Ký ức Leng Su Sìn

Bài 1: Sống mãi trong lòng nhân dân

Một thuở vào Leng Su Sìn có… 36 kiểu chết

Trên đường vào dự lễ khánh thành Khu tưởng niệm Anh hùng liệt sĩ, Thiếu úy Trần Văn Thọ, Đại tá Nguyễn Ánh Quang bồi hồi nhớ lại những tháng ngày gian khó, vất vả mà cán bộ, chiến sĩ Đồn BP Leng Su Sìn thực hiện "3 cùng" với đồng bào các dân tộc huyện biên giới Mường Tè, tỉnh Lai Châu, bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới của Tổ quốc. Những ký ức thủa nào giờ đây cùng ùa về trong anh, như một cuốn phim chiếu chậm mỗi khi xe đi qua một địa danh nào đó.

Anh kể, năm 1981, sau khi tốt nghiệp Học viện Biên phòng, anh được cấp trên phân công về Đồn BP Leng Su Sìn công tác, với nhiệm vụ làm trợ lý tổng hợp. Gần 20 năm gắn bó với mảnh đất được ví là xứ sở của mây mù, núi cao và khe sâu, anh đã trải qua nhiều chức vụ khác nhau, như: Đội trưởng, Phó Đồn trưởng, Tiểu khu trưởng Tiểu khu 40, rồi lại trở về làm Đồn trưởng Đồn BP Leng Su Sìn. Để đến được đồn BP này, thứ nhất là đi trực thăng quân đội (cách này rất hiếm khi đi được vì máy bay chỉ sử dụng vào ngày mưa lũ cực lớn, cần dùng cầu hàng không để vận chuyển lương thực). Thứ hai là đi từ TP Điện Biên Phủ đến ngã ba Chà Cang rồi đi bộ khoảng 8-9 ngày qua các huyện Nậm Pồ, Mường Tè… mới đến được Leng Su Sìn. Con đường này phải qua dốc Pa Tần, Tà Tổng, mà độ cao chỉ thua đèo Pha Đin nổi tiếng của Tây Bắc, leo cật lực nửa ngày mới lên đến đỉnh, nửa ngày nữa mới xuống hết dốc. Nếu không chỉ còn cách ngược thượng nguồn sông Đà bằng thuyền độc mộc, từ đó đi bộ 6 ngày qua các bản Si Nế, Mù Cả, Ma Ký, Ma Ú, San Sà Hồ, Gò Cứ, Sen Thượng... để đến Leng Su Sìn. Vì vậy, lính Biên phòng hay cán bộ các ban, ngành ở Trung ương cũng như của tỉnh Lai Châu, muốn vào Leng Su Sìn chỉ có cách duy nhất là đi bộ.

Nhân dịp khánh thành Khu tưởng niệm Anh hùng liệt sĩ Trần Văn Thọ, Trung tướng Phạm Huy Tập, Chính ủy BĐBP; Thiếu tướng Lê Thái Ngọc, Phó Chính ủy BĐBP, đã đến thăm và tặng quà nhân dân bản Leng Su Sìn.

"Lính Biên phòng Tiểu khu 40 đóng tại Mường Tè thường hay bảo, vào Leng Su Sìn có 36 kiểu chết: Cây đổ, nước cuốn, đất lở, rắn cắn, sốt rét, lạc rừng... Vào mùa khô, gió Lào thổi như hắt lửa, lá rừng vỡ vụn dưới bước chân người, lửa rừng cháy rừng rực suốt đêm trên những đồi cỏ gianh vàng vọt, có những chặng đường đi cả ngày không kiếm nổi một giọt nước. Mùa mưa, đường mòn ngập bùn đến đầu gối, muỗi vắt nhiều vô kể, đất đá lở ầm ầm hai bên bờ suối, nước chảy cuồn cuộn cuốn trôi cả voi rừng, cây rừng mọc nhanh như phù phép, người đi một tay chống gậy, một tay cầm dao phát liên tục mới luồn qua nổi... Từ xưa đến nay, dù là cán bộ Biên phòng công tác lâu năm ở Tiểu khu 40, muốn vào công tác ở Đồn BP Leng Su Sìn bao giờ cũng phải đi hai người, lỡ ngã bệnh, gãy chân còn có người cõng nhau ra… Chính vì giao thông cách trở như vậy nên cuối năm 1987, khi ông cụ thân sinh ra tôi mất, mãi đến ba tháng sau, tôi mới hay tin để về chịu tang thì cũng đúng vào lúc làm 100 ngày cho bố. Tôi chỉ kịp ra mộ thắp hương, tưởng niệm và mong ông ở nơi chín suối hãy tha thứ cho mình vì sự nghiệp bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới của Tổ quốc"- Đại tá Nguyễn Ánh Quang bùi ngùi nhớ lại những lần "ăn rừng ngủ núi", chung nhau củ khoai, bát nước với cán bộ, chiến sĩ Leng Su Sìn.

Còn theo như lời ông Lý Kim Khoa, năm nay đã ngoài 80 tuổi, trú tại bản Leng Su Sìn, một trong những người lính Biên phòng đầu tiên có mặt tại đồn BP này từ năm 1959, kể lại: "Hồi mới vào đây công tác, chúng tôi thật sự không hiểu tại sao khi thấy cán bộ, chiến sĩ BĐBP là trẻ con khóc thét lên, người già, phụ nữ kêu la, hốt hoảng bỏ chạy hết vào rừng. Họ còn cắm cành cây xanh làm các dấu hiệu trừ tà ma trước cửa nhà...". Tìm hiểu ra, các chiến sĩ Biên phòng mới biết, do kẻ xấu tuyên truyền trong dân bản: "BĐBP là những người xấu bụng, ban ngày hình dạng bình thường, ban đêm tóc dài xuống tận chân, răng to như quả chuối. Ai đến gần thì sẽ bị ăn thịt đấy!". Bấy lâu nay sống cô lập nơi rừng sâu núi thẳm, không được học cái chữ, không được tiếp xúc với bên ngoài, không ít người tin đó là sự thật. Để xóa tan những tin đồn nhảm nhí thất thiệt của kẻ xấu và để dân tin, dân nghe theo Đảng, cán bộ, chiến sĩ Đồn BP Leng Su Sìn đã không quản ngại khó khăn, gian khổ, thực hiện "cùng ăn, cùng ở, cùng làm" với nhân dân. Các anh đã đến từng nhà, vận động từng người để bà con dời nhà xuống núi, về sinh sống ở vùng có nguồn nước, dạy dân cách trồng cây lúa nước, tổ chức cai nghiện thuốc phiện, mở trường dạy chữ cho lũ trẻ... giúp dân bản không còn đói, không còn rét nữa. Thế là bà con rỉ tai nhau: "Cái BĐBP tốt lắm, chứ không như bọn xấu vẫn nói đâu". Từ đó, bà con các dân tộc đã hiểu và làm theo những gì các chiến sĩ Biên phòng nói".

Người con ưu tú của Leng Su Sìn

"Trước đây, khi còn là chiến sĩ trẻ vào nhận công tác tại Đồn BP Leng Su Sìn, tôi đã được nghe nhiều chuyện cảm động về Anh hùng liệt sĩ Trần Văn Thọ. Ngày ấy, trong những câu chuyện hằng ngày của đồng bào các dân tộc nơi đây, từ người già đến trẻ nhỏ đều truyền tai nhau những chuyện cảm động về Anh hùng liệt sĩ Trần Văn Thọ. Là người lính Biên phòng được công tác tại nơi anh Thọ đã từng gắn bó, hy sinh cả tuổi thanh xuân của mình để mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho đồng bào các dân tộc trên biên giới và bảo vệ biên cương Tổ quốc, tôi càng tự hào và nguyện suốt đời "trung với Đảng, hiếu với dân" như Anh hùng liệt sĩ Trần Văn Thọ"- Đại tá Nguyễn Ánh Quang xúc động.

Chuyện kể rằng, những năm đầu 60 của thế kỷ trước, Thiếu úy Trần Văn Thọ là Đội trưởng Đội Vận động quần chúng của Đồn 5 Công an nhân dân vũ trang tỉnh Lai Châu (nay là Đồn BP Leng Su Sìn, BĐBP Điện Biên). Ngày ấy, người Hà Nhì sống rải rác trong các cánh rừng và trên những ngọn núi cao quanh năm mây phủ, chỉ biết phát nương trồng ngô, trồng sắn, săn bắn con thú trong rừng. Do năng suất thấp, lại phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên, nên một năm có đến 9 tháng bà con thiếu đói. Anh Thọ gom dân, lập bản lấy tên là bản Đoàn Kết, rồi một mình về dưới xuôi, lặn lội đi bộ cả tháng trời gùi lên một gùi thóc giống và một chiếc lưỡi cày. Anh dùng trâu cày đất, dẫn nước, đắp bờ làm ruộng và dạy người Hà Nhì cách trồng lúa nước. Năm ấy, lúa do anh trồng, bông nặng trĩu hạt và cho thu hoạch cao hơn rất nhiều so với lúa của đồng bào. Thấy được kết quả việc anh làm và nghe anh kể về những cánh đồng lúa nước bao la ở dưới xuôi, ai cũng muốn làm theo. Những ngày đó, anh Thọ cùng các cán bộ chiến sĩ trong Đội Vận động quần chúng về ở bản, giúp nhân dân xây dựng bản, dạy những đứa trẻ người Hà Nhì học hát, học múa, học chữ Bác Hồ; vận động người dân cai nghiện thuốc phiện, từ bỏ các hủ tục, không nghe theo phỉ, vận động phỉ đầu hàng… vì thế, ai cũng quý, cũng thương. Anh Thọ hy sinh khi vừa tròn 26 tuổi, sau bao ngày dầm mưa, dãi nắng trong rừng sâu, ăn đói, mặc rét để tiễu trừ phỉ. Anh được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân ngày 1-7-1967 và vinh dự là một trong những anh hùng đầu tiên của lực lượng Công an nhân dân vũ trang (nay là BĐBP). Kể từ đó, cứ đến mỗi bữa cơm sau mỗi vụ lúa mới, đồng bào Hà Nhì đều mang cơm lên mộ anh để hương thơm của lúa mới hòa vào lòng đất nơi anh yên nghỉ với lòng thành kính tri ân.

Về Leng Su Sìn hôm nay, vẫn còn đó ngôi mộ của anh Thọ ở lưng chừng núi. Và ngay trước cổng Đồn BP Leng Su Sìn còn có thêm Khu tưởng niệm Anh hùng liệt sĩ Trần Văn Thọ với tượng đài khắc họa hình ảnh của anh và 3 nhân vật đại diện cho các dân tộc trên biên giới được đặt trang trọng trong khuôn viên với các loại hoa, cây cảnh như lời nhắc nhở các thế hệ cán bộ, chiến sĩ đơn vị suốt đời phấn đấu, học tập theo tấm gương "Vì nước quên thân, vì dân phục vụ" của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Thọ. Bên dòng Păng Pơi, người dân Hà Nhì nơi ngã ba biên giới ngày ngày vẫn hát bài hát "Dòng Păng Pơi vẫn hát" để ngợi ca những chiến công của người anh hùng. Tên anh, giờ cũng đã được đặt cho một con đường ở TP Điện Biên và một số trường học trên địa bàn huyện Mường Nhé. Những cống hiến, hy sinh của anh đã góp phần xây dựng vùng đất nơi địa đầu Tổ quốc ngày càng giàu đẹp.

Trần Hoàng Anh