Kỳ 3: Nút giao Mỹ Thủy - Điệp khúc những 'tiếng chuông rè'

Cửa ngõ bị "bỏ quên"

Trong chuỗi các dự án hạ tầng trọng điểm bị đình trệ của TPHCM, nút giao thông Mỹ Thủy chiếm một vị trí đặc biệt nhức nhối. Nằm ở vị trí chiến lược, đây là điểm giao cắt của các trục đường huyết mạch gồm Vành đai 2, Đồng Văn Cống, Mai Chí Thọ và là "cửa ngõ” gần như duy nhất dẫn vào cảng Cát Lái - nơi chiếm tới gần 50% sản lượng container thông qua các cảng biển trên cả nước. Dự án mang sứ mệnh giải tỏa áp lực cho cảng biển lớn nhất, là yết hầu của hoạt động xuất nhập khẩu phía Nam.

Với tổng mức đầu tư qua nhiều giai đoạn lên đến hơn 3.400 tỷ đồng, dự án khởi công từ năm 2016 nhằm xây dựng một tổ hợp hầm chui, cầu vượt hiện đại để phân tách các luồng giao thông, chấm dứt cảnh ùn tắc kinh niên. Dự án gồm hai hợp phần: xây lắp với kinh phí 1.826 tỷ đồng và bồi thường, giải phóng mặt bằng (GPMB) hơn 1.623 tỷ đồng.

Thế nhưng, suốt gần một thập kỷ, thay vì là một đại công trường hối hả, nút giao Mỹ Thủy lại phần lớn thời gian là một công trình "bất động", thi công trong tình trạng cầm chừng, dang dở. Các lời hứa hẹn về tiến độ cứ nối tiếp nhau bị phá vỡ, biến niềm hy vọng ban đầu của người dân thành nỗi thất vọng triền miên.

Theo quy hoạch, nút giao Mỹ Thủy là tổ hợp hầm chui, cầu vượt hiện đại

Theo Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TPHCM (Ban Giao thông), sau gần 9 năm thi công, tiến độ toàn dự án mới chỉ đạt khoảng 30% khối lượng thi công. Nguyên nhân cốt lõi, dai dẳng và điển hình cho các dự án treo của thành phố vẫn chính là công tác giải phóng mặt bằng. Công tác GPMB mới đạt khoảng 70%, với 61 hộ dân vẫn chưa bàn giao mặt bằng tính đến tháng 5/2025. Đến hết tháng 4/2025, mới có 134/195 trường hợp được bàn giao mặt bằng, chiếm khoảng 69%. Việc GPMB theo kiểu "da beo", "xôi đỗ" khiến công trường bị xé lẻ thành nhiều mảnh vá, lộn xộn, không chỉ gây nguy hiểm mà còn khiến nhà thầu không thể tập trung máy móc, thiết bị để thi công tổng lực.

Trước đó, UBND TP.Thủ Đức (cũ) từng cho biết, nguyên nhân chậm trễ chủ yếu do vướng tranh chấp đất đai, chồng lấn ranh giới, các vụ khiếu nại, tố tụng hành chính hoặc người dân chưa đồng ý vì chưa được bố trí nền tái định cư phù hợp. Hiện các vướng mắc đang được cố gắng tháo gỡ để hoàn tất công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng trong quý II năm nay.

Một số hạng mục đã hoàn thành gồm: cầu Kỳ Hà 3 (nhánh trái), cầu vượt trên đường vành đai 2 (nhánh trái), hầm chui rẽ trái từ Vành đai 2 đi Cát Lái và cầu Mỹ Thủy 3 với 6 làn xe. Tuy nhiên, phần lớn các gói thầu còn lại đang bị ngưng trệ hoặc thi công cầm chừng do chưa có mặt bằng. Gói xây dựng nhánh đường phía bờ tả rạch Mỹ Thủy mới đạt 15%, hiện phải tạm dừng. Gói phía bờ hữu rạch Mỹ Thủy thi công được 50% nhưng cũng dừng lại vì chưa nhận được mặt bằng tiếp theo.

Đáng chú ý, gói xây dựng cầu Kỳ Hà 4 và nhánh rẽ từ cầu Phú Mỹ đi Cát Lái, khởi công từ tháng 4/2024, hiện mới hoàn thành phần móng nhưng đang dừng thi công. Các gói thầu khởi công trong năm 2025 như cầu vượt rẽ trái từ Cát Lái đi cầu Phú Mỹ (khởi công ngày 18/01), cầu Kỳ Hà 3 (nhánh phải) và cầu vượt trên đường Vành đai 2 (nhánh phải) khởi công ngày 14/3 đang được thi công cọc khoan nhồi và móng cầu, nhưng tiến độ bị trì trệ nếu việc giải phóng mặt bằng tiếp tục chậm.

Trước tình trạng chậm trễ kéo dài, Ban Giao thông TPHCM đã kiến nghị UBND TP khẩn trương hoàn tất bàn giao toàn bộ mặt bằng còn lại, nhằm bảo đảm mục tiêu đưa toàn bộ dự án vào khai thác dịp 30/4/2026.

Đường vào cảng nặng nỗi buồn

Hệ lụy đầu tiên và dễ thấy nhất của một nút giao "bất động" là thảm cảnh giao thông. Mỗi ngày, khoảng 22.000 lượt xe container và xe tải nặng gầm rú qua đây, chen chúc cùng hàng vạn phương tiện cá nhân. Dòng xe nối đuôi nhau như những con trăn khổng lồ, bất động trên đường. Tiếng gầm rú của động cơ, tiếng rít của phanh hơi và mùi khói dầu diesel nồng nặc đã trở thành một phần không thể tách rời của cuộc sống nơi đây. Việc nút giao không được hoàn thiện đồng bộ đã biến các tuyến đường xung quanh thành những "nút thắt cổ chai" khổng lồ. Cảnh tượng hàng dài xe container "chôn chân" nhiều giờ liền trên đường Nguyễn Thị Định, Đồng Văn Cống đã trở thành một "đặc sản" buồn của khu vực.

Người dân lưu thông vất vả, đối mặt với nguy hiểm thường trực tại đường vào cảng Cát Lái

Khi các tuyến huyết mạch tê liệt, dòng xe "hung thần" đã tìm cách len lỏi vào sâu trong các khu dân cư, biến cuộc sống của hàng ngàn hộ dân tại KDC Cát Lái thành một địa ngục trần gian. Bụi bặm từ hàng ngàn bánh xe và khói thải độc hại bao phủ mọi thứ, khiến nhiều gia đình phải lau nhà ba, bốn lần một ngày vẫn không xuể. Trẻ em không có không gian vui chơi, người già không dám ra đường, nhiều người mắc các bệnh về đường hô hấp vì hít thở bầu không khí ô nhiễm đặc quánh.

Sự "bất động" của nút giao Mỹ Thủy còn gây thiệt hại về kinh tế. Mỗi ngày ùn tắc là một ngày các doanh nghiệp xuất, nhập khẩu và vận tải phải oằn mình gánh chịu những chi phí khổng lồ. Một chuyến xe vào cảng thay vì mất 30 phút có thể kéo dài 2 - 3 tiếng đồng hồ, đốt cháy lượng nhiên liệu vô ích, gây hao mòn phương tiện. Nghiêm trọng hơn, việc trễ giờ giao nhận hàng theo các khung giờ nghiêm ngặt của cảng dẫn đến các khoản phạt, chi phí lưu container, lưu bãi tăng cao, làm giảm lợi nhuận và uy tín của doanh nghiệp. Theo tính toán của các hiệp hội, tình trạng này làm tăng chi phí logistics từ 10 - 20%, trực tiếp làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Nhưng sự đình trệ kéo dài còn tạo ra một hệ lụy khác, đáng sợ hơn rất nhiều: sự cố an toàn lao động. Khi một công trường bị treo quá lâu, việc quản lý trở nên lỏng lẻo, các tiêu chuẩn an toàn có nguy cơ bị xem nhẹ. Minh chứng cho việc này là chiều ngày 12/6/2025, một cần cẩu lớn tại công trường thi công cầu vượt Mỹ Thủy bất ngờ đổ sập, đè trúng một xe tải hàng đang lưu thông trên đường Đồng Văn Cống.

Vụ tai nạn kinh hoàng đã làm tê liệt giao thông khu vực trong nhiều giờ, gây ra cảnh hỗn loạn chưa từng có. May mắn không gây thiệt hại về người, nhưng nó như một hồi chuông báo tử, gióng lên cảnh báo về những hiểm họa tiềm tàng từ các "đại công trường bất động". Sau sự cố, đơn vị quản lý xe cẩu đã phải bồi thường hơn 390 triệu đồng để dàn xếp vụ việc, nhưng nỗi ám ảnh và câu hỏi về an toàn vẫn còn đó. Nó cho thấy sự chậm trễ trong GPMB và quản lý hành chính không chỉ gây thiệt hại về kinh tế, mà đã trực tiếp đe dọa đến tính mạng người dân.

Minh Tiến