Lào Cai: Người giữ nghề đan mâm ở Y Tý

Ông Ly Hờ Suy đang hoàn thiện chiếc mâm đan truyền thống của người Hà Nhì.

Mời chúng tôi vào gian bếp đỏ lửa ấm áp, tự tay pha trà mời khách, ông Ly Hờ Suy chậm rãi kể: Lớn lên bên chiếc mâm mây của bố mẹ, từ nhỏ tôi thường theo ông nội, theo bố vào rừng lấy cây mai, cây mây, cây trúc, cây giang về vót nan đan mâm. Sau này, tôi được ông nội và bố dạy vót nan, dạy đan, uốn khung đan mâm truyền thống và giữ nghề cho đến tận bây giờ…
Nói rồi, ông Ly Hờ Suy chỉ tay lên gác có chiếc mâm của gia đình đã đen bóng màu bồ hóng giới thiệu: Mâm sau khi đan xong không dùng ngay mà phải đem hong trên gác bếp để bồ hóng sơn một lớp sơn tự nhiên cho lên màu theo thời gian. Làm như vậy, mâm sẽ bóng, đẹp hơn có độ bền hơn.

Ở chiếc mâm là cả kho tàng về tri thức bản địa từ lâu đời truyền lại hàng trăm năm, về kỹ thuật đan lát tinh xảo, cầu kỳ, nhiều công đoạn, đầu tiên là vào rừng lựa chọn nguyên liệu. Ông Ly Hờ Suy bảo, giờ phải đi vào tận rừng rất xa mới lấy được nguyên liệu như ý về làm bởi cây mai, cây mây rừng ít dần đi, có khi phải đi cả ngày mới lấy được… Có khách đặt mua mâm, nếu không lấy đủ nguyên liệu trong rừng, chúng tôi phải đặt mua nguyên liệu từ các tỉnh khác về làm mâm.

Để đan hoàn chỉnh một chiếc mâm mây, người Hà Nhì phải mất cả chục ngày công. Thường thì người Hà Nhì dùng trúc, mây làm bờ mâm; dùng trúc đan chân đế của mâm; dùng cây mai đan mặt mâm. Mặt mâm phải đan 3 lớp mới thành. Người Hà Nhì đan rời từng bộ phận, sau đó ghép thành mâm…

Với người Hà Nhì, chiếc mâm mây không chỉ đơn giản là vật dụng hằng ngày trong gia đình, mà còn là vật dụng để đồ lễ cúng tế trong những nghi lễ truyền thống như lễ hội “Khô già già”, nghi lễ tết “Ga tho tho”, tết “Gạ ma do” và những nghi lễ truyền thống khác. Nhờ vẻ đẹp độc đáo, nhiều người đặt hàng ông Ly Hờ Suy đan mâm mây để dùng. Ông Ly Hờ Suy cho biết thêm: Mâm hình tròn tượng trưng cho trời đất cho sự viên mãn, sự sum vầy, đoàn tụ của gia đình cũng như của bản làng.

Lê Thanh Cường