Mexico: Ông AMLO giữa 'cơn bão' nữ quyền

Các cáo buộc tình dục

Cuộc biểu tình của phụ nữ diễn ra cũng thật mềm mại, nữ tính như chính con người họ. Hàng ngàn chị em đã vây quanh tòa nhà nơi ở và làm việc của Tổng thống AMLO, họ la hét, ném chai lọ, yêu cầu ông phải có hành động đúng mực, giữ lời hứa khi tranh cử và phải có chính sách hạn chế bạo lực đối với phụ nữ. Cảnh sát bắn lựu đạn cay khiến đám đông hốt hoảng bỏ chạy tán loạn nhưng biểu tình vẫn không suy giảm. Cuộc xô đẩy giằng co đã khiến vài chục cảnh sát và chị em phụ nữ biểu tình bị thương.

Bà Basilia Castaneda.

Năm nào cũng vậy, cứ đến ngày Quốc tế Phụ nữ 8-3 là phụ nữ Mexico lại biểu tình như một thông lệ để đòi quyền bình đẳng, đòi được đối xử công bằng và được bảo vệ an toàn. Năm 2020, hàng trăm ngàn phụ nữ đã tràn xuống đông kín các đường phố trong ngày 8-3 để phản đối chính phủ sau khi một loạt phụ nữ bị bạo hành, tấn công tình dục và sát hại, trong đó có một bé gái 7 tuổi bị sát hại dã man. Sau màn biểu tình phản đối, hàng chục ngàn phụ nữ tiếp tục bãi khóa, không đi làm để phản đối. Nhưng các cuộc biểu tình, phản đối không chỉ dừng lại trong ngày 8-3, mà có thể bùng lên bất cứ lúc nào vì các vụ việc liên quan đến bạo lực tình dục đối với phụ nữ là việc xảy ra hằng ngày ở Mexico. Biểu tình phản đối ngày càng trở nên gay gắt hơn và bạo lực được sử dụng như một giải pháp đấu tranh mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn nhưng cũng nguy hiểm hơn. Đã có nhiều vụ đốt phá do người biểu tình gây ra trong các cuộc biểu tình phản đối và nó đã phần nào làm xấu đi hình ảnh của cuộc đấu tranh.

Năm 2021, cuộc biểu tình tiếp tục bùng lên dữ dội bởi việc Tổng thống AMLO công khai đứng về phía một chính khách bị nhiều chị em phụ nữ cáo buộc tội hiếp dâm. Đó là Félix Salgado Macedonio, cựu thượng nghị sĩ, được đề cử chức Thống đốc bang Guerrero trong cuộc bầu cử tháng 6-2021 tới. Trước đây, khi ông Salgado còn làm thượng nghị sĩ, những lời tố cáo của họ đã bị chìm xuồng một cách nhanh chóng, một phần do ông được hưởng quy chế miễn trừ, phần khác là do sự đối xử thiếu công bằng đối với phụ nữ trong xã hội Mexico. Lần này, họ quyết tâm tố cáo đến cùng.

Ông Félix Salgado Macedonio.

Một trong những nạn nhân tố cáo Salgado là bà Basilia Castaneda, năm nay 40 tuổi. Trong đơn tố cáo nộp tại Viện Công tố Mexico, Castaneda cáo buộc Salgado đã tấn công tình dục khi bà còn là một thiếu nữ 17 tuổi. Vào năm 1998, bà cùng với bạn trai đến Acapulco để tham dự một sự kiện của ngôi sao chính trị đang lên là Salgado. Bạn trai Castaneda và ông Salgado khi đó đều là thành viên của đảng Cách mạng Dân chủ (Democratic Revolution). Castaneda bị lạc và gọi taxi đi đến nhà ông Salgado với hy vọng sẽ tìm gặp bạn trai mình tại đó. Thế nhưng, không gặp được bạn trai, Castaneda còn bị Salgado hãm hiếp, rồi vứt cho tờ 100 peso để đi xe về nhà.

Sau Castaneda, ít nhất có thêm một phụ nữ nữa cũng tố cáo ông Salgado tội hiếp dâm. Ngoài ra, Salgado cũng từng bị một phụ nữ tố cáo tội tấn công tình dục vào năm 2007. Paty Olamendi, một trong những luật sư của bà Castaneda lên tiếng cảnh báo về mối hiểm họa xã hội nếu ông Salgado đắc cử.

Hiện một cuộc điều tra hình sự vẫn đang được tiến hành đối với Salgado do các cáo buộc tấn công tình dục và hiếp dâm do một phụ nữ tố cáo lên Viện Công tố vào năm 2018. Người phụ nữ nộp đơn kiện Salgado cũng từng là một nhân viên làm viêc trong báo La Jornada Guerrero do ông làm chủ. Tuy nhiên, cuộc điều tra này hiện đang gặp nhiều khó khăn. Tổng Chưởng lý bang Guerrero Xavier Oleá cho biết ông đang chịu nhiều áp lực từ thống đốc bang đương nhiệm yêu cầu ông hủy án, trong khi các chứng cứ đã đủ để truy tố ông Salgado.

Trước công chúng, Tổng thống AMLO đã quyết liệt phản bác các cáo buộc đối với ông Salgado. AMLO cho rằng các nhóm đấu tranh nữ quyền ở Mexico đã lợi dụng việc đấu tranh đó vì mục đích chính trị. Ông cũng công kích các đảng phái đối lập đã lợi dụng cuộc đấu tranh của chị em phụ nữ để phục vụ mưu đồ chính trị của riêng mình. Tại một cuộc họp báo hồi đầu tháng 3, AMLO mỉa mai các đảng phái đối lập, cho rằng “việc sử dụng phong trào nữ quyền cho các mục đích khác là một nỗi hổ thẹn”. Khi được báo chí chất vấn về những cáo buộc hiếp dâm đối với Salgado, AMLO đã nổi nóng và gạt ngang, không trả lời.

Vài ngày trước khi diễn ra cuộc biểu tình của chị em phụ nữ ngày 8-3-2021, Tổng thống AMLO đã cho xây dựng một bức tường bao bọc xung quanh tòa nhà chính phủ. Người phát ngôn của Tổng thống AMLO gọi đây là “bức tường hòa bình”, còn chính Tổng thống AMLO thì cho rằng ông cho xây dựng bức tường này chỉ nhằm mục đích bảo vệ tòa nhà chính phủ, chống lại những kẻ quá khích tràn vào đập phá tài sản.

Tuy nhiên, dù giải thích thế nào thì “bức tường hòa bình” của Tổng thống AMLO cũng đã chọc giận chị em phụ nữ. Chị em cáo buộc Tổng thống AMLO thêm “tội” có thái độ lạnh nhạt với phụ nữ, không dám đối mặt với các vấn đề của phụ nữ để có cách giải quyết thỏa đáng.

Lời hứa của ông AMLO

Ngay cả trước khi xảy ra vụ việc của Salgado, Tổng thống AMLO cũng đã nhận nhiều lời chỉ trích rằng ông đã phớt lờ, xem nhẹ vấn đề bạo lực và tấn công tình dục đối với phụ nữ Mexico. Đây là một trong những vấn đề nhức nhối nhất trong xã hội Mexico nhiều năm qua.

Khi giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử năm 2018, AMLO đã hứa với những người ủng hộ mình rằng ông sẽ làm một cuộc “chuyển đổi thứ tư” để tạo ra một đất nước Mexico công bằng hơn, bình đẳng hơn, trong đó có quyền bình đẳng dành cho phụ nữ. AMLO tuyên bố rằng nhiệm kỳ tổng thống của mình sẽ đi vào lịch sử trọng đại tương tự như các sự kiện trọng đại khác trong lịch sử Mexico.

Nhưng các đồng minh của AMLO đang lo lắng ông có thể sẽ không bắt được thời cơ thực hiện cuộc chuyển đổi lịch sử để định hình chính trị và xã hội Mexico. Thực tế đang chứng minh những điều ngược lại với lời hứa cũng như những mĩ từ mà Tổng thống AMLO dùng để nói về các vấn đề xã hội mà ông đang theo đuổi. Có nhiều tiếng la ó, phản đối AMLO trong đám biểu tình, cho rằng ông đã “nói dối” họ vì đã không thực hiện được những điều ông đã nói.

Một thống kê được báo chí đăng tải cho thấy 2 năm kể từ khi AMLO lên làm tổng thống, tỉ lệ bạo lực đối với phụ nữ Mexico không hề thay đổi. Năm ngoái, trung bình mỗi ngày có 10 phụ nữ trở thành nạn nhân bị giết hại. Tính riêng năm 2020 đã có 3,825 phụ nữ bị sát hại.

Tổng thống Andrés Manuel López Obrador.

Cùng với đó là con số đáng giật mình: 16.000 vụ hiếp dâm. Một điều tra của trang tin điện tử Animal Politico cho biết, trong giai đoạn từ 2015-2020, chỉ có 5% số đơn tố cáo tấn công tình dục (bao gồm cả hiếp dâm) được đưa ra xét xử hình sự. Cũng trong giai đoạn này, tỉ lệ sát hại phụ nữ đã tăng 130%. Những người biểu tình trong phong trào nữ quyền đã xịt sơn vẽ tên của vô số phụ nữ là nạn nhân bạo lực lên “bức tường hòa bình” của Tổng thống AMLO để nhắc nhở rằng việc Tổng thống AMLO xây dựng bức tường, có thái độ phớt lờ sự phản đối của chị em phụ nữ sẽ không giúp giải quyết được vấn đề nhức nhối của xã hội. Và danh sách những phụ nữ nạn nhân của bạo lực sẽ còn nối dài thêm nữa nếu Tổng thống AMLO tiếp tục có thái độ như thế và không làm gì cả.

AMLO luôn cho rằng, không chỉ các cáo buộc nhắm vào ông Salgado, mà phong trào đấu tranh nữ quyền ở Mexico đã bị lợi dụng cho mục đích chính trị. Năm 2020, khi làn sóng biểu tình bùng lên dữ dội sau vụ hãm hiếp và sát hại 2 phụ nữ, trong đó có một bé gái 7 tuổi, Tổng thống AMLO đã công kích những người biểu tình và gọi đó là “trò hề chính trị”. Ông còn tuyên bố trên truyền hình rằng 90% vụ tố cáo bạo lực gia đình ở Mexico là “giả”.

Tuy nhiên, AMLO đã không chỉ ra được cũng như không thể bác bỏ hoàn toàn các cáo buộc bạo lực mà các nạn nhân đã đưa đến cơ quan công tố và cơ quan này đã mở các cuộc điều tra để làm rõ các cáo buộc. Có một thực tế rất đáng ngại mà ngay chính Tổng thống AMLO cũng khó lòng giải quyết được, đó là việc các thủ phạm bạo lực tình dục đối với phụ nữ đã sử dụng nhiều thủ đoạn xảo quyệt để ém nhẹm vụ việc.

Nguy cơ tiềm ẩn cho đảng cầm quyền

Vụ việc của Salgado và các vấn đề về phụ nữ đang tạo ra những rạn nứt đáng kể trong nội bộ đảng cầm quyền, tạo ra một thách thức tiềm tàng đối với danh tiếng và lời hứa chuyển đổi xã hội Mexico của ông. Một số đồng minh thân cận nhất của Tổng thống AMLO, kể cả Tổng Thư ký đảng và một nghị sĩ, đã yêu cầu ông phải bỏ ngay Salgado khỏi danh sách tranh cử.

Người biểu tình đòi công lý cho hàng ngàn phụ nữ nạn nhân của bạo lực.

Còn cựu Đại sứ Mexico tại Mỹ, một người được đánh giá rất trung thành, đã viết trên Twitter những dòng phản đối tình trạng bạo lực tình dục đối với phụ nữ Mexico hiện nay. Chính bản thân bà Bộ trưởng Nội vụ cũng từng phải đối mặt với thái độ kỳ thị nữ giới ngay trong cuộc họp nội các chính phủ. Điều này đủ chứng minh rằng để giải quyết được vấn đề bạo lực tình dục hay bất kỳ vấn đề nào khác liên quan đến phụ nữ ở Mexico cần phải có quyết tâm chính trị rất cao và dũng khí rất lớn.

Một dấu hiệu khác thường trong nội bộ đảng cầm quyền Morena là hôm 8-3, ủy ban bầu cử của đảng này đã ra tuyên bố không tổ chức bầu cử sơ bộ trong nội bộ đảng để chọn người ứng cử chức Thống đốc bang Guerrero nhưng cũng không gạt tên ông Salgado ra. “Chúng tôi vẫn có một số người không ai có thể đụng đến và thường thì đó là cánh đàn ông” - nữ nghị sĩ Lorena Villavicencio thuộc đảng cầm quyền Morena chua chát nhận xét.

Nhiều người hoạt động trong phong trào nữ quyền và tham gia cuộc biểu tình ngày 8-3 vừa qua là những người từng rất hâm mộ Tổng thống AMLO và đảng cầm quyền Morena của ông. Sau hơn 2 năm AMLO làm tổng thống và không thể tạo ra chuyển biến nào trong vấn đề bạo lực với phụ nữ như ông đã hứa, nhiều người đã bày tỏ sự chán nản và tuyên bố họ sẽ không bỏ phiếu cho Morena và AMLO nữa trong các cuộc bầu cử sắp tới. Điều đó có nghĩa là nếu AMLO vẫn giữ Salgado là ứng cử viên, một điều khó tránh khỏi là một bộ phận không nhỏ cử tri sẽ không bỏ phiếu cho ông.

Nguyên Khang (Tổng hợp)