Lý Huỳnh: Người tiên phong trong những trào lưu điện ảnh mới

Lý Huỳnh và con trai-diễn viên Lý Hùng trong phim “Thăng Long đệ nhất kiếm”

Trước ngày đất nước thống nhất, Lý Huỳnh đã tham gia một số bộ phim võ thuật như Long hổ sát đấu, Quái nữ Việt quyền đạo, Báu kiếm rửa hận thù... và trở thành võ sư nổi tiếng nhất trên màn ảnh Sài Gòn. Vì vậy, có lần một đạo diễn phim võ thuật nổi tiếng ở Hồng Kông còn hỏi Lý Huỳnh có dám thách đấu với diễn viên huyền thoại Lý Tiểu Long không? Không ngần ngại, Lý Huỳnh gật đầu và điều đó đã trở thành một sự kiện trên báo chí Sài Gòn cũng như báo chí Hồng Kông ngày ấy. Tuy nhiên trận đấu chưa kịp diễn ra thì Lý Tiểu Long đã đột ngột qua đời.

Lý giải về việc tìm đến với điện ảnh, Lý Huỳnh từng cho biết cái hay cái đẹp của võ thuật sẽ được biết đến nhiều hơn nếu được đưa vào điện ảnh. Nhưng đóng phim võ thuật không có nghĩa là chỉ biểu diễn các màn võ đơn điệu, mà diễn viên còn phải biết đi sâu vào khai thác tính cách, tâm lý nhân vật. Kết hợp với võ thuật, các nhân vật trong phim sẽ đa dạng, sống động hơn nhiều...

Sau ngày đất nước thống nhất, khi các nghệ sỹ Sài Gòn còn đang dè dặt trước cuộc sống mới thì Lý Huỳnh đã tiên phong, hăm hở bước vào điện ảnh Cách mạng. Trong cuốn hồi ký của mình, đạo diễn Khương Mễ kể, có lần đang ngồi trong hãng phim Giải Phóng, ông thấy có một thanh niên đi vào. Khi được hỏi, người đó xưng là Lý Huỳnh, từng đóng phim trước đây và mong muốn được làm phim với điện ảnh Cách mạng.

Dù mới gặp nhưng sự chất phác và chân thành của Lý Huỳnh đã khiến cho Khương Mễ có cảm tình và ông đã tin tưởng giao cho Lý Huỳnh vai Đại tá Hoàng- Sỹ quan quân đội Sài Gòn trong bộ phim Cô Nhíp. Không phụ sự tin tưởng của đạo diễn, Lý Huỳnh đã thể hiện xuất sắc vai diễn mà sau này Khương Mễ nhận xét: “Lý Huỳnh có tài năng diễn xuất tiềm ẩn, nhất là khả năng lột tả được phong thái, tính cách nhân vật phản diện đang rất cần cho những bộ phim đề tài chiến tranh cách mạng”.

Lý Huỳnh trong phim “Ông Hai cũ”

Từ Cô Nhíp, Lý Huỳnh trở thành một trong những diễn viên được các đạo diễn tin tưởng giao cho những vai phản diện như sĩ quan chế độ cũ, tướng cướp ... Các vai diễn của Lý Huỳnh luôn để lại ấn tượng, lột tả khá chân thực tính cách ác ôn, tàn bạo của nhân vật phản diện, từ đại úy Long (Mùa gió chướng), Đinh “ba búa” (Mối tình đầu), Bách (Đứa con bị từ chối), Long “râu” (Con mèo nhung), thiếu tá Y Vế (Ngọn lửa Krông Jung) đến trung úy Xăm (phim Hòn đất)… Một thời gian dài, Lý Huỳnh luôn được các đạo diễn nghĩ tới khi chọn vai diễn phản diện. Tài hóa thân của Lý Huỳnh ở các vai diễn trên đã được giới chuyên môn thời bấy giờ ghi nhận, đánh giá cao, giúp ông giành được nhiều giải thưởng điện ảnh tại các Liên hoan phim Việt Nam.

Nhưng Lý Huỳnh không muốn “chết vai” với những vai phản diện nên khi đọc kịch bản Vùng gió xoáy, ông xin đạo diễn Hồng Sến được thủ vai chính là một ông nông dân quê mùa chất phác. Để hóa thân vào vai diễn, Lý Huỳnh phải đi thực tế ở miền Tây mấy tháng trời, cùng ăn cùng làm với những người nông dân. Khi Vùng gió xoáy ra mắt, khán giả hoàn toàn bất ngờ bởi tên ác ôn ngày nào giờ đã trở thành Hai Lúa, một ông nông dân chính hiệu, từ cách làm ruộng, đánh xe cho tới cách vê thuốc rê, uống rượu... Vai diễn đã giúp cho Lý Huỳnh đoạt giải Nam diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 6. Từ vai Hai Lúa, các đạo diễn khám phá ra tiềm năng của Lý Huỳnh và ông được giao nhiều vai diễn nông dân như Hai Cũ (Ông Hai cũ), anh Đó (Ngọn cỏ gió đùa)...

NSND Lý Huỳnh múa võ

Khi điện ảnh được xã hội hóa, Lý Huỳnh lại là một trong những người tiên phong. Ông thành lập hãng phim tư nhân, tổ chức sản xuất nhiều bộ phim thu hút khán giả như Lửa cháy thành Đại La, Thăng Long đệ nhất kiếm, Phạm Công - Cúc Hoa, Tây Sơn hào kiệt… Lý Huỳnh cũng là người thực hiện được nhiều phim hợp tác với điện ảnh Hồng Kông, Đài Loan như: Hồng hải tặc, Kế hoạch 99 - Lưới trời lồng lộng… Sự đam mê điện ảnh của Lý Huỳnh được ông truyền lại cho hai người con là Lý Hùng và Lý Hương. Cả hai đều trở thành những diễn viên thành công, để lại dấu ấn với nhiều bộ phim.

Với những cống hiến to lớn cho nền điện ảnh nước nhà, năm 1993 Lý Huỳnh được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) và đến năm 2012, ông được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân (NSND). Những năm gần đây do tuổi cao sức yếu, Lý Huỳnh không còn tham gia làm phim nhưng ông vẫn tận tình chỉ bảo, hướng dẫn cho các bạn trẻ kinh nghiệm làm phim của mình. Diễn viên Việt Trinh cho biết thế hệ diễn viên sau này đều ngưỡng mộ, xem ông là nguồn cảm hứng lớn về tình yêu, sự cống hiến cho nghề.

Trọng Thịnh