Luật mới của Anh: Củng cố vị thế trong thị trường trọng tài thương mại quốc tế

Nguồn: fortiorlaw.com

Luật Trọng tài 2025, được áp dụng tại Anh, Bắc Ireland và xứ Wales, là kết quả của quá trình rà soát kéo dài gần 4 năm, do Ủy ban Pháp luật Anh thực hiện. Trong thời gian này, giới trọng tài, luật sư và doanh nghiệp đã được mời tham gia góp ý rộng rãi, nhằm bảo đảm luật mới vừa kế thừa kinh nghiệm thực tiễn, vừa bắt kịp những thay đổi sâu sắc của lĩnh vực trọng tài trong hơn hai thập niên qua. Luật không làm thay đổi hoàn toàn cấu trúc pháp lý đã vận hành từ năm 1996, nhưng đưa vào nhiều điều chỉnh quan trọng để làm rõ các nguyên tắc, củng cố niềm tin của các bên tham gia tranh chấp và tăng hiệu quả xử lý vụ việc.

Những điểm đổi mới quan trọng

Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất của Luật Trọng tài 2025 là quy định mặc định rằng luật của nơi đặt trọng tài sẽ được áp dụng cho thỏa thuận trọng tài, trừ khi các bên có thỏa thuận khác. Theo các chuyên gia, trước đây vấn đề này không hoàn toàn rõ ràng, đôi khi dẫn đến tranh cãi về việc nên áp dụng luật nào nếu hợp đồng không ghi rõ. Nay, việc luật hóa nguyên tắc này mang lại sự nhất quán và hạn chế rủi ro thủ tục cho các bên.

Một điểm cải tiến khác là nghĩa vụ của trọng tài viên trong việc công khai mọi tình huống có thể gây nghi ngờ về tính độc lập hay khách quan. Nghĩa vụ này vốn đã hình thành trong án lệ từ một phán quyết của Tòa Tối cao Anh năm 2018, nhưng đến nay mới được chính thức đưa vào luật. Nhờ vậy, các trọng tài viên buộc phải thận trọng hơn khi xem xét các mối quan hệ nghề nghiệp, lợi ích hay hoàn cảnh cá nhân có thể ảnh hưởng đến sự vô tư của mình.

Bên cạnh đó, luật mới cũng đưa vào cơ chế cho phép “xử lý nhanh” đối với những yêu cầu hoặc lập luận không có triển vọng thành công thực sự. Đây là bước tiến nhằm rút ngắn thời gian và giảm chi phí cho các bên, vấn đề vốn thường bị phàn nàn trong các vụ trọng tài phức tạp.

Quan hệ giữa tòa án và hội đồng trọng tài cũng được rà soát và điều chỉnh lại. Dù Anh vẫn duy trì nguyên tắc các tòa án không can thiệp quá mức, luật 2025 làm rõ hơn quyền hạn của tòa khi xem xét thẩm quyền của hội đồng trọng tài hay khi các thủ tục gặp trở ngại. Các chuyên gia đánh giá, điều này vừa giữ được tính độc lập của trọng tài, vừa tiếp tục phát huy vai trò giám sát cần thiết của tòa án, vốn là yếu tố từ lâu được xem là thế mạnh của hệ thống pháp luật Anh.

Đáng chú ý, luật mới không áp dụng hồi tố đối với các vụ trọng tài đã bắt đầu trước thời điểm ban hành, nên tác động đầy đủ của nó sẽ thể hiện dần trong những năm tới.

Phấn đấu giữ vững vị thế dẫn đầu

Kể từ khi Luật Trọng tài 1996 ra đời, cục diện trọng tài quốc tế đã thay đổi sâu sắc. Sự dịch chuyển kinh tế toàn cầu, cùng quá trình số hóa mạnh mẽ trong kinh doanh, khiến nhiều nước đầu tư nghiêm túc vào việc xây dựng môi trường trọng tài chất lượng cao. Singapore, Hong Kong, Malaysia hay các trung tâm tại Trung Đông đều cập nhật luật thường xuyên, đầu tư vào hạ tầng công nghệ và phát triển cộng đồng trọng tài viên. Điều này khiến London dù vẫn nổi bật, nhưng không còn giữ khoảng cách xa như trước.

Dẫu vậy, thế mạnh của Anh vẫn được duy trì từ nhiều yếu tố cốt lõi: hệ thống tòa án thương mại uy tín, đội ngũ thẩm phán có kinh nghiệm, sự ủng hộ nhất quán dành cho trọng tài và ảnh hưởng sâu rộng của luật Anh trong các giao dịch quốc tế. Nhiều nhiệm vụ pháp lý ở Australia, Singapore, Hong Kong hay Malaysia vẫn tham khảo phán quyết của tòa án Anh khi giải quyết các tranh chấp trọng tài tương tự. Điều này tạo ra sức lan tỏa vượt biên giới mà ít hệ thống pháp luật nào có được.

Tuy vậy, các chuyên gia cũng khẳng định, luật mới không phải “vũ khí thần kỳ” giúp London vượt trội so với mọi đối thủ. Với các doanh nghiệp tại châu Á hay Trung Đông, họ có thể vẫn ưu tiên chọn một địa điểm gần hơn về địa lý, ít chi phí di chuyển hoặc phù hợp với bối cảnh giao dịch của họ. Vì vậy Luật Trọng tài năm 2025 chỉ đóng vai trò củng cố, giúp London duy trì tính hiện đại và đáng tin cậy, chứ không bảo đảm ưu thế tuyệt đối.

Nhiều trọng tài viên nhận định, lợi ích lớn nhất của lần sửa đổi này nằm ở chính thời điểm ban hành. Trong bối cảnh mọi trung tâm trọng tài đều cập nhật luật thường xuyên, việc Anh cũng thực hiện cải cách cho thấy họ không đứng yên mà luôn theo kịp xu hướng quốc tế. Điều đó gửi đi tín hiệu rằng London vẫn là một trung tâm trọng tài năng động và biết làm mới mình.

Ngay cả về phương diện cộng đồng hành nghề, London vẫn là môi trường sôi động với nhiều trung tâm trọng tài quốc tế, đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm và sự đa dạng chuyên môn. Theo nhiều chuyên gia, việc có một đạo luật mang “dấu mốc thời gian” mới, năm 2025, đã đủ tạo sự an tâm cho các bên khi lựa chọn Anh làm nơi giải quyết tranh chấp.

Thái Anh