Làm thế nào để nhận diện đúng sâm Ngọc Linh trên thị trường?

Ông Võ Trung Mạnh - Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông (tỉnh Kon Tum) mới đây đã giúp người tiêu dùng nhận diện, phân biệt sâm được trồng ở đỉnh Ngọc Linh Kon Tum tại Phòng Trưng bày chuyên đề "Nhận diện đúng Sâm Ngọc Linh trên thị trường".

"Nếu để củ sâm Ngọc Linh đơn lẻ thì người tiêu dùng, khách tham quan rất khó để phân biệt và nhận diện với củ sâm đến từ các tỉnh, thành phố khác. Nhưng nếu đặt chung các sản phẩm lên cùng một bề mặt, thì có rất nhiều đặc điểm để nhận diện và phân biệt", ông Mạnh thông tin và chia sẻ, để nhận diện sâm Ngọc Linh trên thị trường, người tiêu cùng cần lưu ý đến bề mặt, hình dáng củ...

Bề mặt vỏ củ sâm Ngọc Linh xù xì, xấu xí, thô ráp do sinh trưởng trong điều kiện sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên. Trong khi đó, sâm trồng tại các tỉnh thành khác lớp vỏ ngoài có độ bóng mượt, ít sần sùi. Lưu ý thứ hai để chọn sâm Ngọc Linh là nhìn vào cấu trúc mắt. Đốt mắt sâm Ngọc Linh có nhiều rễ bám, có u cục ở gốc, khoảng cách các mắt không đều, nằm so le (hình đốt trúc). Mỗi năm phát triển một đốt. Còn sâm ở các tỉnh thành khác có thể phát triển nhiều đốt trong một năm, các đốt không so le, khoảng cách mắt đều.

Trong khi đó, chỉ ra các đặc điểm nhận diện, phân biệt cây sâm Ngọc Linh non, ông Ngụy Đình Phúc (Cục Quản lý thị trường Kon Tum) chia sẻ, đặt hai cây sâm non có độ tuổi 2 năm đứng cạnh nhau, người tiêu dùng cũng rất dễ nhận ra các đặc điểm khác biệt để phân biệt đâu là cây sâm Ngọc Linh non và cây sâm non trồng ở các tỉnh, thành phố khác. Theo đó, cây sâm Ngọc Linh non sẽ có thân, cuống lá màu trắng và dần đổi sang màu tím khi trưởng thành, quá trình này mất từ 3-5 năm đầu. Thứ hai, lá của cây sâm Ngọc Linh non có hình tròn, khác với hình thon dài của loại sâm khác. Thứ ba, lông mao trên bề mặt lá Ngọc Linh mềm hơn, dày dặn hơn; còn lông mao sẽ cứng hơn, thưa hơn trên bề mặt lá của cây sâm trồng ở các tỉnh, thành phố khác.

Theo ông Võ Trung Mạnh, bảo vệ, phát triển rừng, phát triển cây dược liệu và chăn nuôi dưới tán rừng gắn với du lịch là con đường thoát nghèo duy nhất của huyện. Trong đó, cây dược liệu nói chung và cây sâm Ngọc Linh nói riêng là định hướng thoát nghèo bền vững và làm giàu cho bà con Xơ Đăng.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Tu Mơ Rông có hơn 1.710 ha sâm Ngọc Linh, trong đó, có 1.650 ha là của các doanh nghiệp, số còn lại gần 70 ha là của gần 40 nhóm với trên 300 hộ dân cùng cán bộ, viên chức tham gia liên kết trồng sâm với doanh nghiệp. Mô hình liên kết giữa doanh nghiệp với người dân khá hiệu quả, bền vững, ưu tiên cho từ 500-700 lao động là người địa phương có việc làm với thu nhập ổn định.

Giai đoạn 2019 - 2021, huyện có 1.761 hộ thoát nghèo thì khoảng 70% trong đó nhờ trồng cây dược liệu. Riêng năm 2022 vừa qua, tính riêng 3 xã Tê Xăng, Măng Ri và Ngọc Lây đã có 67 hộ được xếp vào diện nông dân tiêu biểu, đạt thu nhập từ vài trăm triệu đến cả tỉ đồng. Nhờ biết tận dụng lợi thế đất đai, khí hậu để phát triển cây dược liệu, đồng bào đã có cuộc sống khấm khá hơn trước rất nhiều. Nhiều bản làng ở Tu Mơ Rông đã "thay da đổi thịt" với đầy đủ hệ thống điện, đường, trường, trạm.

Quý và khan hiếm là vậy, song hiện nay, trên thị trường, từ miền Nam, ra miền Bắc, vào đến miền Trung, thậm chí, ngay trên "thủ phủ" trồng sâm Ngọc Linh, các lực lượng chức vẫn thường xuyên kiểm tra, phát hiện nhiều vụ việc vi phạm liên quan đến sâm Ngọc Linh.

Vì vậy, để góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như bảo tồn, phát triển vùng trồng sâm Ngọc Linh tỉnh Kon Tum, ông Kiều Hưng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường tỉnh Kon Tum đề xuất, việc bảo vệ thương hiệu Sâm Ngọc Linh theo đúng vùng chỉ dẫn địa lý cần phải có nhiều giải pháp và trách nhiệm từ nhiều cơ quan, đơn vị cùng tham gia.

UBND huyện cần tăng cường quản lý nguồn gốc giống trồng mới, quản lý vùng trồng, đối tượng trồng theo hướng chặt chẽ hơn đến từng hộ dân, tiểu khu để tránh sự xâm nhập của cây sâm khác vào huyện; phối hợp kiểm tra và cấp tem truy xuất nguồn gốc đối với sâm củ; đề nghị các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình xây dựng vườn sâm phải có hồ sơ vườn sâm cá nhân để thuận tiện cho việc kiểm tra định kỳ.

Ông Kiều Hưng cho biết, thời gian tới, Cục Quản lý thị trường tỉnh Kon Tum sẽ chỉ đạo các Đội Quản lý thị trường tăng cường lực lượng, kiểm tra, giám sát thị trường, chú trọng vào các mặt hàng trọng điểm, trong đó có sản phẩm sâm Ngọc Linh củ, cây tươi và các sản phẩm chiết xuất khác từ sâm Ngọc Linh. "Lực lương Quản lý thị trường tỉnh sẽ thường xuyên kiểm tra xử lý các hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ đối với việc sử dụng chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu, buôn bán sâm Ngọc Linh không rõ nguồn gốc xuất sứ, sâm Ngọc Linh không đảm bảo chất lượng và xử lý hình sự", Phó Cục trưởng Kiều Hưng nhấn mạnh.

Tuyết Nhung