Mexico bắt con trai trùm ma túy El Chapo để ghi điểm với Mỹ

Quân đội lập trạm kiểm soát bên ngoài nhà tù giam giữ Guzman. Ảnh: AP.

Vụ bắt giữ Ovidio Guzmán, thành viên của băng đảng Sinaloa, tại thành trì Culiacan đã phải đánh đổi bằng ít nhất 30 sinh mạng - 11 người từ quân đội, cơ quan thực thi pháp luật và 19 tay súng.

Tuy nhiên, các nhà phân tích dự đoán vụ bắt giữ sẽ không có tác động nào đến dòng ma túy chảy vào nước Mỹ. Họ cho rằng cuộc chiến chống ma túy không được Mexico ưu tiên dưới thời Tổng thống Andrés Manuel López Obrador.

AP nhận định việc Mexico sử dụng trực thăng, binh sĩ và xe bọc thép chỉ là biện pháp đơn lẻ, không phải là bước đi đáng kể nhằm triệt phá một trong những tổ chức tội phạm hùng mạnh nhất đất nước.

Trùng hợp, vụ bắt giữ diễn ra chỉ vài ngày trước khi Tổng thống Joe Biden thực hiện chuyến thăm đầu tiên của một nhà lãnh đạo Mỹ tới Mexico trong gần 10 năm.

Những chiếc xe cháy đen trên đường phố Culiacan. Ảnh: AP.

Lấy lòng người Mỹ

Trong 4 năm đầu nhiệm kỳ, Tổng thống López Obrador đã khẳng định rõ rằng theo đuổi cuộc chiến ma túy không phải ưu tiên của ông.

Vào năm 2019, khi các lực lượng quân sự dồn Guzmán vào chân tường, hàng trăm thành viên của băng Sinaloa đã tràn vào thành phố. Chính tổng thống đã ra lệnh trả tự do cho Guzman để tránh đổ máu nhiều hơn.

Vụ bắt giữ trùm ma túy cấp cao duy nhất dưới chính quyền ông López Obrador diễn ra chỉ vài ngày sau khi tổng thống Mexico gặp ông Biden tại Nhà Trắng vào tháng 7/2022. Rafael Caro Quintero, người được cho là đứng sau vụ sát hại đặc vụ DEA Mỹ Enrique “Kiki” Camarena vào năm 1985, đã bị lực lượng Mexico tóm gọn, theo BBC.

Dù vậy, vụ bắt giữ được đánh giá là mang nhiều ý nghĩa biểu tượng hơn bởi Caro Quintero không có nhiều ảnh hưởng trong giới tội phạm ma túy.

Cảnh sát tuần tra trên đường phố Culiacan, bang Sinaloa. Ảnh: AP.

“Mexico chỉ muốn chống ma túy ở mức tối thiểu. Tôi không nghĩ rằng đây là dấu hiệu cho thấy sự hợp tác song phương chặt chẽ hơn giữa Mỹ và Mexico”, Mike Vigil, cựu Giám đốc chỉ huy hoạt động quốc tế của DEA, cho biết.

Ông nhận định việc bắt giữ một phần tử tội phạm là chiến thắng đối với pháp luật. Tuy nhiên, tác động của những vụ bắt giữ đến “chiến dịch chống ma túy lâu dài” chỉ là con số không.

Nhiều người suy đoán rằng việc bắt giữ Guzman vào đúng thời điểm này một phần là để làm hài lòng người Mỹ - những người từng phàn nàn về tính hiệu quả của chiến lược chống tội phạm “ôm chứ không bắn” của tổng thống Mexico.

Mỹ đau đầu với ma túy

Cuối năm 2021, Mỹ và Mexico công bố Khuôn khổ 200 năm về An ninh, Y tế công cộng và An toàn cộng đồng, thay thế cho Sáng kiến Merida.

Khuôn khổ hợp tác được cho là có cách giải quyết toàn diện hơn đối với tác hại của ma túy ở cả hai bên biên giới. Khuôn khổ 200 năm có cách tiếp cận khác đối với việc buôn bán ma túy, nhưng lại không nhận được bất kỳ khoản ngân sách nào.

Hai tháng sau, chính phủ Mỹ treo thưởng 5 triệu USD cho ai cung cấp thông tin để có thể bắt giữ Ovidio Guzman, báo hiệu việc Mỹ vẫn duy trì chiến lược nhắm vào những trùm ma túy, theo CNBC.

Trong nhiều thập kỷ, Mỹ đã đánh bại các trùm ma túy tại Mexico hay Colombia. Nhưng ma túy vẫn tràn vào nước Mỹ và gây ra nhiều cái chết hơn bao giờ hết.

Sau khi nhậm chức tổng thống vào năm 2018, ông López Obrador đã chuyển nguồn lực sang các chương trình xã hội để giải quyết những gì ông coi là nguyên nhân của bạo lực.

Hành khách chờ đợi trong một nhà ga trống tại sân bay Culiacan vì các chuyến bay bị hoãn do tình trạng bạo lực. Ảnh: AP.

“Tôi thấy chính sách an ninh của Mexico trong những năm gần đây rất mơ hồ và mâu thuẫn. Nó gây khó khăn cho việc xác định xem Mexico có sự thay đổi hay không”, Ángelica Durán-Martínez, phó giáo sư tại Đại học Massachusetts Lowell, cho biết.

Bốn năm chính quyền ông López Obrador không cứng rắn với ma túy cho phép các băng đảng cải thiện sức mạnh. Trong thời gian đó, Guzmán cũng đóng vai trò ngày càng tăng trong băng đảng Sinaloa. Năm 2018, Guzmán bị Mỹ truy tố về tội buôn bán ma túy.

Nhà phân tích an ninh Mexico Alejandro Hope nhận định việc giam giữ Ovidio Guzmán có lẽ là kết quả của áp lực hoặc thông tin từ chính phủ Mỹ. Ông Hope cho rằng điều đó cũng thể hiện Mexico đã hành động rất ít trong việc điều tra Guzmán và băng đảng trong thời gian qua.

“Điều khiến tôi chán nản là chúng tôi đã tham gia cuộc chiến chống ma túy 16 năm, hoặc 40 năm tính từ vụ án đặc vụ DEA Enrique Camarena, nhưng chúng tôi vẫn chưa có khả năng điều tra”, ông Hope cho biết.

Máy bay quân đội Mexico bị tấn công sau khi con trai El Chapo bị bắt Bạo lực nổ ra ở Mexico khi băng đảng ma túy tấn công sân bay Culiacan ngày 5/1, sau khi giới chức nước này bắt giữ Ovidio Guzman, con trai trùm ma túy "El Chapo".

Tuấn Đạt