'Lưới ma', sát thủ của hệ sinh thái biển

Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, biển Việt Nam nằm trong vùng có tính đa dạng sinh học khá cao, xếp thứ 16 trong số các quốc gia có đa dạng sinh học cao nhất trên thế giới với khoảng 11.000 loài sinh vật đã được phát hiện. Trong đó, có khoảng 6.000 loài động vật đáy, 2.038 loài cá, 225 loài tôm biển, 15 loài rắn biển, 12 loài thú biển, 657 loài động vật phù du; 94 loài thực vật ngập mặn, 14 loài cỏ biển, khoảng hơn 400 loài san hô. Các loài này cư trú trong hơn 20 kiểu hệ sinh thái điển hình, có năng suất sinh học cao và quyết định toàn bộ năng suất sơ cấp của toàn vùng biển. Các đặc trưng này tạo nên tính đa dạng về cảnh quan tự nhiên, sinh thái và nguồn lợi hải sản, có vai trò vô cùng quan trọng cho phát triển kinh tế biển nói chung và kinh tế thủy sản nói riêng.

Tuy nhiên, hệ sinh thái biển ở nước ta đang dần bị suy thoái, chưa kể những tác động tiêu cực từ hoạt động khai thác thủy sản và vấn nạn rác thải nhựa đại dương, trong đó, phải kể đến là lưới ma. Đó là những loại lưới đánh cá bị bỏ quên sau những chuyến đánh bắt. Sau đó, những tấm lưới này bị mắc kẹt ở một vùng biển nào đó hoặc theo gió và dòng chảy lang thang khắp đại dương. Do được sản xuất từ plastic, lưới “ma” tồn tại lâu dài trong tự nhiên, gây ô nhiễm môi trường và là nỗi kinh hoàng cho các loài sinh vật biển như cá heo, rùa biển và các loài cá.

Các nhóm bảo vệ môi trường đang vận động đưa ra những hệ thống quản lý toàn diện nhằm bảo vệ các loài sinh vật biển.

Trong một cuộc khảo sát ở Phú Quốc, cứ trên diện tích 1km thì nhóm khảo sát tìm được 300 tấm lưới ma. Theo một báo cáo của Tổ chức Hòa bình xanh, mỗi năm có hơn 640.000 tấn lưới, dây thừng, chậu và bẫy được sử dụng trong đánh cá thương mại bị đổ và vứt bỏ trên biển. Trong đó, lưới và dây thừng có thể là mối đe dọa đối với động vật hoang dã trong nhiều năm hoặc nhiều thập kỷ, bao gồm mọi loài sinh vật biển, từ cá nhỏ và động vật giáp xác đến rùa, chim biển và cả cá voi.

Việc tìm và vớt "lưới ma" ra khỏi nước là công việc khó khăn vì nhiều người không thể quan sát rõ, theo đó có thể bị vướng vào đá hoặc thậm chí là đắm tàu dưới đáy biển. Tuy nhiên, nếu không cố công tìm kiếm, nhựa cấu tạo nên những tấm lưới này sẽ dần bị các dòng hải lưu bào mòn, qua đó giải phóng các vi hạt nguy hại vào hệ sinh thái.

Theo một báo cáo của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), những tấm lưới móc đánh cá đặt dưới đáy biển là nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này. Phần dưới của các lưới này bị neo dưới đáy biển và mặt trên trôi dạt trên mặt biển tạo thành một bức tường lưới dọc đáy biển và có thể trôi bất kỳ nơi đâu với 600 – 1.000 m chiều dài. Nếu một lưới móc bị bỏ quên hay thất lạc, nó vẫn có thể tiếp tục tự động đánh bắt cá nhiều tháng, thậm chí vài năm, vô tình giết chết cá và các loài sinh vật biển khác.

Những "lưới ma" có thể khiến các loài cá lớn mắc kẹt và dần chết trong đau đớn. Theo Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới có trụ sở tại Anh, loại rác thải nguy hại này khiến 100.000 cá voi, cá heo, rùa biển và hải cẩu chết hoặc bị thương mỗi năm. Riêng năm ngoái, hơn 300 con rùa biển thuộc loài nguy cấp đã chết sau khi vô tình bơi vào một tấm lưới đánh cá bị bỏ lại ở miền Nam Mexico.

"Lưới ma" đang là vấn đề báo động đối với đại dương

“Để thu gom hết tấm lưới ma dưới biển gần như không thể và việc xử lý nó cũng vô cùng khó khăn, thế nên, cần thiết phải quản lý tốt lưới đánh cá. Theo kinh nghiệm của Na Uy, tất cả ngư cụ đều được quản lý, tấm lưới nào cũng có date, khi đến hạn thì không hỏng cũng phải trả lại. Trường hợp lưới bị mất thì ngư dân chủ động báo về, khi đó với kinh nghiệm thì họ có thể đón bắt hải lưu để thu vớt lại”, anh Anh Lê Chiến, Trung tâm Cứu hộ sinh vật biển Sasa chia sẻ.

Hiện các nhóm bảo vệ môi trường đang vận động các tổ chức liên chính phủ đưa ra những hệ thống quản lý toàn diện nhằm bảo vệ các loài sinh vật biển. Họ cũng thúc đẩy việc siết chặt các biện pháp thiết thực buộc ngư dân thu gom những dụng cụ đánh cá hoặc trả tiền để triển khai việc này. Trong khi đó, những tổ chức phi chính phủ tích cực tiến hành một số chiến dịch làm sạch rác trên biển.

Tuấn Quỳnh (TH)