Mâu thuẫn dòng họ Tổng thống Syria: Thiếu tiền hay lòng tin?

Tổng thống Syria vừa qua đã cho phép nhà chức trách tịch thu tài sản của người em họ do tranh cãi về số tiền thuế 180 triệu USD mà chính phủ yêu cầu Tập đoàn viễn thông Syriatel của ông Rami Makhlouf phải thanh toán.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad (trái) và người anh em họ Rami Makhlouf (phải).

Hôm 2/6, Thị trường chứng khoán Syria đã ngừng giao dịch cổ phiếu của Syriatel.

Động thái này là bước đi mới nhất của chế độ nhằm kiểm soát quyền lực đối với Makhlouf, người được cho là có thời điểm kiểm soát tới 60% nền kinh tế của Syria.

Thông tin về mâu thuẫn của dòng họ al-Assad diễn ra sau khi ông Makhlouf đã đăng tải một loạt video trên Facebook thể hiện những bất bình của mình với anh Tổng thống.

Trong các đoạn video, ông Makhlouf nói rằng, ông đã đóng tất cả các khoản phí cho chính phủ, trong đó có 12 tỷ bảng tiền thuế vào năm 2019. Đôi lúc, ông Makhlouf gọi ông Assad là “Ngài Tổng thống”, hối thúc nhà lãnh đạo này điều một nhân vật nào đó kiểm tra các chứng từ chứng minh ông đã chi trả đầy đủ.

Trong một video ngày 17/5, ông Makhlouf cảnh báo những biện pháp mới nhất chống lại ông và tập đoàn Syriatel sẽ dẫn đến việc phá hủy một trong số ít các công ty sinh lời còn tồn tại ở quốc gia này. Ông cho biết, tập đoàn Syriatel thuê mướn hơn 6.500 nhân viên, có hơn 11 triệu thuê bao và dùng hơn một nửa lợi nhuận họ có được để đóng thuế.

Vị tỷ phú này khẳng định, số tiền mà ông được lệnh phải trả không phải là một khoản thuế mà là một khoản tiền bị “áp đặt bất hợp pháp” bởi người ông không tiện nêu tên.

Ông Rami Makhlouf lên Facebook giãi bày chuyện bị tố trốn thuế.

Sau đó, ông Makhlouf cũng lên tiếng đòi hỏi Tổng thống Syria có được "sự công bằng".

"Có ai ngờ rằng cơ quan lại an ninh lại nhắm vào công ty của Rami Makhlouf - người ủng hộ lực lượng này mạnh mẽ nhất không?", ông Makhlouf cảm thán.

"Các nhân viên của Syriatel là những người của ông, họ trung thành với ông" - ông Makhlouf khẩn khoản.

Theo Financial Times, lời cầu cứu của ông Makhlouf với Tổng thống Assad đã làm sáng tỏ những thay đổi sâu sắc trong cơ cấu quyền lực của gia tộc này.

Từ vai trò "người bảo vệ" lớn nhất của Tổng thống Assad, doanh nhân 50 tuổi này trở thành người đối địch của ông Assad trong cộng đồng người Shi’ite dòng Alawite, vốn nắm giữ quyền lực ở Syria suốt từ năm 1970.

Cách đây 20 năm, Rami Makhlouf đứng trong một chiếc lều cắm giữa quảng trường trung tâm ở Damascus, ca ngợi những phẩm cách tốt đẹp của người anh họ, Bashar al-Assad. Vài ngày sau, một cuộc trưng cầu dân ý đã chính thức đưa ông Assad trở thành Tổng thống Syria, thừa hưởng quyền lực từ người cha.

Nhưng sau khi đoạn clip của Rami Makhlouf được chia sẻ chóng mặt, người này còn không được gặp trực tiếp ông Bashar al-Assad.

Từ năm ngoái, đã có những dấu hiệu cho thấy sự rạn nứt giữa mối quan hệ giữa ông trùm Syria và tổng thống nước này. Hồi tháng 12/2019, Bộ Tài chính Syria đóng băng tài khoản của ông Makhlouf và một công ty dầu khí được đăng ký ở Liban sau khi bị Mỹ ra lệnh trừng phạt. Ông Makhlouf sau đó phủ nhận việc có liên quan đến công ty trên.

Đến tháng 4, chính quyền Ai Cập bắt một con tàu chở ma túy từ Syria. Đáng nói, ma túy được nhét bên trong các hộp sữa MilkMan - thương hiệu thuộc sở hữu của ông Makhlouf.

Tháng trước, Bộ Viễn thông Syria yêu cầu Syriatel và đối thủ MTN phải trả tổng cộng 180 triệu USD phí đánh giá lại.

AP cho rằng, dường như người anh em họ đã không còn ủng hộ ông Assad như cách đây 20 năm nữa và buộc Tổng thống Syria phải hành động để cứu nền tài chính của nước này.

Nền kinh tế Syria đang phải chịu ảnh hưởng nặng nề do các biện pháp trừng phạt của Mỹ và phương Tây và gần nhất là các biện pháp phong tỏa do dịch bệnh COVID-19. Áp lực ngân sách có lẽ đã khiến Tổng thống Syria suy nghĩ nhiều hơn về các nguồn thu của ngân sách. Sự sụp đổ của hệ thống ngân hàng tại quốc gia láng giềng Syria cũng làm mắc kẹt hàng tỷ USD tiền gửi của người Syria.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad nhậm chức vào tháng 7/2020.

Giới phân tích cho rằng, quyết định tịch thu tài sản của một doanh nhân giàu có trong dòng tộc mà Tổng thống Assad đưa ra giống với những gì Thái tử Saudia Arabia Mohammed bin Salman đã làm cách đây 1 vài năm khi ông muốn củng cố quyền lực của mình. Tuy nhiên, Tổng thống Assad đang ở thể khó khăn hơn nhiều. Ông cần phải phục hồi nền kinh tế khi không có sự viện trợ đáng kể từ Nga và Iran – hai quốc gia cũng đang phải vật lộn đối phó với các vấn đề kinh tế của riêng họ.

Joshua Landis, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Trung Đông tại Đại học Oklahoma, Mỹ cho rằng: “Tổng thống Assad cần tiền để phục hồi giá trị đồng bảng Syria, xây dựng mọi thứ để chứng minh rằng Syria đang đi trên con đường hòa bình, nhưng ông rất khó thực hiện được mục tiêu. Vì thế ông có thể đã lựa chọn Rami làm “người hy sinh”.

Ibrahim Hamidi, một nhà báo người Syria cho biết, ông Makhlouf kiểm soát khoảng 8% GDP của Syria trước chiến tranh, ước tính ở mức 74 tỷ USD trong năm 2012 và có ảnh hưởng khá lớn. Makhlouf ít nhiều đã trở thành người ra quyết định cho nền kinh tế Syria. Trong bài phát biểu khai mạc năm 2000, Tổng thống Assad cam kết sẽ cải thiện cuộc sống của người dân Syria và ông giao nhiệm vụ cho Makhlouf phát triển nền kinh tế.

Đại gia Makhlouf bị Washington buộc tội lợi dụng mối quan hệ gia đình để tham nhũng. EU cũng trừng phạt ông ta vì cấp tiền cho chiến tranh chế độ trong cuộc xung đột kéo dài gần một thập kỷ. Hôm 3/5, ông Makhlouf tự gọi mình là nhà tài trợ lớn nhất của dịch vụ an ninh Syria.

Hải Lâm