Malaysia đẩy mạnh điều tra đại án Quỹ 1MDB

“Thanh gươm công lý”

Ngôi sao Hollywood hạng A Leonardo DiCaprio đã xuất hiện bí mật trước một bồi thẩm đoàn quận Columbia của Mỹ trong những tháng gần đây để làm chứng như một phần của cuộc điều tra mở rộng của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ về một vụ lừa đảo trị giá hàng tỷ USD xoay quanh Quỹ đầu tư nhà nước 1MDB (tên đầy đủ là 1Malaysia Development Bhd) của Malaysia, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng dẫn thông tin từ các nguồn thạo tin về việc điều tra vụ án cho biết.

Sự xuất hiện lặng lẽ của người nổi tiếng trong danh sách A là bước ngoặt mới nhất trong một vụ án lôi kéo sự tham gia của một loạt các nhân vật từ nhiều tầng lớp, bao gồm một rapper đã từng là một thành viên của Fugees, cựu Thủ tướng của Malaysia Najib Razak và một người gây quỹ lớn cho Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Các công tố viên khẳng định DiCaprio không phải là mục tiêu của cuộc điều tra và coi nam diễn viên trong phim “Sói già phố Wall” DiCaprio là một nhân chứng có thể cung cấp những thông tin hữu ích về kẻ chạy trốn Low Taek Jho (hay còn được gọi là Jho Low), một tỷ phú khét tiếng ăn chơi người Malaysia và có mối quan hệ rộng với giới nghệ sĩ.

Từ lâu, Low bị các công tố viên Hoa Kỳ coi là nhân vật trung tâm trong vụ bê bối 1MDB của Malaysia, nơi hàng tỷ USD bị cáo buộc biển thủ. Tại tòa án liên bang ở New York vào cuối năm 2018, Low bị buộc tội (vắng mặt) liên quan đến vụ trộm cắp và rửa tiền hàng tỷ USD tại Mỹ. Hiện cũng phải đối mặt nhiều cáo buộc tại Malaysia, bao gồm rửa tiền, tỷ phú 37 tuổi đã kiên quyết bảo vệ “sự vô tội” của mình và đang chạy trốn ở một nơi nào đó ở Trung Quốc.

Nam tài tử Leonardo DiCaprio (trái) và tỷ phú Low Taek Jho.

Nhà tài phiệt tai tiếng này cũng bị cáo buộc chi tiền cho một chiến dịch vận động hành lang để kết thúc cuộc điều tra. Các công tố viên đã theo đuổi các vụ án liên quan đến cựu nhân viên ngân hàng của Goldman Sachs mà họ cho rằng có liên quan đến việc rửa tiền của Quỹ 1MDB và một nhân viên của Bộ Tư pháp Mỹ đã thừa nhận giúp đỡ chiến dịch vận động hành lang.

Trong cuộc phỏng vấn với SCMP năm 2015, Low đã không ngại khi nói về lối sống ăn chơi của mình. Tỷ phú nổi tiếng đã mua 23 chai rượu sâm banh trong một quán bar ở New York cho nữ diễn viên Lindsay Lohan vào sinh nhật lần thứ 23 của cô và sống trong một căn hộ trị giá 100.000 USD mỗi tháng trên phố West 56th của thành phố, bên cạnh những diễn viên như Daniel Craig và Sean Combs.

Low cũng tuyên bố đã chịu trách nhiệm việc đưa Leonardo DiCaprio vào vai chính trong bộ phim bom tấn “The wolf of Wall street”. Doanh nhân người Malaysia cũng thừa nhận đã giới thiệu DiCaprio cho Red Gran Pictures, công ty sản xuất phim tại Mỹ do Riza Shahriz Bin Abdul Aziz, con riêng của cựu Thủ tướng Malaysia Najib Razak đồng sáng lập.

Người phát ngôn của Bộ Tư pháp và đại diện của DiCaprio đã từ chối bình luận. Tuy nhiên, trong một tuyên bố trước đây, người phát ngôn của DiCaprio nói rằng nam tài tử đang hợp tác với cuộc điều tra liên quan tới Quỹ 1MDB và đã hoàn toàn ủng hộ tất cả các nỗ lực để đảm bảo rằng công lý được thực hiện.

Truy tìm dấu vết tỷ phú đào tẩu

SCMP số ra ngày 14-1 cập nhật cho biết, cảnh sát Malaysia mới đây đã gặp chính quyền Trung Quốc để nhờ lực lượng chức năng nước này giúp đỡ trong cuộc săn lùng nhà tài phiệt đào tẩu người Malaysia Low Taek Jho.

Tổng thanh tra Mohamad Fuzi Harun thuộc Cảnh sát Hoàng gia Malaysia cho biết những nỗ lực truy tìm Low đang diễn ra và thêm rằng, giới chức nước này đã liên lạc với Interpol để kết hợp truy tìm Low. Doanh nhân đào tẩu này đã luôn phủ nhận có liên quan đến bất kỳ tham nhũng nào, nhưng cảnh sát Malaysia và các quan chức chống tham nhũng coi người này là nhân vật chủ chốt trong vụ bê bối Quỹ 1MDB.

Du thuyền Equanimity của Low Taek Jho được Mỹ trao trả lại cho chính quyền Malaysia năm 2018.

Kể từ khi ông Mahathir Mohamad trở thành thủ tướng Malaysia sau cuộc tổng tuyển cử tháng 5-2018, chính phủ của ông đã thực hiện lời hứa với người dân bằng cách lật lại vụ điều tra Đại án Quỹ 1MDB và quyết tâm truy thu số tiền ước tính khoảng 4,5 tỷ USD bị biển thủ từ ngân sách Malaysia.

Cựu Bộ trưởng Tài chính Malaysia Daim Zainuddin, người trung thành với Thủ tướng Mahathir, tiết lộ Low đã liên lạc thường xuyên với ông trong một nỗ lực để đạt được một thỏa thuận liên quan tới cuộc điều tra Quỹ 1MDB. Tuy nhiên, ông Daim đã từ chối các lời đề nghị của Low trừ khi doanh nhân này trở về Malaysia và tố giác những người khác liên quan đến vụ bê bối.

Malaysia đã nộp đơn tố giác tội phạm đối với những người được cho là có liên quan đến Quỹ 1MDB, bao gồm vợ của cựu Thủ tướng Najib - bà Rosmah Mansor, và cựu Tổng thư ký kho bạc quốc gia Malaysia Irwan Serigar, người cũng đảm nhiệm vị trí Tổng Giám đốc Quỹ đầu tư Nhà nước (1MDB).

Một nguồn tin am hiểu về các động thái gần đây của Low cho biết, doanh nhân người Malaysia cùng đoàn tùy tùng đã có thời gian ẩn náu tại các căn hộ cao cấp thuộc Pacific Place Apartments trước khi rời khỏi trung tâm sòng bạc- Hongkong.

Low được cho là đã chạy trốn kể từ trước cuộc tổng tuyển cử của Malaysia vào tháng 5-2018. Tỷ phú ăn chơi này chờ đợi kết quả của cuộc bỏ phiếu Thủ tướng Malaysia ở Phuket, Thái Lan, nơi ông này đến trong chuyến vòng quanh châu Á bằng du thuyền sang trọng được mua bằng tiền mặt bị đánh cắp từ Quỹ 1MDB. Du thuyền hiện đã bị lực lượng chức năng Mỹ tịch thu và điều tra về vụ bê bối 1MDB.

Nguồn tin nêu rõ, trong vài tháng lưu trú tại Hongkong, Jho Low và gia đình ông đã thuê một số căn hộ trên các tầng 32, 34 và 36 của Pacific Place Apartments. Theo một số trang web cho thuê, một căn hộ một phòng ngủ, rộng 1.220m2 trong tòa nhà có giá trung bình 84.000 HKD mỗi tháng (tương đương 10.700 USD mỗi tháng) trong khi căn hộ ba phòng ngủ rộng hơn 2.650m2 có giá 230.000 HKD mỗi tháng (tương đương 30.000 USD mỗi tháng).

Phóng viên SCMP đã đến thăm tòa nhà và thấy một bức ảnh của Low với ba nhân viên tiếp tân. Tuy nhiên, phía tổ hợp nhà cho thuê nói rằng không có ai tên Low Taek Jho đăng ký thuê tại đó. Sau khi rời khỏi Hongkong, doanh nhân đào tẩu Low Taek Jho cùng gia đình được cho là đã tới Macau và lưu trú tại đây trong vài tuần đầu tháng 7-2018.

Nguồn tin cho rằng, lý do Hongkong không làm gì để ngăn chặn Low, bất chấp “thẻ đỏ” từ Interpol, là vì không có yêu cầu chính thức nào cho việc bắt giữ tỷ phú này từ Malaysia hay Singapore, nơi vụ bê bối Quỹ 1MDB đang bị điều tra.

Chính phủ trước đây của Malaysia, khi được lãnh đạo bởi ông Najib Razak đã khẳng định không có gì sai với Quỹ 1MDB và cố gắng dập tắt vụ điều tra liên quan tới quỹ, ngay cả khi Bộ Tư pháp Hoa Kỳ phát hiện ra quỹ rửa khoản tiền khổng lồ trị giá 4,5 tỷ USD.

Trong khi đó, chính phủ mới của Malaysia, được dẫn đầu bởi ông Mahathir Mohamed, người đã đánh bại ông Najib trong cuộc bầu cử, từ đầu tháng 7-2018 đã công khai chỉ trích các tội danh tham nhũng vào người tiền nhiệm và quyết tâm lật lại vụ điều tra liên quan tới quỹ 1MDB. Đây cũng là lý do tỷ phú Low có động thái “tìm đường thoát thân”.

Nguồn tin cho biết, trong khi Malaysia có các thỏa thuận hỗ trợ pháp lý song phương với Hongkong thì Kuala Lumpur không có những thỏa thuận này với Macau. Tuy nhiên, viên chức an ninh Macau khẳng định, Low không thể ở lại thành phố hơn 30 ngày và nếu tỷ phú đào tẩu né tránh các quy định bằng cách rời khỏi và vào thành phố liên tục trong 3 lần thì ông ta sẽ bị chính quyền nơi đây sẽ trục xuất ngay.

Cựu thủ tướng Malaysia Najib Razak trên đường ra tòa vì cáo buộc liên quan đến Đại án Quỹ 1MDB ngày 4-7-2018.

Do vậy, lựa chọn duy nhất của Low sẽ là đưa ra yêu cầu tị nạn với cơ quan di trú. Tuy nhiên, tới thời điểm này, các nhà chức trách Macau vẫn chưa trả lời các câu hỏi liệu có một đơn xin như vậy từ doanh nhân người Malaysia hay không.

Thực thi công lý

Trong hồ sơ vụ án, các công tố viên đã cáo buộc rằng Low đã làm thân với DiCaprio, cho phép nam diễn viên đánh bạc (bằng tiền của mình) tại sòng bạc Venetian ở Las Vegas, tặng nam tài tử các tác phẩm nghệ thuật giá trị và tài trợ cho bộ phim đình đám “Wolf of Wall street” mà DiCaprio đóng vai chính. DiCaprio đã cảm ơn Low khi nhận giải thưởng Quả cầu vàng cho vai diễn trong phim.

Vào năm 2016, các công tố viên đã tịch thu (trong số nhiều thứ khác) tiền thu được từ bộ phim “Sói già phố Wall” (con số cụ thể không được đưa ra nhưng bộ phim ra mắt năm 2014 đạt được doanh thu cao kỷ lục, khoảng 400 triệu USD trên toàn thế giới). Văn phòng công tố New York cáo buộc bộ phim được tài trợ bằng khoản tiền bị đánh cắp từ Quỹ 1MDB chuyển sang công ty sản xuất phim do con trai riêng cựu Thủ tướng Malaysia đồng sáng lập.

Các công tố viên sau đó đã chuyển sang tịch thu từ nam tài tử DiCaprio một bức tranh Picasso - vốn là một quà tặng từ Low trước đây và bị cáo buộc được mua bằng 3,2 triệu USD tiền bị đánh cắp. Người phát ngôn của DiCaprio cho biết trước đây nam diễn viên đã bắt đầu các thủ tục tố tụng để chuyển bức tranh cho chính phủ Mỹ.

Các công tố viên Mỹ gần đây bổ sung trong các hồ sơ vụ án rằng cựu rapper của nhóm nhạc Fugees Prakazrel “Pras” Michel cũng liên quan tới việc lập các tài khoản để thanh toán cho các nỗ lực vận động hành lang của Low nhằm dập tắt cuộc điều tra này và nam nghệ sĩ này đã thuê một chủ sở hữu công ty đầu tư để báo cáo trường hợp này với chính quyền Trump.

Những người quen thuộc với vụ án cho biết chủ sở hữu công ty đầu tư là Elliott Broidy, một nhà gây quỹ kỳ cựu của đảng Cộng hòa, người đã giúp kêu gọi các nhà tài trợ lớn ủng hộ chiến dịch tranh cử tổng thống của ông Trump năm 2016. Cả Broidy và Michel đều không bị buộc tội vì sau cùng, các nỗ lực vận động hành lang nêu trên đã không thành công. Tuy nhiên, những nguồn thạo tin cho biết các nhà điều tra vẫn đang điều tra xem hai nhân vật có vi phạm luật nào không.

Trong một nỗ lực mới nhất, WSJ cho biết, chính phủ của Thủ tướng Mahathir Mohamad vừa nhận lại từ Mỹ chiếc du thuyền Equanimity trị giá gần 1 tỷ RM (tương đương gần 250 triệu USD) từng được sở hữu bởi tỷ phú Low Taek Jho. Du thuyền hạng sang này nằm trong danh sách những món đồ có giá trị được cho là mua từ tiền bòn rút và tẩu tán của Quỹ 1MDB. Ngoài ra, Chính phủ Mỹ còn đang giữ nhiều trang sức, tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng và nhiều tài sản khác được mua bằng công quỹ Malaysia. Bộ tư pháp hai nước hiện đang phối hợp để tìm cách chuyển số tài sản này trở về Malaysia.

Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia Saifuddin Abdullah cho biết nước này vẫn nỗ lực đàm phán để thu hồi lại chuyên cơ trị giá hơn 35 triệu USD do Low sở hữu nhưng đang nằm tại Singapore. Chính quyền Đảo quốc Sư tử cũng đã hoàn trả cho Malaysia 15,3 triệu SGD (hơn 11,1 triệu USD) liên quan đến Quỹ 1MDB hồi tháng 9-2018, theo Channel NewsAsia.

Đây chỉ mới là một phần nhỏ tổng số tài sản mà Singapore tịch thu trong quá trình điều tra những giao dịch liên quan đến đại án tham nhũng của nước láng giềng. Năm 2016, Chính phủ Singapore từng khẳng định đã tịch thu lượng tiền mặt và tài sản trị giá hơn 175 triệu USD trong quá trình điều tra 1MDB.

Theo các báo cáo từ cơ quan điều tra Malaysia, nhiều tỷ USD từ Quỹ 1MDB đã bị bòn rút và được chuyển một cách tinh vi để số tiền này nằm rải rác ở ít nhất 10 nước, khiến việc thu hồi vô cùng khó khăn. Riêng việc xác định tài sản bất minh đang nằm tại những quốc gia nào đã là một bài toán nan giải. Mạng lưới giao dịch của những đối tượng chủ mưu trong đại án tham nhũng 1MDB phức tạp đến mức Bộ trưởng Tư pháp Thụy Sĩ Michael Lauber gọi nó gần giống với “lừa đảo đa cấp”.

Lời đáp cho cách thức thực hiện này có khả năng có thể giúp khắc phục các lỗ hổng trong hệ thống tài chính toàn cầu, vốn cho phép những hành vi sai trái xảy ra.

Việt Thùy