Lịch sử Ukraine sang trang mới sau khi diễn viên hài thắng cử tổng thống

Ông Volodymyr Zelenskiy ăn mừng sau thông báo về kết quả cuộc bầu cử tổng thống tại trụ sở chiến dịch của ông ở Kiev hôm 21.4 - Ảnh: Reuters

Nếu như ông Poroshenko, 53 tuổi, đã cố gắng thuyết phục các cử tri bằng việc hứa hẹn chống lại sự xâm lược của Nga và đề cao bản sắc Ukraine, thì diễn viên Zelensky – người vốn nổi tiếng vì đóng vai một vị tổng thống hư cấu trên một chương trình truyền hình, đã đánh bại ông.

Chiến thắng ấn tượng của ông Volodymyr Zelensky đồng nghĩa đã mang đến một thất bại cay đắng đối với Tổng thống đương nhiệm Poroshenko. Với 99% số phiếu được kiểm, ông Zelensky, đã giành được 73% số phiếu trong khi ông Poroshenko chỉ giành được chưa đầy 25%.

Giờ đây, phương Tây và Nga đang tự hỏi liệu nhà lãnh đạo 41 tuổi sẽ tiếp quản đất nước này như thế nào trong bối cảnh phương Tây đang cắt đứt quan hệ với Nga sau khi sáp nhập Crimea từ Ukraine và cáo buộc Moscow hỗ trợ cho lực lượng nổi dậy thân Nga ở miền đông Ukraine.

Oleksiy Kondrashov, một nhân viên ngành dịch vụ công cộng ở Kiev, cho biết kết quả của cuộc bầu cử không phải là sự thừa nhận ông Zelensky mà là một cuộc bỏ phiếu phản đối chống lại ông Poroshenko – người đã cam kết cũng như hứa sẽ dập tắt tham nhũng nhưng đã chẳng làm được gì.

“Tất cả mọi người không phải là bầu cho ông Zelensky mà là chống lại ông Poroshenko. Nếu một người khác lọt vào vòng bỏ phiếu thứ 2, mọi người sẽ lại bỏ phiếu cho họ, thay vì ông Poroshenko”, ông Kondrashov nói.

Tuyên bố chiến thắng trước những người ủng hộ tại trụ sở chiến dịch tranh cử của mình vào tối 21.4, ông Zelensky hứa sẽ không để người dân Ukraine thất vọng.

"Tôi chưa chính thức là tổng thống nhưng là công dân Ukraine, tôi có thể nói với tất cả các nước trong khối hậu Liên Xô rằng hãy nhìn vào chúng tôi. Bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra", ông Zelensky nói.

Giải quyết sự không chắc chắn

Ông Zelenskiy hứa sẽ chấm dứt chiến tranh ở khu vực miền đông Donbass cũng như loại trừ tham nhũng trong bối cảnh giá cả leo thang và mức sống trượt dốc. Tuy nhiên, ông Zelensky thực sự không biết chính xác ông sẽ thực hiện kế hoạch của mình để đạt những mục tiêu này như thế nào.

Trong khi, các nhà đầu tư muốn có sự chắc chắn rằng, ông sẽ thúc đẩy nhanh cải cách cần thiết để thu hút đầu tư nước ngoài và duy trì đất nước trong các chương trình của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) trị giá hàng tỉ USD.

Ông Serhiy Fursa, chủ ngân hàng đầu tư tại Dragon Capital ở thủ đô Kiev cho biết: “Vì không hoàn toàn chắc chắn về chính sách kinh tế của người sắp trở thành tổng thống, chúng tôi không biết điều gì sắp xảy ra và điều đó làm cộng đồng tài chính lo lắng”.

Ngoài ra, ông Zelensky có thể sẽ phải rất vất vả đấu tranh để giành được sự chấp thuận của các nhà lập pháp cho các chính sách mới của mình do đảng của ông chưa có ghế nào tại quốc hội, phe vốn trung thành với ông Poroshenko vẫn là lực lượng lớn nhất.

Zelensky có quyền đề xuất một số chức vụ nội các nhất định, chẳng hạn như chức Bộ trưởng Ngoại giao, nhưng phần lớn công việc chính phủ hiện nay có thể sẽ vẫn được giữ nguyên cho tới khi cuộc bầu cử quốc hội tiếp theo dự kiến sẽ được tiến hành vào tháng 10 tới.

Hơn nữa, Mỹ cùng Liên minh châu Âu (EU) và Nga sẽ theo dõi chặt chẽ các tuyên bố chính sách đối ngoại của ông Zelensky nhằm xem liệu ông có thể làm gì để chấm dứt cuộc chiến chống lại phe ly khai thân Nga đã làm thiệt mạng khoảng 13.000 người.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gọi điện cho ông Zelenskiy và cam kết ủng hộ sự toàn vẹn lãnh thổ Ukraine. Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng tuyên bố ủng hộ sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, và mong muốn sớm được gặp ông Zelensky trong các cuộc đàm phán ở Berlin.

Còn Liên minh châu Âu đã gửi lời chúc mừng chính thức tới Zelensky và nói rõ rằng họ kỳ vọng ông sẽ Zelensky theo đuổi cải cách.

Mối quan hệ với Nga

Zelenskiy cho biết hôm 21.4 rằng sẽ tiếp tục các cuộc đàm phán với Nga do châu Âu hậu thuẫn về một thỏa thuận hòa bình chưa được thực hiện và sẽ cố gắng dành sự tự do cho những người Ukraine đang bị cầm tù ở Nga, bao gồm 24 thủy thủ bị bắt hồi tháng 11 năm ngoái tại eo biển Kerch.

Điện Kremlin nói rằng còn sớm để đề cập việc Tổng thống Vladimir Putin chúc mừng ông Zelinsky thắng cử hay xa hơn là về khả năng hai nhà lãnh đạo làm việc cùng nhau.

Phát ngôn viên của Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Nga tôn trọng sự lựa chọn của người dân Ukraine, nhưng đặt câu hỏi về tính hợp pháp của cuộc bầu cử vì Kiev không cho phép khoảng 3 triệu người Ukraine sống và làm việc ở Nga bỏ phiếu.

Zelensky đã cam kết giữ Ukraine theo hướng thân phương Tây nhưng có vẻ ít nhiệt tình hơn so với Tổng thống Poroshenko về các kế hoạch khả thi để đất nước 42 triệu dân này gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Bên cạnh đó, các nhà phê bình cáo buộc Zelensky có mối quan hệ làm việc chặt chẽ với đầu sỏ quyền lực Ihor Kolomoisky - người sở hữu kênh truyền hình phát sóng các chương trình hài kịch của ông Zelensky khi còn là diễn viên.

Zelensky đã ngay lập tức bác bỏ các cáo buộc và hứa sẽ không bị ảnh hưởng quá mức bởi Kolomoisky và số phận của PrivatBank - công ty cho vay lớn nhất Ukraine, được quốc hữu hóa vào năm 2016, sẽ được coi là một trong những thử nghiệm sớm nhất và quan trọng nhất về cam kết của ông.

Chính phủ Ukraine đã giành được PrivatBank từ ông trùm Kolomoisky như một phần của hệ thống ngân hàng được IMF hậu thuẫn, cơ quan đã giúp đỡ Ukraine với chương trình cho vay trị giá hàng tỉ USD. Tuy nhiên, tòa án Kiev đã ra phán quyết vào tuần trước rằng việc thay đổi quyền sở hữu là bất hợp pháp.

Trước đó, ông Zelensky đã nhiều lần phủ nhận rằng ông sẽ tìm cách trao lại PrivatBank cho Kolomoisky nếu trúng cử tổng thống hoặc giúp doanh nhân giành được khoản bồi thường cho việc thay đổi quyền sở hữu.

Hiện, IMF cũng sẽ theo dõi chặt chẽ để xem liệu Zelensky có cho phép giá xăng tăng lên mức thị trường hay không. Đây được coi là một trong những vấn đề nhạy cảm mà ông Zelensky vẫn còn khá mơ hồ.

Hoàng Vũ (theo Reuters)