Mất bao nhiêu tiền cho cuộc chiến ở Trung Đông?

Báo Ahram Online (Ai Cập) đã tổng hợp số liệu từ các nguồn và tiến hành phân tích cụ thể từng cuộc chiến ở các quốc gia Trung Đông thông qua bài viết: “Cái giá của các cuộc xung đột ở Trung Đông”. Tờ báo này chỉ rõ xung đột vũ trang đã hủy hoại nghiêm trọng cơ sở hạ tầng và năng lực sản xuất hàng hóa của những nước xảy ra chiến tranh và một thế hệ trẻ em và thanh niên hiện đang lớn lên mà không được hưởng sự giáo dục hay chăm sóc y tế đúng mức do phải chuyển đổi nơi ở và các cơ sở dịch vụ công bị tàn phá.

Thực tế cho thấy rất nhiều cuộc xung đột lớn trong khu vực vẫn đang diễn ra, ví dụ như ở Syria, Libya và Yemen... Do đó, rất khó có thể tính toán một cách chính xác về những chi phí của các cuộc chiến tranh ở Trung Đông. Điều này sẽ chỉ có thể làm được khi các cuộc chiến kết thúc và những bên liên quan khác nhau có thể xem xét chi tiết thiệt hại trực tiếp tại những khu vực bị chiến tranh tàn phá và tính toán về những cái giá phải trả của các cuộc xung đột và việc tái thiết. Tuy nhiên, trong khi chờ đợi các cuộc chiến kết thúc, có thể có một số ước tính sơ bộ.

Theo báo Ahram Online, ở Syria, cuộc chiến vốn bắt đầu từ giữa tháng 3-2011 đã gây ra những thiệt hại về vật chất trực tiếp đối với cơ sở hạ tầng và công cụ sản xuất ước tính lên tới 68 tỷ USD từ năm 2011 đến năm 2016. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Syria giảm 16% hằng năm từ năm 2011 đến năm 2015, và 4% vào năm 2016. Điều này có nghĩa là tổng thiệt hại ước tính gấp 3 lần GDP của Syria trong năm 2010 trước khi chiến tranh bắt đầu nổ ra.

Những thiệt hại về tài sản và hàng hóa cùng với 3 triệu việc làm bị mất đã nâng tỷ lệ thất nghiệp lên tới 66% lực lượng lao động. Kết quả là 85,2% người dân Syria đã bị rơi xuống dưới mức nghèo khổ trong khi xảy ra cuộc xung đột vũ trang và hiện đang thiếu những nhu cầu thiết yếu cơ bản.

Bên cạnh những thiệt hại về vật chất, thiệt hại về người trong cuộc xung đột ở Syria được coi là tồi tệ nhất ở Trung Đông những thập niên gần đây. Ước tính có tới 460.000 người thiệt mạng và 1,1 triệu người bị thương trong cuộc chiến tranh ở quốc gia Trung Đông này.

Cuộc xung đột ở đây đã khiến 11,5 triệu người buộc phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn, chiếm gần một nửa dân số của nước này. 2,8 triệu trẻ em Syria không được đến trường, ước tính nền kinh tế Syria đã thiệt hại trong những năm chiến tranh vào khoảng 10,5 tỷ USD đến 16,5 tỷ USD.

Những thành phố đổ nát của Syria. Ảnh: Vocal Europe.

Trong khi đó, nhìn ở góc độ khác, theo một báo cáo sơ bộ của tổ chức từ thiện phi chính phủ World Vision và nhóm tư vấn Frontier Economics ước tính cuộc xung đột cho đến nay đã khiến Syria thiệt hại 275 tỷ USD liên quan đến các cơ hội tăng trưởng bị mất, cao hơn 150 lần so với ngân sách y tế của Syria trước chiến tranh.

Nếu cuộc xung đột kết thúc vào năm 2020, chi phí của cuộc xung đột sẽ tăng đến 1,3 nghìn tỷ USD. Một báo cáo của WB ước tính thiệt hại của các cổ phiếu ở Syria đến giữa năm 2014 ở mức khoảng 70-80 tỷ USD. Con số này tăng lên nhiều lần kể từ đó.

Còn tại Yemen, cái giá phải trả cho thiệt hại vật chất đã xảy ra kể từ khi nổ ra cuộc chiến tranh hồi năm 2015 có thể lên tới 15 tỷ USD. Do giảm sản lượng dầu thô cùng với cơ sở vật chất bị phá hủy do chiến tranh, GDP của Yemen đã giảm khoảng 28,1% trong năm 2015 và khoảng 4,2% trong năm 2016. Trong khi đó, gần 35% doanh nghiệp dịch vụ, 29% cơ sở công nghiệp và 20% doanh nghiệp thương mại đã phải tạm ngừng hoạt động.

Bên cạnh đó, cuộc chiến tranh ở Yemen cũng đã khiến 2,5 triệu người buộc phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn và gần 21,2 triệu người buộc phải rời bỏ quê hương vì chiến tranh, chiếm khoảng 80% dân số Yemen.

Ngoài ra, còn phải kể đến cuộc khủng hoảng nhân đạo khi rất nhiều người dân Yemen đang cần hỗ trợ nhân đạo khẩn cấp với 14,4 triệu người trong số họ đang ở trong tình trạng thiếu thốn lương thực “kinh niên”. Bên cạnh tình trạng dễ bị tổn thương, đặc biệt ở trẻ em, gần một nửa dân số ở độ tuổi đến trường ở Yemen, khoảng 3,4 triệu trẻ em, không được đi học do chiến tranh. Điều này sẽ gây ra tác động tiêu cực, lâu dài đối với nguồn nhân lực và năng lực sản xuất của quốc gia Trung Đông này.

Ở Libya, nền kinh tế tập trung dựa vào nguồn thu từ dầu mỏ có nghĩa là cuộc xung đột vũ trang ở quốc gia này đã khiến nền kinh tế rơi vào tình trạng gần ngừng hoạt động nhiều lần do hoạt động sản xuất dầu và xuất khẩu gặp khó khăn, cơ sở vật chất có liên quan bị hư hại, hoạt động bị đình trệ. Do đó, hoạt động sản xuất dầu thô của Libya đã giảm từ 1,5 triệu thùng/ngày trong năm 2010 xuống còn 390.000 thùng/ngày trong năm 2016, thiệt hại về thu nhập do hoạt động xuất khẩu dầu “chậm chạp” ước tính lên tới gần 100 tỷ USD chỉ trong 3 năm.

Điều này đã tác động tới nguồn cung nhằm đáp ứng những nhu cầu cơ bản của người dân và khiến khoảng 2,4 triệu người cần hỗ trợ nhân đạo, trong khi 1 triệu trẻ em bị suy dinh dưỡng cấp tính.

Ngoài chi phí trên, cần tính tới các chi phí khác như Thổ Nhĩ Kỳ, Lebanon, Jordan và Iraq đã phải chịu các tác động nặng nề về kinh tế từ cuộc chiến Syria. Các quốc gia này đang phải đối mặt với áp lực ngân sách rất lớn. Ví dụ, theo ước tính của WB, 630.000 người tị nạn Syria đã tiêu tốn của Jordan khoảng 2,5 tỷ USD/năm. Con số này chiếm 6% GDP và một phần tư doanh thu hàng năm của Chính phủ Jordan. Lebanon và Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ không còn đủ khả năng để tiếp nhận thêm những người tị nạn.

Đó mới chỉ là những con số thiệt hại của các quốc gia Trung Đông, các số liệu trên còn chưa tính toán khoản chi phí hàng trăm tỷ USD mà các cường quốc đã bỏ ra để... vận hành cỗ máy chiến tranh ở đây. Chi phí thực của các cuộc xung đột có thể lớn hơn nhiều lần những con số ước tính nêu trên. Trung Đông đang theo vết xe đổ của các cuộc chiến khác khi cái giá của nó ngày càng đắt đỏ.

Chiến tranh Vùng Vịnh (1990-1991), chí phí tương đương với 110 tỷ USD, theo giá hiện nay. Chi phí của các cuộc chiến tranh ở Iraq, Pakistan và Afghanistan đã đã lên đến 3,7 nghìn tỷ USD và có thể tăng lên tới 4 nghìn tỷ USD.

Hòa Nguyễn