục vụ cho công cuộc kháng chiến kiến quốc.

Nhân vật chính của cuốn sách là Trọng Đoan - một thiếu niên sinh ra trong một gia đình tiểu tư sản, bắt đầu cuộc đời là đội viên một Đội truyền bá vệ sinh của Cục Quân Y, trải qua bao gian khó trong học tập và rèn luyện, đặc biệt, phải đối mặt với thử thách lớn lao là sự mất mát đau thương của người cha, đã từng bước lớn lên và trưởng thành trong môi trường Thiếu sinh quân. Cùng với Đoan là Hoàng Đình Toàn, một thiếu niên chín chắn, đĩnh đạc. Là Lê Quang Khánh thông minh, hoạt bát trong cùng tổ tam tam… Cùng với lớp học viên thiếu niên, hình ảnh các cán bộ phụ trách như Đỗ Định, Hà Phương, Phạm Tuyên, Dương Xuân Trinh, Trần Tường… tận tụy, vừa giàu tình thương yêu vừa có trình độ cao về văn hóa, tiêu biểu cho lớp cán bộ quân sự chính trị một thời kỳ lịch sử.

Cuốn sách đưa bạn đọc đến với nhiều cung bậc cảm xúc. Đó là những phút giây xúc động sẻ chia cùng nhau nỗi nhớ nhà, san sẻ nâng đỡ nhau trong lúc yếu đau mệt mỏi, những giờ phút gay cấn khi trường bị địch tấn công, hay những khoảnh khắc căng thẳng rồi cười ra nước mắt trước những trò nghịch ngợm của bộ ba tướng-sĩ-tượng, và phút giây vỡ òa hạnh phúc của những Thiếu sinh quân nhỏ tuổi khi được gặp Bác Hồ…

Bản Khuôn U là nơi trường Thiếu sinh quân đặt trụ sở những ngày đầu tiên. Nơi đây có những người Tày tốt bụng, giàu nghĩa tình đã để lại trong lòng chàng Thiếu sinh quân Đinh Trọng Đoan nhiều lưu luyến. Đặc biệt quê hương tuổi thơ – làng Kim Liên xưa với những nét đẹp cổ kính, giàu truyền thống văn hóa cũng được nhà văn ưu ái, dành những trang viết chất chứa niềm tự hào. Trong cuốn sách, hình ảnh người cha tháo vát, người mẹ tảo tần - “những công dân lương thiện và quả cảm, biết hi sinh chịu đựng, giàu lòng yêu nước” cũng được tác giả khắc họa với tất cả tình yêu thương, lòng thành kính, biết ơn.

Với “niềm mong mỏi có được những trang viết lưu lại ảnh hình của một thời đã qua”, nhà văn Ma Văn Kháng đã “gạn lấy chút sức lực còn lại vào những năm tháng cuối cùng của cuộc đời, rờ rẫm nhớ lại những gì đã trải qua… trong tâm niệm có phần bảo thủ và bất di bất dịch, rằng tiểu thuyết, chính là nơi lưu giữ hình bóng cuộc sống”. Tác giả cho biết, ông viết cuốn sách bằng những cảm xúc trong trẻo của tuổi thơ, dành tặng cho chính mình, những người thầy và bạn đồng môn một thuở. “Đó là hình ảnh một lớp thiếu niên trong Kháng chiến Chống Pháp cách đây 70 năm: Yêu nước, gan dạ, thông minh, đa năng, nhiệt thành và được rèn luyện học tập hấp thu một nền văn hóa có tác dụng hình thành nhân cách một thế hệ thanh niên hữu ích cho xã hội. Tôi kể lại một câu chuyện đã cách đây đã lâu, trung thành với nó, dựng lại nó sao cho chân thật, nhưng vấn đề là người kể đứng ở tâm thế nào? Tôi chọn tâm thế của con người hôm nay! Nghĩa là dùng con mắt, tầm nhìn, tấm văn hóa của con người hôm nay để xem xét các sự kiện đã xảy ra trong quá khứ. Và như vậy, câu chuyện sẽ không sa vào sự kể lể nôm na, sơ giản như nó vốn có”- nhà văn Ma Văn Kháng chia sẻ.

Về phong cách nghệ thuật, nhà văn Ma Văn Kháng tự nhận thấy vẫn là kiểu viết truyền thống mang đặc điểm riêng như Tiến sĩ Trần Đăng Suyền, Nguyễn Ngọc Thiện, Dương Thanh Hương đã nhận xét: bám sát vào hiện thực sinh động với cái nhìn đậm đà chất triết luận, trữ tình và lãng mạn; thêm nữa ở tác phẩm này, do kết hợp với thể loại ký sự nên diện phản ánh được mở rộng và ngòi bút có thêm nét phần ngẫu hứng, dềnh dàng và tự do. Do vậy, tác phẩm để lại một âm hưởng vừa thiết tha vừa sâu nặng trong cảm xúc tin yêu cuộc sống và con người.

Nhà văn Ma Văn Kháng sinh năm 1936 ở Kim Liên, Đống Đa, Hà Nội.Ông đã giành các giải thưởng cao quý như: Giải thưởng Văn học Đông Nam Á (SeaWrite, Award) năm 1998; Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật 2001; Giảithưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật 2012. Ông đã xuất bản hơn 200 truyệnngắn, trong đó có các tập: “Vệ sĩ của Quan Châu”, “Trăng soi sân nhỏ”, “Một chiêùdông gió”, “Mùa thu đảo chiều”… 16 tiểu thuyết, trong đó có: “Đồng bạc trắnghoa xòe”, “Mưa mùa hạ”, “Mùa lá rụng trong vườn”, “Côi cút giữa cảnh đời”, “Mộtmình một ngựa”, “Chó Bi đời lưu lạc”, “Chim én liệng trời cao”…

Nhà văn Ma Văn Kháng sinh năm 1936 ở Kim Liên, Đống Đa, Hà Nội. Ông đã giành các giải thưởng cao quý như: Giải thưởng Văn học Đông Nam Á (Sea Write, Award) năm 1998; Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật 2001; Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật 2012. Ông đã xuất bản hơn 200 truyện ngắn, trong đó có các tập: “Vệ sĩ của Quan Châu”, “Trăng soi sân nhỏ”, “Một chiều dông gió”, “Mùa thu đảo chiều”… 16 tiểu thuyết, trong đó có: “Đồng bạc trắng hoa xòe”, “Mưa mùa hạ”, “Mùa lá rụng trong vườn”, “Côi cút giữa cảnh đời”, “Một mình một ngựa”, “Chó Bi đời lưu lạc”, “Chim én liệng trời cao”…

NGỌC HÀ