Lắng nghe 'Chuyện ngày xám' để ước mơ về một bầu không khí sạch

Đây là lời tâm sự của một người bán hàng rong tại khu vực Quận 9, TP HCM và cũng là một trong những nhân vật xuất hiện tại bộ ảnh phóng sự “Chuyện ngày xám” do Tổ chức CHANGE thực hiện để khép lại một năm hoạt động của chiến dịch “Không khí sạch, bầu trời xanh".

Đánh liều chống chọi với ô nhiễm không khí để mưu sinh

“Chuyện ngày xám” có 12 câu chuyện chia sẻ góc nhìn về hiện trạng ô nhiễm không khí (ONKK) của những người dân đang sinh sống tại TP HCM và Hà Nội. Họ đại diện cho tiếng nói của những người yếu thế (khuyết tật), người chịu ảnh hưởng trực tiếp từ ONKK, giới nghệ sĩ, sinh viên, nhà khoa học, những người đang không ngừng nỗ lực tìm ra giải pháp giúp cải thiện tình trạng ONKK.

Qua đó, “Chuyện Ngày Xám…” phản ánh bức tranh đa chiều và tiếng nói của cộng đồng về ONKK, họ cảm nhận rõ rệt sự thay đổi của bầu không khí qua từng giác quan, và đang chống chọi với tác động nặng nề của ONKK với sức khỏe của họ và gia đình họ.

Sống cùng với thực trạng chất lượng không khí (CLKK) ngày càng suy giảm, điều được khắc họa rõ nét nhất trong từng câu chuyện được kể có lẽ là những trăn trở lo âu về bầu không khí sạch cho chính chúng ta và cho thế hệ tương lai.

Trò chuyện với Rapper Đinh Tiến Đạt, anh tâm sự, “Trồng cây quanh nhà, lắp máy lọc không khí, hạn chế ra ngoài, hạn chế mở cửa sổ, đó đều là những biện pháp mà mỗi người đều có thể thực hiện để bảo vệ bản thân và gia đình, tuy nhiên đó đều không phải là giải pháp tốt nhất. Tôi thấy nếu gia đình tôi đang chịu ảnh hưởng một thì những người điều kiện sống thấp hơn ngoài kia sẽ phải chịu ảnh hưởng gấp trăm lần”.

Tín hiệu lạc quan về một bầu trời xanh

Bên cạnh những giải pháp cục bộ mà các hộ gia đình ứng dụng, có không ít những giải pháp sáng tạo được đề ra bởi các nhóm cộng đồng trẻ nhằm mang lại giải pháp lâu dài cho vấn đề ONKK, thể hiện tín hiệu lạc quan về ý thức cải thiện CLKK tại Việt Nam.

Tại Hà Nội, vào mỗi cuối tuần, những bạn trẻ thuộc nhóm Xanh Hà Nội vẫn đang cần mẫn trồng cây xanh tại các khu sinh hoạt cộng đồng với ước mơ phủ xanh thành phố. Trong suốt 2 năm hoạt động, Xanh Hà Nội đã trồng được hơn 1,500 cây xanh và đang ấp ủ dự định mở rộng mô hình “phủ xanh đô thị” ra các tỉnh như Ninh Bình, Quảng Ninh, TP HCM.

Trong suốt 2 năm hoạt động, nhóm Xanh Hà Nội đã trồng được hơn 1,500 cây xanh

Tại TP HCM, CHANGE đã tiếp cận và ghi lại câu chuyện một nhóm sinh viên trường Đại Học Kinh Tế - Luật có tên gọi khá ấn tượng – “Bitpo”. Bắt nguồn từ sự khó chịu, bí bách bởi khí thải từ pô xe trong những lúc kẹt xe giờ cao điểm, Bitpo đã hình thành ý tưởng về sản phẩm màng chắn bằng tảo và diệp lục để giảm thiểu khí CO2 từ ống pô xe máy. Dự án này nhận được đánh giá cao từ giới chuyên môn nhờ tính khả thi, giá thành rẻ và thân thiện với môi trường và vẫn đang từng bước hiện thực hóa với sự tham gia cố vấn của trường Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc tế và chương trình UPSHIFT.

Bitpo đã hình thành ý tưởng về sản phẩm màng chắn bằng tảo và diệp lục để giảm thiểu khí CO2 từ ống pô xe máy

ONKK, cụ thể là bụi mịn, được mệnh danh là một “sát thủ vô hình” vì khả năng tổn hại đến sức khỏe mang tính nguy cấp, thế nhưng lại dễ bị cộng đồng bỏ quên vì nó không gây ra những triệu chứng tức thời như các loại dịch bệnh, dễ thấy nhất là đối với dịch cúm do chủng virus Covid-19 đang hoành hành trên toàn thế giới trong những tuần gần đây. Một báo cáo của Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) đã chỉ ra, ONKK là nguyên nhân chính cho những ca tử vong sớm, gây ra cái chết của 7 triệu người trên thế giới mỗi năm, trong đó hơn 1,7 triệu nạn nhân là trẻ em dưới 5 tuổi.

Được biết, cũng trong khuôn khổ của chiến dịch “Không khí sạch, bầu trời xanh", CHANGE đã khảo sát và tổng hợp ý kiến của 20.000 người trên toàn quốc về ONKK, kết quả cho thấy 75% cảm thấy không hài lòng với CLKK tại khu vực mình sinh sống, 18% ý kiến cho rằng nên áp dụng hình thức thu phí khí thải đối với các phương tiện giao thông.

Theo đó, người dân mong muốn có một bộ luật riêng được ban hành nhằm quản lý CLKK hiệu quả hơn, cần phải có các biện pháp chính sách như thu phí khí thải đối với các ngành công nghiệp nặng như sắt, thép, xi măng, nhiệt điện, hóa chất… và thắt chặt tiêu chuẩn phát thải để cải thiện tình trạng không khí.

Tôi phản đối lập luận "đây là cái giá phải trả cho tăng trưởng kinh tế”

“Hiện nay, vấn đề ONKK cần phải nhận được sự chú ý xứng đáng và chúng tôi cần mọi người, mọi tiếng nói, cùng tham gia với chúng tôi”, bà Hoàng Thị Minh Hồng - Giám đốc Tổ chức CHANGE cho biết. “ONKK gây ra những tác động khủng khiếp lên môi trường và sức khỏe con người. Tôi thấy thật đáng sợ khi chứng kiến CLKK ở Hà Nội và TP. HCM ngày càng tệ trong những năm trở lại đây. Và trẻ em sẽ là đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất. Tôi rất phản đối cái lập luận "đây là cái giá phải trả cho tăng trưởng kinh tế".

Ở CHANGE, tất cả chúng tôi đều chung quan điểm là không có tăng trưởng nào có thể đền bù được cho sức khỏe của người dân mình, nhất là của con em mình, và do đó chúng tôi cùng nhau xây dựng các dự án có thể góp phần đưa ra giải pháp cho vấn đề này”

Hồng Minh