Mệnh môn hỏa - ngọn lửa nắm giữ sinh mệnh con người

Theo Hải Thượng Lãn ông Mệnh môn nằm giữa 2 quả thận. Mệnh môn là chỗ thành lập ra sinh mệnh con người, là cội gốc cho sự sinh sản và là nơi phát nguồn của tạng phủ. Mệnh môn có 2 huyệt, huyệt bên trái là chân âm – chân thủy, huyệt bên phải là chân dương – chân hỏa ( Mệnh môn hỏa).

ảnh minh họa

– Chân hỏa hay Tướng hỏa, thuộc Dương, chủ trì về sinh dục của con người.

– Chân thủy, thuộc Âm, điều khiển sự chuyển hóa về huyết dịch trong người.

Chân thủy, Chân hỏa trong con người cần phải hòa hợp, cộng tác với nhau thì cơ thể mới được khỏe mạnh, nếu như một bên mà thiên thắng, thì cơ thể sẽ mất thế quân bình và sẽ sinh bệnh tật. Một thầy thuốc giỏi chính là người biết điều hòa Âm Dương để gây lại được thế quân bình đã mất.

Chân hỏa góp phần rất lớn vào công cuộc biến dưỡng nơi con người

- Chủ trì mọi sinh hóa.

- Giúp cho tì vị hoạt động hẳn hoi, tiêu hóa được dễ dàng.

- Giúp cho phổi được hoạt động hữu hiệu.

- Giúp khí huyết vận chuyển điều hòa.

- Giúp cho da thịt được săn khít.

- Thần trí được minh mẫn.

- Nếu hỏa thịnh (Dương thịnh), con người sẽ khỏe mạnh, thịt xương rắn chắc.

- Nếu hỏa thái quá (kháng Dương), sự sinh hóa sẽ bị kích thích quá mức, và con người sẽ táo khát, cơ thể sẽ mất nước. Đó là trường hợp «thượng nhiệt, hạ táo» mà Lãn Ông đề cập đến trong Châu Ngọc Cách Ngôn.

- Nếu hỏa hư, các hiện tượng sinh hóa sẽ bị đình trệ, con người sẽ trở nên yếu đuối, xanh xao, lông tóc sẽ dễ rụng, tì vị sẽ làm việc kém đi, sự tiêu hóa sẽ trở nên chậm chạp và con người sẽ bị sình hơi, trướng bụng, ăn uống khó tiêu, hay bị ẩu tả. Mặt khác, da cũng không được săn khít, khiến các khổng (sphincters) không được bền chặt, cho nên hay bị nôn mửa, đi xông, di tinh, ra mồ hôi trộm.

Hỏa hư cũng có thể làm cho con người trở nên bì quyện, hôn trầm.
Hỏa hư, Dương hư còn gây ra chứng phù hỏa. Phù hỏa là hỏa bốc lên đầu, tan ra bì phu, trong khi đó thì chân tay lạnh, tạng phủ lạnh. Lãn Ông gọi thế là triệu chứng thượng nhiệt, hạ hàn.

Sách Y quán ví Mệnh môn với với cái đèn kéo quân như sau: "Nào người lạy, nào người múa, nào người đi, nào người chạy, đều chỉ nhờ một ngọn lửa mà thôi. Lửa mạnh thì chuyển động nhanh, lửa yếu thì chuyển động chậm, lửa tắt thì muôn máy đều im lặng." Mệnh môn hỏa được ví như ngọn lửa trong đèn kéo quân, nắm giữ sinh mệnh của con người. Lục phủ ngũ tạng xoay quanh nó, bệnh tật phát sinh là do sự thiên lệch của thủy và hỏa, tức có sự mất cân bằng của lục phủ ngũ tạng.

ảnh minh họa

Công dụng bài thuốc “Bát Vị” của Hải Thượng Lãn Ông

Trị các chứng : mệnh môn hỏa suy, tướng hỏa không sinh được thổ, đến nỗi tỳ vị hư hàn, hư yếu, khí kém, không thiết ăn uống, đại tiện không rắn, rốn bụng quặn đau, đêm đi đái nhiều, hoặc mạch hư nhược, thổ yếu thủy thắng, thiếu hỏa hao kém; hoặc mạch rỗng ấn vào có lực, hoặc hỏa hư đờm thịnh, cùng với các chứng âm thịnh cách dương, trong thực hàn mà ngoài giả nhiệt, nên nói rằng bổ ích cho nguồn chân hỏa để tiêu tan mây mù trong phần âm là thế.