Mâu thuẫn ngoại giao với Ảrập Saudi ảnh hưởng ra sao tới kinh tế Canada?

Thủ tướng Canada Justin Trudeau và thái tử Ảrập Saudi Mohammed bin Salman. Ảnh: Getty Images/Business Insider

Mâu thuẫn này bắt đầu sau khi Bộ Ngoại giao Canada viết trên Twitter kêu gọi “ngay lập tức thả” các nhà đấu tranh vì quyền phụ nữ Samar Badawi và Nassima al-Sadah.

Để đáp lại hành vi “can thiệp trắng trợn’ vào công việc nội bộ của Ảrập Saudi, thái tử Mohammed bin Salman triệu hồi đại sứ, trục xuất đại sứ Canada, ngừng mọi hoạt động thương mại và đầu tư mới, ngừng các chuyến bay của hãng hàng không quốc doanh Saudi Arabian Airlines tới và từ Canada.

Ảrập Saudi rút 16.000 sinh viên, học sinh du học ở Canada (trong đó có 800 sinh viên y khoa là bác sĩ nội trú hoặc làm nghiên cứu tại các bệnh viện). Hôm 8-8, vương quốc này đình chỉ mọi chương trình chữa trị y khoa ở Canada và tìm cách chuyển các bệnh nhân Ảrập Saudi ra khỏi Canada.

Ngân hàng trung ương Ảrập Saudi đã chỉ thị cho các nhà quản lý tài sản ở nước ngoài bán hết cổ phiếu, trái phiếu và tiền mặt ở Canada “bất kể phí tổn ra sao”, theo tường thuật của Financial Times hôm 8-8. Các khoản đầu tư của Ảrập Saudi ở các thị trường toàn cầu ước tính khoảng hơn 100 tỉ đô la Mỹ.

Nhưng đòn trả đũa mới nhất của Ảrập Saudi trước lời chỉ trích của Canada về nhân quyền có thể có lợi cho những nhà đầu tư bên ngoài muốn mua tài sản giá rẻ, theo Rex Brynen, giáo sư chính trị học tại Đại học McGill, Montreal, chuyên về chính trị Trung Đông.

Ông cho rằng vì phải bán tống bán tháo, chính Ảrập Saudi bị lỗ, và người khác sẽ kiếm lợi. “Ta có thể mua được tài sản của Ảrập Saudi với giá chỉ một nửa”.

Giáo sư Brynen nghĩ rằng tuy có thể có một số ảnh hưởng kinh tế tiêu cực trong ngắn hạn - đồng đô la Canada sụt giá, giá cổ phiếu giảm hoặc vốn đầu tư chạy khỏi Canada - quyết định của Riyadh sẽ chủ yếu có hại cho các doanh nghiệp thuộc sở hữu của Ảrập Saudi.

Ông nói, “Người Saudi đang tự bắn vào chân mình. Họ dường như sẵn sàng chấp nhận lỗ và gây bất tiện cho công dân của mình để bày tỏ lập trường. Canada có vẻ là một mục tiêu dễ dàng để nhắn với các nước khác trên thế giới rằng “các người không thể chỉ trích chúng tôi””.

Các tài sản của Ảrập Saudi ở Canada chủ yếu đầu tư vào các công ty kinh doanh khách sạn cao cấp, một số cổ phần ít ỏi trong những công ty như công ty hỏa xa Canadian National Railway, và các công ty ngũ cốc.

Phần lớn các khoản đầu tư được hoàng tử tỉ phú Alwaleed Bin Talal thực hiện qua công ty Kingdom Holding Co., một tập đoàn có trụ sở ở Riyadh đầu tư vào khách sạn, bất động sản và cổ phiếu. Năm 2017, đơn vị đầu tư khách sạn quốc tế của công ty này hợp sức với Cascade Investment của Bill Gates và công ty Canada Isadore Sharp mua lại công ty quản lý khách sạn Four Seasons Hotels Inc., chiếm 47,5% cổ phần. (Ảnh hưởng của Hoàng tử Alwaleed tại vương quốc đã giảm sau khi ông bị bắt hồi năm ngoái trong chiến dịch chống tham nhũng của thái tử Mohammed bin Salman). Hôm 8-8, phát ngôn viên Sarah Tuite cho Bloomberg biết hoạt động hàng ngày của Four Seasons không bị ảnh hưởng.

Ngân hàng Thương mại Quốc gia của Ảrập Saudi có một công ty quản lý tài sản đầu tư vào 41 công ty Canada, trong đó có công ty năng lượng Suncor Energy, công ty khoáng sản Canadian Natural Resources và công ty hỏa xa Canadian Pacific Railway trong Quỹ Chỉ số Bắc Mỹ AlAhli của mình. Với giá trị $473.500, CN Rail là khoản đầu tư lớn nhất trong danh mục trị giá 148,2 triệu đô la của quỹ này.

Việc Ảrập Saudi bán tháo tài sản có thể không có tác động lớn tới đô la Canada, dù khối lượng giao dịch khá ít trong tháng 8 có thể tạm thời ảnh hưởng xấu. Lượng dự trữ ngoại hối của Ảrập Saudi bằng đô la Canada khoảng từ 10-25 tỉ, trong đó mức ước tính cao 25 tỉ tương đương với 10% lượng giao dịch đô la Canada hàng ngày, theo ước tính của ngân hàng Canada CIBC.

Walid Hejazi, giáo sư Đại học Toronto chuyên về khả năng cạnh tranh quốc tế, nói rằng các chế tài kinh tế sẽ chẳng mấy ảnh hưởng tới nền kinh tế Canada vì Ảrập Saudi - đối tác thương mại lớn thứ 20 của Canada - chỉ có giá trị buôn bán với Canada khoảng 4 tỉ đô la Mỹ hàng năm. Thương mại hai chiều chỉ chiếm khoảng 0,4% tổng kim ngạch thương mại của Canada trong năm 2017.

Trong khi đó, giá trị thương mại hàng hóa giữa Canada và Mỹ khoảng 2 tỉ đô la mỗi ngày. Export Development Canada, cơ quan tài trợ xuất khẩu của Canada, có lượng tín dụng khoảng 2 tỉ đô la Canada cho khoảng 250 doanh nghiệp có hoạt động ở Ảrập Saudi.

Giáo sư Hejazi nói, “Đây là một tuyên ngôn chính trị của Ảrập Saudi. Những tài sản Canada mà họ nắm giữ không đủ lớn để có tác động có nghĩa nào”.

Ông nói chủ yếu những người đi từ và tới vương quốc này và các công ty muốn tạo dựng mối quan hệ kinh doanh trong khu vực bị thiệt hại do động thái của Ảrập Saudi.

Dầu thô là mặt hàng nhập khẩu chính của Canada từ Ảrập Saudi, chiếm 99% kim ngạch nhập khẩu. Hôm 8-8, bộ trưởng năng lượng Ảrập Saudi trấn an Canada rằng mâu thuẫn ngoại giao giữa hai nước sẽ không ảnh hưởng tới buôn bán dầu. Khoảng 10% lượng dầu nhập khẩu của Canada là từ Ảrập Saudi.

Tổ chức Ngũ cốc Saudi cũng thông báo sẽ ngừng mua lúa mì và lúa mạch từ Canada, nhưng chưa rõ liệu động thái này chỉ ảnh hưởng tới các hợp đồng mua mới hay việc giao hàng cho các hợp đồng đã ký kết trước đây.

Theo Cơ quan Thống kê Canada, tổng lượng lúa mì Canada bán sang Ảrập Saudi, trừ lúa mì cứng, là 66.000 tấn trong năm 2017 và 68.250 tấn trong năm 2016. Canada xuất khẩu tổng cộng 132.000 tấn lúa mạch sang Ảrập Saudi trong năm 2017.

Năm 2015, Hội đồng Lúa mì Canada được Salic, công ty đầu tư nông nghiệp và súc vật quốc doanh của Ảrập Saudi, và công ty ngũ cốc Bunge của Mỹ mua lại. Salic mua 50,1% cổ phần với giá 250 triệu đô la Canada vào năm 2015, và một năm sau tăng lên 75%. Nay có tên G3 Ltd., có trụ sở ở Winnipeg, Manitoba, công ty này cho biết không có dự định thay đổi hay giảm mua sản phẩm của Canada. Chính phủ Ảrập Saudi chưa nói liệu có bán phần vốn của mình ở G3 hay không.

Chuck Penner, chuyên viên phân tích ở Winnipeg của hãng LeftField Commodity Research, nói với đài truyền hình Global News, Canada, rằng nếu Ảrập Saudi bán phần hùn của mình ở G3, tác động tới Canada sẽ chẳng lớn. “Việc này quả thực chỉ có ý nghĩa tượng trưng. Canada chẳng gặp khó khăn gì để bán lúa mì và lúa mạch của mình ở nơi khác”.

Các nhà đầu tư trực tiếp lớn nhất của Canada ở Ảrập Saudi bao gồm Barrick Gold Corp., công ty khai khoáng lớn thứ nhì thế giới, và SNC-Lavalin Group, công ty công chánh và xây dựng lớn nhất Canada.

Barrick Gold, có trụ sở ở Toronto, nói công ty không nghĩ là mỏ đồng của mình ở Ảrập Saudi sẽ bị ảnh hưởng. Còn SNC, đã hoạt động ở Ảrập Saudi trong năm thập niên, cho biết chưa thể đánh giá trọn vẹn tác động của mâu thuẫn với Ảrập Saudi đối với hoạt động của mình. SNC có doanh thu 993 triệu đô la Canada tại vương quốc này, chiếm 11% tổng doanh thu của công ty.

Một khúc mắc lớn là hợp đồng bán xe thiết giáp hạng nhẹ của Canada trị giá 15 tỉ đô la cho Ảrập Saudi, một trong những hợp đồng mua bán vũ khí lớn nhất của Canada. Thỏa thuận này được chính phủ cũ của Thủ tướng Stephen Harper ký kết, và được chính phủ hiện nay của Thủ tướng Justin Trudeau tiếp tục, nhưng cứ dùng dằng chưa thực hiện được vì dư luận còn phản đối việc bán vũ khí cho một nước bị cho là có nhiều vi phạm nhân quyền, chính vấn đề làm bùng nổ mâu thuẫn hiện nay.

Phạm Vũ Lửa Hạ