Luật Hợp tác xã sửa đổi – đòn bẩy cho kinh tế tập thể

- Xin ông cho biết, mục tiêu và quan điểm xuyên suốt của Luật HTX sửa đổi?

Cục trưởng Phùng Quốc Chí: Dự thảo Luật Hợp tác xã (HTX) (sửa đổi), nhằm tạo hành lang pháp lý thông thoáng, loại bỏ các quy định gây trở ngại gia nhập thị trường, phát triển thành viên, bảo đảm và phát huy đặc trưng, nguyên tắc cơ bản của HTX. Tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức KTHT phát triển năng động, hiệu quả, bền vững, thực sự là thành phần quan trọng trong nền kinh tế với nhiều mô hình liên kết, hợp tác trên cơ sở tôn trọng bản chất HTX, thu hút nhiều thành phần, đối tượng tham gia vào khu vực KTTT, giúp nâng cao thu nhập, chất lượng cuộc sống của các thành viên và góp phần thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội.

Cục trưởng Cục phát triển Hợp tác xã Phùng Quốc Chí

Luật HTX (sửa đổi) bám sát và thể chế hóa đầy đủ quan điểm của Đảng tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, HTX ở nước ta trong thời gian tới. Kế thừa và phát triển các quy định của Luật HTX năm 2012 còn phù hợp, đang có hiệu lực, hiệu quả, đồng thời giữ vững các nguyên tắc cơ bản của HTX do Liên minh HTX quốc tế (ICA) đưa ra trong thế kỷ 21, tiếp thu có chọn lọc các kinh nghiệm quốc tế, phù hợp với xu thế vận động và phát triển của các tổ chức kinh tế hợp tác trong bối cảnh mới. Xây dựng một Luật chung thống nhất cho các đối tượng trong khu vực KTTT, lấy đối tượng HTX là trung tâm, đối xử bình đẳng như các tổ chức kinh tế khác trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, tính tương thích với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Hợp tác xã (HTX) là thành phần quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, đóng góp khoảng 4% GDP cả nước. Khu vực kinh tế tập thể (KTTT) nòng cốt là HTX còn đóng góp gián tiếp từ 7 triệu thành viên và tác động đến đời sống của hàng chục triệu người thuộc hộ gia đình thành viên. Luật HTX 2012 đã bước đầu tiệm cận với xu hướng phát triển HTX trên thế giới, góp phần tạo ra nhiều HTX kiểu mới, mang lại hiệu quả kinh doanh, sản xuất nhưng còn bộc lộ một số tồn tại cần sửa đổi. Kỳ họp thứ 3, Quốc hội Khóa XV đã thông qua đề xuất xây dựng Dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi), dự kiến Quốc hội sẽ cho ý kiến lần một tại kỳ họp thứ 4 (tháng 10.2022) và xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 5 (tháng 5.2023). Để bảo đảm tiến độ, chất lượng xây dựng Dự án Luật HTX, Bộ KH&ĐT đã thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập Dự án Luật; tổ chức các chuyến khảo sát, hội thảo, tọa đàm lấy ý kiến tại nhiều địa phương.

- Đâu là những điểm mới trong dự thảo Luật HTX sửa đổi, được kỳ vọng mang tới cho khu vực kinh tế tập thể, các tổ chức kinh tế hợp tác của chúng ta sự bứt phá trong giai đoạn tới, thưa ông?

Cục trưởng Phùng Quốc Chí: Thứ nhất, Dự thảo Luật HTX (sửa đổi) sẽ mở rộng phạm vi điều chỉnh, bổ sung đối tượng điều chỉnh phù hợp với nhu cầu thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế, nhằm tạo sự liên kết, hợp tác chặt chẽ giữa các tổ chức kinh tế hợp tác với nhau, và để xây dựng một hệ sinh thái các tổ chức kinh tế hợp tác đa dạng, phát triển ở nhiều trình độ khác nhau, từ tổ hợp tác tổ chức đơn giản đến hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã,... có tổ chức, hoạt động phức tạp và quy mô ngày càng lớn hơn.

Thứ hai, Dự thảo Luật quy định mở rộng đối tượng tham gia các tổ chức kinh tế hợp tác, bao gồm thể nhân và pháp nhân, thành viên chính thức và thành viên liên kết để huy động tối đa nguồn vốn, trí tuệ, sức lao động của các thành viên tham gia, đồng thời mở rộng thị trường vốn riêng có của các tổ chức kinh tế hợp tác. Nội dung này cũng đã thể chế hóa được quan điểm chỉ đạo mà Trung ương vừa ban hành tại Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới.

Thứ ba, Dự thảo Luật lần này cũng sẽ bỏ quy định giới hạn tỷ lệ cung ứng sản phẩm, dịch vụ cho khách hàng không phải là thành viên và trao quyền tự quyết, tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các HTX để chủ động mở rộng thị trường. Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh của tổ chức kinh tế hợp tác mà chỉ khuyến khích HTX phục vụ thành viên thông qua các chính sách định hướng như chính sách ưu đãi thuế đối với phần thu nhập từ giao dịch nội bộ bên trong của HTX với thành viên. Bên cạnh đó, Dự thảo cũng bổ sung quy định về trích lập quỹ chung không hằng năm để đầu tư phát triển, hình thành tài sản chung và dự phòng tài chính cho các tổ chức kinh tế hợp tác.

Toàn cảnh cuộc họp của Ban soạn thảo.

Thứ tư, để phù hợp với bối cảnh khoa học công nghệ ngày càng phát triển, ứng dụng CNTT và chuyển đổi số, Dự thảo Luật cũng quy định đơn giản thủ tục hành chính, đơn giản hồ sơ giấy tờ, ứng dụng công nghệ thông tin và đăng ký trực tuyến để tạo điều kiện thuận lợi cho việc gia nhập, hoạt động và rút khỏi thị trường của các tổ chức kinh tế hợp tác. Điều này rất có ý nghĩa trong bối cảnh chúng ta mới vượt qua đại dịch, giúp các HTX phục hồi sản xuất kinh doanh.

Thứ năm, sửa đổi, bổ sung các chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể theo hướng xác định các tổ chức kinh tế tập thể là chủ thể phù hợp để kết hợp giữa đầu tư của Nhà nước và đầu tư, quản lý của tập thể người dân. Nhà nước có cơ chế, chính sách đặc thù cho kinh tế tập thể. Dự thảo Luật HTX (sửa đổi) bổ sung một chương riêng về chính sách hỗ trợ cho các tổ chức kinh tế hợp tác, cụ thể hóa: chính sách phát triển nguồn nhân lực, Chính sách đất đai, tài chính, tín dụng, khoa học công nghệ, đầu tư hạ tầng, bảo hiểm xã hội, thông tin kinh tế, kỹ năng tiếp thị và nghiên cứu thị trường..., đồng thới quy định rõ các tiêu chí lựa chọn đối tượng được Nhà nước hỗ trợ nhằm tránh tình trạng hỗ trợ dàn trải, thiếu hiệu quả, khắc phục tình trạng hợp tác xã trá hình để trục lợi chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

- Phát triển tốt mô hình KTTT, lực lượng này sẽ đóng góp vào tăng trưởng kinh tế chung của nền kinh tế như thế nào, thưa ông ?

Cục trưởng Phùng Quốc Chí: Sau khi Luật HTX năm 2012 có hiệu lực, các địa phương đã chuyển đổi các HTX theo quy định của Luật, số lượng HTX tăng mạnh, hơn 27 nghìn HTX với gần 6 triệu thành viên và tạo việc làm cho trên 1 triệu lao động. HTX là thành phần kinh tế rất quan trọng, không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, tác động lan tỏa từ HTX đối với thành viên là rất lớn. Các tổ chức KTTT hoạt động có mục đích kinh tế - xã hội và nhân văn, không chỉ vì lợi ích kinh tế thuần túy. KTTT coi trọng lợi ích của thành viên, sự hợp tác, liên kết, trợ giúp lẫn nhau, hướng đến làm giàu cho từng thành viên và tập thể.

- Xin ông cho biết những mục tiêu cụ thể để phát triển mô hình kinh tế tập thể bền vững?

Cục trưởng Phùng Quốc Chí: Đến năm 2030 phấn đấu cả nước có khoảng 140.000 tổ hợp tác, với 2 triệu thành viên; 45.000 hợp tác xã với 8 triệu thành viên; 340 liên hiệp hợp tác xã với 1.700 hợp tác xã thành viên. Bảo đảm trên 60% tổ chức kinh tế tập thể đạt loại tốt, khá, trong đó có ít nhất 50% tham gia liên kết theo chuỗi giá trị. Phấn đấu đến năm 2045, thu hút tối thiểu 20% dân số tham gia các tổ chức KTTT. Mở rộng quy mô hoạt động của các tổ chức KTTT, chất lượng hoạt động ngang tầm các nước trong khu vực và trên thế giới.

Phát triển kinh tế tập thể là một trong những phương thức để khắc phục mặt trái của kinh tế thị trường, là nền tảng quan trọng để đạt mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, là một kênh quan trọng để thực hiện các chính sách phát triển văn hóa, xã hội bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Bởi vậy, với dự thảo Luật HTX (sửa đổi), chúng tôi sẽ tăng cường khảo sát thực tế, lắng nghe các ý kiến đóng góp xác đáng của người dân, đặc biệt từ chính các HTX, tổ hợp tác và thành viên nhằm hoàn thiện Dự thảo Luật với chất lượng cao nhất, để Luật đi vào cuộc sống.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Bài và Ảnh: Hoàng Anh