Malaysia: gió đổi chiều?

Ảnh: Theguardian.

Bác sĩ Mahathir từng là người lãnh đạo lâu năm của UMNO và đảm nhiệm chức Thủ tướng Malaysia từ năm 1981-2003. Thủ tướng mới thất sủng, ông Najib Razak từng làm việc trong nội các của ông và được ông Mahathir tạo điều kiện đưa vào hàng ngũ lãnh đạo. Thế nhưng, vì sao vào lúc cuối đời, ông Mahathir lại có bước “xoay trục” ngoạn mục: thành lập liên minh Pakatan Harapan đối lập và đấu tranh giành quyền lãnh đạo đất nước với chính đảng mà ông từng gắn bó?

Bác sĩ Mahathir Mohamad là nhà lãnh đạo được ủng hộ rộng rãi do ông có đóng góp lớn vào công cuộc hiện đại hóa Malaysia và đưa đất nước ra khỏi cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997-1998. Sau này, tuy đã nghỉ hưu ở tuổi 75, ông vẫn có ảnh hưởng lớn đến các tầng lớp dân chúng.

Nhiệm kỳ thủ tướng của ông Najib là nỗi thất vọng lớn của bác sĩ Mahathir: chính phủ bị thao túng bởi nạn tham nhũng và ảnh hưởng của Trung Quốc ngày càng lộ liễu. Vụ tai tiếng quy mô toàn cầu của Quỹ đầu tư nhà nước Malaysia có tên 1MDB là đòn chí mạng dẫn tới thất bại thảm hại của ông Najib. Quỹ 1MDB do Thủ tướng Najib thành lập và lãnh đạo năm 2009 nhằm bảo đảm nguồn tài chính cho các dự án hạ tầng và phát triển, nhưng theo cáo buộc của Bộ Tư pháp Mỹ, đã có 4,5 tỉ đô la Mỹ của quỹ này bị biển thủ, chuyển vào các tài khoản, các dự án tại nhiều nước của ông Najib và những người thân cận của ông; trong đó có 700 triệu đô la được chuyển vào tài khoản của ông Najib năm 2013 và 30 triệu đô la mua đồ trang sức cho vợ ông.

Nhiều cuộc điều tra quốc tế về cáo buộc rửa tiền, biển thủ công quỹ... đang được tiến hành tại Singapore, Thụy Sỹ, Mỹ và nhiều nước khác. Nhưng tại chính Malaysia, cuộc điều tra bị “đóng băng” do ngài thủ tướng dùng các biện pháp trấn áp để bịt miệng báo chí, quan chức chính phủ, thậm chí cách chức một phó thủ tướng, bốn bộ trưởng, thay thế một tổng chưởng lý (tương đương viện trưởng viện kiểm sát tối cao) để không còn ai dám đề cập công khai tới vụ tai tiếng này.

Ngay sau khi nhậm chức, Thủ tướng Mahathir đã tuyên bố phục hồi cuộc điều tra vụ tham nhũng khủng này và cho biết người tiền nhiệm của ông “sẽ phải chịu hậu quả” về những sai trái và ông muốn điều tra “càng nhanh càng tốt”. Có vẻ như số phận của cựu Thủ tướng Najib đã được an bài sau khi vợ chồng ông bị cấm xuất cảnh vào cuối tuần trước và nhiều tay chân mà ông cài cắm trong các cơ quan tư pháp, từ tòa án tới viện kiểm sát, đã lần lượt bị ông Mahathir cho “nghỉ phép” trong vài ngày vừa qua.

Trong một tuyên bố đặc biệt được truyền hình trực tiếp, Thủ tướng Mahathir cam kết diệt trừ tham nhũng, khôi phục lòng tin của người dân.

Ông Mahathir cho biết chính phủ của ông sẽ có cách tiếp cận cứng rắn hơn đối với Trung Quốc và có thể xét lại quan hệ chung với Bắc Kinh. Dưới thời ông Najib, Malaysia cam kết hợp tác thực hiện các dự án hạ tầng cơ sở lớn trong kế hoạch “Một vành đai Một con đường” của Bắc Kinh và vốn đầu tư Trung Quốc ào ạt đổ vào Malaysia, tập trung vào lĩnh vực bất động sản. Ông Mahathir nhiều lần chỉ trích Trung Quốc, và cáo buộc chính phủ của ông Najib đã nhượng cho Trung Quốc quyền kiểm soát các hải cảng và hệ thống đường sắt thiết yếu của quốc gia. Chính phủ của ông Mahathir có thể sẽ hủy bỏ một số dự án đã ký kết.

Tuy nhiên, thực tế sẽ không đơn giản; cho tới nay Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Malaysia, còn Malaysia là đối tác lớn nhất của Trung Quốc trong khối ASEAN. Bắc Kinh rất khéo léo trong việc sử dụng đầu tư, viện trợ làm công cụ cưỡng bức các nước nhỏ trong khu vực và nếu ông Mahathir đảo ngược chính sách đối với Trung Quốc thì có thể Malaysia sẽ gặp phải phản ứng cứng rắn và đau đớn từ Bắc Kinh, theo nhận định của chuyên gia Joshua Kurtlanzik của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ.

Huỳnh Hoa