Lao động nước ta chỉ 'vàng' về số lượng, chưa 'vàng' về chất lượng

Thông tin tại diễn đàn “Việc làm, tiền lương và năng suất lao động ở Việt Nam trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0” ngày 31/10, TS Trần Hồng Quang, Giám đốc Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia (Bộ Kế hoạch và đầu tư) cho biết, bên cạnh những tác động tích cực, cuộc cách mạng công nghệp 4.0 đang đặt ra những thách thức đối với lao động Việt Nam. Đó là vấn đề thất nghiệp và bất bình đẳng trong trong thu nhập có nguy cơ gia tăng nhanh, dẫn đến khoảng cách giàu nghèo ngày càng dãn ra nếu Việt Nam không tận dụng được những cơ hội tốt mà cuộc cách mạng này tạo ra.

Cuộc cách mạng công nghệp 4.0 đang đặt ra những thách thức đối với lao động Việt Nam.

Theo các chuyên gia, khi tự động hóa thay thế con người trong toàn bộ nền kinh tế, người lao động sẽ bị dư thừa và điều đó có thể làm trầm trọng hơn khoảng cách giữa lợi nhuận so với đồng vốn và lợi nhuận so với sức lao động. Khoảng cách công nghệ và tri thức cũng nới rộng hơn, dẫn đến phân hóa xã hội sẽ sâu sắc hơn.

TS Nguyễn Văn Thuật - Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia nhận định, vị thế của lao động giản đơn trong một số ngành, lĩnh vực dịch vụ ngày càng được khẳng định về chất, nhưng cầu loại hình lao động này nói chung ngày càng giảm mạnh tạo nên bức tranh lao động tự do, lao động trong khu vực phi kết cấu ngày càng lớn, nếu chúng ta không có giải pháp đột phá và mang tầm chiến lược.

“Là một quốc gia đang hội nhập quốc tế sâu rộng và nền kinh tế có độ mở cao, nhưng lao động trong nền kinh tế nước ta chỉ “vàng” về số lượng, chứ chưa “vàng” về chất lượng bởi có gần 77% (hơn 43 triệu lao động) lực lượng lao động của cả nước không có trình độ chuyên môn kỹ thuật. Đây là một nút thắt lớn trong trục phát triển kinh tế - xã hội của nước ta và được cho là không dễ khai thông trong “một sớm một chiều” bởi một lực lượng lao động giản đơn vẫn còn quá đông và chưa có dấu hiệu giảm nhanh trong suốt hàng thập kỷ qua”, TS Thuật nói.

Ông Vũ Quang Thọ, Viện Công nhân và Công đoàn (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) chỉ ra rằng thị trường lao động Việt Nam hiện nay vẫn chủ yếu và phổ biến là cung và cầu lao động kỹ năng thấp. 46 triệu lao động Việt Nam đứng trước nguy cơ mất cơ hội tham gia những công việc có mức thu nhập cao, bị đe dọa thay thế bởi robot, trang thiết bị công nghệ thông minh.

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Văn Thuật khẳng định, trong thời đại mới, dù robot, nhà máy thông minh hay dây chuyền sản xuất hiện đại hoàn toàn có thể thay thế, làm tốt hơn người lao động ở một số công việc nhất định, nhưng điều này sẽ không thể diễn ra theo hướng một chiều. Trên thực tế, việc làm truyền thống trong một số ngành nghề giảm đi, thậm chí sẽ mất đi, nhưng bên cạnh đó, xu hướng việc làm mới cũng sẽ được tạo ra cho người lao động nói chung và lao động giản đơn, đặc biệt là việc làm trong một số ngành, lĩnh vực dịch vụ, phục vụ những nhu cầu thiết yếu trong đời sống xã hội ngày càng đa dạng.

Song, nhu cầu cấp bách về nguồn nhân lực đáp ứng cách mang công nghiệp 4.0 vẫn là bài toán lớn cho nền kinh tế, cần giảm nhanh số lao động giản đơn theo hướng tinh gọn để gia tăng lực lượng lao động có trình độ tay nghề phù hợp với nhu cầu xã hội. Đây chính là yêu cầu khách quan, cấp bách và cũng là cơ hội tốt để nước ta giảm nguồn cung lao động lớn về lượng, thấp về chất bằng cách đào tạo, bồi dưỡng có chọn lọc nguồn nhân lực có chuyên môn, kỹ năng cao.

Để giải quyết những tồn tại, bất cập của thị trường lao động trước cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, ông Vũ Quang Thọ cho rằng, thị trường lao động Việt Nam cần tiếp tục phát triển theo hướng hiện đại hóa với hệ thống khuôn khổ luật pháp, thể chế, chính sách thị trường lao động phải từng bước hoàn thiện, nâng cao chất lượng nguồn cung lao động, khắc phục ngay tình trạng thiếu nghiêm trọng lao động trình độ kỹ thuật cao…

Minh Thư