Metro Bến Thành - Suối Tiên: Hơn một thập kỷ gian nan đang cố chạy đua về đích

Vài ngày trở lại đây, một trong những vấn đề được người dân TP.HCM quan tâm nhất chính tiến độ thực hiện tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên).

Hôm 8.10, sau hơn một tuần rời Nhật Bản, đoàn tàu đầu tiên thuộc tuyến metro này đã chính thức cập cảng Khánh Hội (quận 4). Đúng 0h ngày 10.10, 3 xe siêu trường, siêu trọng lăn bánh đưa 3 toa tàu về depot Long Bình (quận 9).

Ngay trong buổi sáng cùng ngày, chuyên gia kỹ thuật tiến hành lắp đặt các toa tàu vào đường ray. Tuyến metro số 1 là kỳ vọng của chính quyền và người dân TP.HCM hơn một thập kỷ qua, đang dần về đích.

Toa tàu đầu tiên trong tuyến Metro số 1 được lắp xuống đường ray tại Depot Long Bình hôm 10/10. Ảnh: Dương Thanh

Nhiều lần lỗi hẹn

Toàn tuyến metro số 1 có tổng chiều dài gần 20km, đi qua các quận 1, 2, 9, Bình Thạnh, Thủ Đức (TP.HCM) và huyện Dĩ An (Bình Dương) với 14 nhà ga gồm 3 ga ngầm, 11 ga trên cao.

Dự án ban đầu được phê duyệt năm 2007 với tổng mức đầu tư 17.388 tỷ đồng. Tuy nhiên, sau đó, đơn vị tư vấn là liên danh NJPT (gồm các công ty tư vấn Nhật Bản) nghiên cứu, cập nhật và tính toán lại, đề xuất tổng mức đầu tư lên đến 47.325 tỷ đồng, tức cao hơn khoảng 30.000 tỷ.

Dự án được triển khai bằng vốn vay ODA của Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), chiếm 88,4%, tương đương 41.833,6 tỷ đồng, phần còn lại tức 11,6%, tương đương gần 5.500 tỷ đồng từ ngân sách TP.HCM.

Nguyên nhân của việc đội vốn được xác định là do tăng khối lượng xây dựng; nguyên, nhiên liệu tăng giá, việc tăng lương tối thiểu và trượt giá giữa Yên Nhật so với đồng Việt Nam.

Với việc đội vốn mạnh so với phê duyệt ban đầu, metro số 1 đã gặp nhiều khó khăn từ những ngày đầu tiên, thời gian chính thức khởi công lùi về tháng 8.2012 và dự kiến hoàn thành vào năm 2020, muộn hơn 2 năm so với kế hoạch trước đó.

Dự án Metro số 1 nhiều lần lỗi hẹn về đích vì khó khăn về thủ tục, vốn, giải ngân. Ảnh: Dương Thanh

Thời gian về đích dời lại, tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, metro số 1 tiếp tục gặp nhiều khó khăn về thủ tục, vốn, giải ngân, thậm chí có nguy cơ ngừng thi công. Cụ thể, cuối tháng 11.2018, Đại sứ Nhật Bản đã gửi thư cho lãnh đạo Chính phủ và TP.HCM, cho biết số tiền chậm trả cho nhà thầu thực hiện metro lên tới 100 triệu USD, đến cuối tháng 12 nếu không được giải quyết sẽ ngừng thi công.

Gần đây nhất, tháng 9.2019, UBND TP.HCM có tờ trình gửi các cơ quan Trung ương, đề cập tiếp tục lùi thời gian đưa metro số 1 vào khai thác từ quý IV.2021.

Tháng 10.2019, niềm vui về tuyến metro số 1 này mới được gần như rõ ràng hơn khi TP.HCM nhận được văn bản thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn từ Bộ KH&ĐT, theo mức điều chỉnh vốn từ gần 17.400 tỷ đồng lên hơn 47.000 tỷ đồng, tạo điều kiện và cơ sở để dự án về đích sau nhiều lần lỗi hẹn.

Chạy đua về đích

Theo báo cáo mới nhất ngày 8/10 do Trưởng ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR) Bùi Xuân Cường ký, tính chung 9 tháng đầu năm, toàn tuyến Bến Thành - Suối Tiên đã hoàn thành gần 77%, kế hoạch thực hiện của cả năm nay là 85%.

Cụ thể, hai gói thầu đang đạt tiến độ cao nhất đoạn ngầm từ ga Nhà hát Thành phố đến ga Ba Son (87,7%); đoạn trên cao và depot (86,4). Hai gói thầu còn lại là đoạn từ ga Bến Thành đến ga Nhà hát Thành phố đã hoàn thành 76,3% và gói thầu mua sắm thiết bị cơ điện, đầu máy toa xe, đường ray và bảo dưỡng thực hiện được 61%.

Tuyến Metro số 1 trên đường vận chuyển từ cảng Khánh Hội về Depot Long Bình trong sự phấn khích của người dân. Ảnh: Dương Thanh

Thực tế, từ đầu năm đến nay, tuyến metro số 1 đã có nhiều cột mốc quan trọng, nổi bật và đáng nhớ về tiến độ thực hiện.

Ngày 17.2, dự án chính thức thông tuyến từ nhà ga Bến Thành đến depot Long Bình (Suối Tiên). Tháng 4, Ban Quản lý đường sắt đô thị hoàn trả toàn bộ không gian, mặt bằng phía trước Nhà hát Thành phố (đoạn từ đường Đồng Khởi đến đường Nguyễn Huệ) và hoàn thiện cơ bản thi công tầng B1, ga Nhà hát TP, vượt tiến độ hơn 3 tháng so với kế hoạch thi công ban đầu của nhà thầu.

Tháng 8, MAUR phối hợp liên danh nhà thầu SCC tổ chức triển khai thi công hạng mục kết nối với các nhà ga trên cao tại ga Khu công nghệ cao, chính thức bắt đầu giai đoạn triển khai đồng bộ kết nối các nhà ga với những loại hình giao thông khác xung quanh nhà ga.

Về đoàn tàu đầu tiên trong tuyến metro số 1, từ tháng 3 năm nay, đoàn tàu này đã hoàn tất công tác kiểm tra kỹ thuật lần cuối tại Nhật Bản, nhưng vì nhiều nguyên nhân chủ yếu là COVID-19 nên mới chính thức cập cảng Khánh Hội hôm 8.10.

Kể từ khi nhận được văn bản thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn của Bộ KH&ĐT, tiến độ tuyến Metro Bến Thành - Suối Tiên, đã được đẩy nhanh.

Báo cáo của Trưởng ban Quản lý đường sắt TP.HCM Bùi Xuân Cường cũng cho biết ba tháng cuối năm nay, lũy kế khối lượng thực hiện toàn dự án phấn đấu đạt khoảng 85%, đồng thời triển khai vận hành kỹ thuật đoàn tàu tại khu vực đoạn trên cao.

Tuyến metro số 1 có tổng cộng 17 đoàn tàu, trong đó có 51 toa. Tốc độ tối đa thiết kế 110km/h (đoạn trên cao), 80km/h (đoạn hầm), có thể chở tổng cộng 930 khách, những ngày cao điểm mỗi ngày tàu chạy khoảng 304-305 chuyến, vận chuyển trung bình 282.700 khách/ngày.

Metro số 1 được người dân không chỉ TP.HCM mà người dân cả nước mong chờ đang tiến dần về đích, để kịp khai thác vào cuối năm 2021.

Hồng Phúc