Liêm chính khoa học

Những năm gần đây, việc gian lận trong giảng dạy ở các cấp học hoặc trong nghiên cứu, đi kèm với hiện tượng “đạo văn”, “đạo thơ”, “đạo nhạc”,… diễn ra ở nhiều nơi, trong nhiều lĩnh vực và môi trường đào tạo. Thế nhưng, trường hợp sự cố của giảng viên một trường có uy tín như ĐH Bách Khoa, là thành viên Đại học Quốc gia TP HCM thì xưa nay hiếm.

Mặt khác, GS.TS Phan Thanh Sơn Nam đang là Trưởng Khoa Kỹ thuật hóa học Trường ĐH Bách khoa, đồng thời cũng là nhà khoa học trẻ tuổi nhất được công nhận chức danh giáo sư (cuối năm 2014), lúc đó mới 36 tuổi.

GS Sơn Nam trong những năm gần đây cũng liên tiếp gặt hái được các thành công trong NCKH và hoạt động giảng dạy, được tôn vinh ở nhiều sự kiện khác nhau. Chính vì vậy, ngay khi sự việc xảy ra đã thu hút sự quan tâm của dư luận.

Vụ việc xuất phát từ bài viết được đăng tải trên trang Bách khoa toàn thư mở Wikipedia với nội dung tố GS.TS Phan Thanh Sơn Nam có hành vi “gian lận kết quả nghiên cứu bằng cách tái sử dụng cùng một phổ cho nhiều bài báo khác nhau không liên quan”.

Sau đó, GS Nam đã đăng tải nội dung công khai xin lỗi về sai sót trên trang cá nhân. Nhà khoa học này trình bày rằng, ông nhận được phản ánh về việc trong một số công bố SCIE của nhóm nghiên cứu của mình để xảy ra sai sót. Nhóm nghiên cứu đã rà soát lại, thừa nhận có sai sót và cũng đã gửi email đến các bên liên quan (tạp chí) để cho đăng bản đính chính cho phần SI của các bài báo để xảy ra sai sót kể trên.

Ông Nam cũng công khai xin lỗi cộng đồng NCKH và mọi người, xin trích nguyên văn: “Chuyện bài báo này có hình ảnh hay dữ liệu giống bài báo khác trong chính nhóm của mình, kể cả trong phần SI, là sai…. Với tư cách là trưởng nhóm nghiên cứu và là người có kiểm tra lần cuối bài báo, mình thành thật xin lỗi cộng đồng vì nhóm mình đã để xảy ra chuyện này. Cá nhân mình thành thật xin lỗi vì không đủ kiến thức và kỹ năng cũng như đã không tổ chức nhóm nghiên cứu thật tốt để ngăn chặn những lỗi nói trên”.

Các chia sẻ và lời xin lỗi nhanh chóng của GS Sơn Nam đã lập tức thu hút sự quan tâm, chia sẻ rất lớn từ đồng nghiệp, giới nghiên cứu, nhất là cộng đồng mạng. Ít nhiều, việc dám nhận sai và sửa sai của một nhà khoa học trẻ cũng đã nhận được sự đồng cảm, động viên của không ít người.

Trên diễn đàn “Liêm Chính Khoa Học”, nhiều nhà khoa học có kinh nghiệm tham gia các bài báo quốc tế cũng bày tỏ quan điểm về liêm chính khoa học từ sự cố xảy ra nêu trên.

Nhiều ý kiến cho rằng cần nhìn nhận khách quan, công bằng và ứng xử văn minh đối với các sai sót trong khoa học, và những người liên quan cần có đính chính hoặc lời xin lỗi công khai, kịp thời. Về nguyên tắc, việc phản hồi và cung cấp thông tin nhằm làm rõ thêm thông tin hoặc đính chính đối với các kết quả NCKH sẽ giúp nhanh chóng dập tắt những tin đồn và thuyết âm mưu, đồng thời sẽ giúp chính các nhà khoa học trong cuộc lấy lại sự tôn nghiêm và uy tín của bản thân, nhận lại sự tin tưởng từ đồng nghiệp lẫn xã hội.

Thành Luân