Lại nói về lễ hội

Vấn đề đặt ra ở đây là gì? Thực tế, có nhiều lễ hội truyền thống rất cần được bảo tồn, bởi nó là hồn cốt, là văn hóa nền tảng, là căn cước tính dân tộc. Nhưng ngay trong những lễ hội ấy cũng có thể có những yếu tố không còn phù hợp với thời đại. Vậy thì tại sao không có những điều chỉnh để phù hợp hơn, vẫn giữ được nét cổ truyền mà vẫn văn minh.

Một ví dụ điển hình là hội phết Hiền Quan. Đây là lễ hội mà rất nhiều người đã lên tiếng chê bai xoay quanh câu hỏi "bạo lực hay thượng võ?". Thậm chí, có người còn kiến nghị nên xóa bỏ hội này. Nhưng suy cho cùng, với tập quán của người dân địa phương, hội phết ấy có những yếu tố tâm linh và thiêng liêng không phải cứ muốn bỏ là bỏ. Câu hỏi chính nên được đặt ra là "Có cách nào để cải tiến hội phết Hiền Quan cho phù hợp hơn, thậm chí có thể trở thành điểm hút du lịch hay không?".

Câu trả lời là có, nếu chúng ta tham khảo cách làm của một vài nơi khác trên thế giới. Cụ thể là ở Florence, Ý, với một lễ hội truyền thống gắn với một môn chơi có tên Calcio Storico. Môn chơi này được nhiều người nhận xét bằng một câu cách ngôn của Vua Henry III (Pháp) là "quá nhỏ để là một cuộc chiến nhưng quá bạo lực để là một trò chơi". Và nếu nghe tả về môn này, chúng ta hẳn sẽ thấy hội phết Hiền Quan còn thua xa.

Calcio Storico là cuộc đấu giữa hai đội chơi, mỗi bên có 27 cầu thủ, trên sân cát. Nhiệm vụ của họ là phải đưa quả bóng (bằng tay, chân đều được) về phía khung thành đối phương. Nhưng để đưa quả bóng ấy đến đích, cầu thủ hai đội có quyền đánh đấm nhau công khai, đổ máu trên sân. Nó như một cuộc phô diễn sức mạnh đàn ông thì đúng hơn. Trò này được bắt đầu từ thế kỷ 16 và hàng năm vẫn được tổ chức vào mùa Hè, tạo thành một lễ hội lớn thu hút khách du lịch cho Florence.

Và ở Florence, có 4 đội Calcio Storico đại diện 4 quận. Cầu thủ đã chọn 1 đội là lựa chọn suốt đời. Sự tranh đua giữa các quận cũng giống như sự tranh đua giữa các họ, các thôn trong một làng có lễ hội ở Việt Nam vậy. Nhưng điểm khác ở chỗ, nó đã biến đổi từ một lễ hội hoang dã, bạo lực thành một lễ hội được kiểm soát như một môn thể thao có khuôn khổ.

Vậy thì có thể tổ chức cho hội phết Hiền Quan thành một giải đấu cạnh tranh có quy củ hay không? Điều này không hề khó và nếu thực hiện được, nó cũng không phá hỏng tinh thần và tính chất ban đầu.

Với ví dụ so sánh kể trên, chúng ta hãy mở rộng vấn đề ra rất nhiều lễ hội khác nữa. Rất cần sự tham gia của những người nghiên cứu văn hóa để cải tiến các lễ hội truyền thống theo hướng "bảo tồn cái cũ, tiếp thu cái mới" nhằm phát huy được sức hút của lễ hội và triệt tiêu tất cả những thứ có thể gây tranh cãi không cần thiết.

Văn Đoàn