Lại độc quyền... gây bức xúc!

Theo giải thích từ phía Bộ Công Thương, dự thảo Nghị định này nhằm quy định chi tiết thi hành khoản 4 điều 4 về “thương nhân”, Luật Thương mại năm 2005 với quy định: “Nhà nước thực hiện độc quyền Nhà nước có thời hạn về hoạt động thương mại đối với một số hàng hóa, dịch vụ hoặc tại một số địa bàn để bảo đảm lợi ích quốc gia. Chính phủ quy định cụ thể danh mục hàng hóa, dịch vụ, địa bàn độc quyền Nhà nước”. Theo đó, Nghị định này được soạn thảo với mục đích tạo cơ sở pháp lý về độc quyền Nhà nước,

Không đồng tình với cách lý giải này, đại diện pháp chế của của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, bản dự thảo chưa thực sự phù hợp với quy định tại Luật Thương mại 2005. Bởi Luật cho phép quy định danh mục độc quyền nhà nước, nhưng phải có thời hạn, trong khi dự thảo Nghị định chưa quy định về điều này.

Mặt khác, danh mục 20 ngành nghề cụ thể cũng chưa thuyết phục bởi các ngành nghề mà tư nhân không có nhu cầu hay khả năng tham gia thì cũng không nên cấm. Vì có thể đến một lúc nào đó họ sẽ muốn tham gia và quan trọng hơn, họ có tham gia cũng không gây nguy cơ gì đối với quyền lợi của nhà nước. Cụ thể, có những lĩnh vực trước đây thuộc độc quyền nhà nước như xử lý nước thải, vệ sinh môi trường, nhưng gần đây một số thành phố đã cho phép tư nhân tham gia. Nhà nước có nhu cầu thì đặt hàng, ai làm tốt hơn sẽ được giao.

Ngay cả những ngành rất quan trọng và có tác động lớn như ngân hàng hay hàng không thì cũng đã cho phép tư nhân tham gia từ lâu. Vấn đề là cơ quan quản lý có các biện pháp kiểm soát như thế nào.

Còn theo Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) thì thời điểm hiện nay mà cho ra đời một nghị định hướng dẫn về độc quyền Nhà nước trong lĩnh vực thương mại là phản thị trường, cản trở cạnh tranh, đi ngược lại xu thế cải cách.

Còn trong bản Dự thảo gửi tới các hội viên để có thêm các ý kiến phản biện, hoàn thiện bản kiến nghị về việc xem xét lại Dự thảo nêu trên của Bộ Công thương, Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam (VPSF) của Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam cũng có nhiều ý kiến cho rằng, việc cấm tư nhân tham gia những ngành như nhập khẩu xì gà, quản lý, khai thác hệ thống công trình thủy lợi, thủy nông liên tỉnh, liên huyện, kè biển trong trường hợp giao kế hoạch... rất khó lý giải. Bởi quy định của Luật Thương mại nêu trên cần phải được xem lại vì không còn phù hợp với các quy định mới của Hiến pháp cũng như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư năm 2014 và Bộ luật Dân sự năm 2015.

Được biết, Điều 21, Hiến pháp năm 1980 quy định “Nhà nước giữ độc quyền về ngoại thương và mọi quan hệ kinh tế khác với nước ngoài”, nhưng Hiến pháp năm 1992 và 2013 không còn bất kỳ quy định nào về việc độc quyền Nhà nước. Với quy định nêu trên, các doanh nhân đề nghị không nên tiếp tục ấn định và duy trì kéo dài tình trạng độc quyền nhà nước, mà phải bảo đảm “Kiểm soát doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước, doanh nghiệp sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích” theo đúng quy định tại Điều 15, Luật Cạnh tranh năm 2004, khi thị trường còn tồn tại độc quyền doanh nghiệp nói chung và độc quyền nhà nước nói riêng.

Kinh tế thị trường, cần phải hạn chế và kiểm soát chặt chẽ mặt trái của tình trạng độc quyền. Và Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư năm 2014 cùng Bộ luật Dân sự năm 2015 đã có quy định về sự độc quyền thì hãy cứ theo đúng luật mà làm để khỏi gây tranh cãi.

HUY BÌNH