Kipchoge - từ đi bộ tới trường đến kỷ lục điền kinh thế giới

Hàng ngày, anh ra khỏi giường lúc 5h để thực hiện các bài tập chạy. Trừ những hôm về thăm gia đình, bên người vợ và ba đứa con ở Eldoret, Kenya, hoặc các đợt thi đấu, Kipchoge dành toàn bộ thời gian còn lại tập trung cho việc tập luyện trên một trung tâm thể thao ở vùng cao nguyên cao hơn 2.400m so với mực nước biển.

Từ khi bắt đầu tập thể thao nghiêm túc, Kipchoge ghi lại tất cả bài tập trong một cuốn sổ tay. Đến nay, VĐV vừa phá kỷ lục thế giới ở đường chạy marathon đã dùng hết 15 cuốn sổ như thế. Hàng ngàn kilomet tập luyện được ghi chép trong những cuốn sổ ấy đã đưa Kipchoge lên đỉnh cao sự nghiệp. Quy tắc của Kipchoge trong tập luyện là không bao giờ đẩy bản thân đến cực hạn khi luyện tập. VĐV 33 tuổi ước tính anh chỉ cố gắng đến 80 hoặc 90% khi tập, với quãng đường 41 km. Nhưng vào ngày đua, Kipchoge sẽ dồn hết sức lực cho mục tiêu phía trước.

Trước Berlin Marathon 2018, Kipchoge được kỳ vọng phá kỷ lục thế giới, bởi anh có nhiều tố chất và thuận lợi để làm điều đó. VĐV Kenya này thắng chín trong 10 cuộc chạy marathon mà anh từng dự. Kipchoge còn là nhà vô địch Olympic, và chưa từng bị chấn thương. Trước sự kiện ở Berlin cuối tuần qua, thành tích tốt nhất của anh là 2 giờ 3 phút 5 giây tại London Marathon 2016, chỉ kém người nắm kỷ lục thế giới, đồng hương Dennis Kimetto, đúng tám giây.

Kipchoge trên đường chạy London Marathon hồi tháng 4.2018. Ảnh: Reuters

Nhưng bản thân Kipchoge lại không muốn đặt quá nhiều kỳ vọng cho bản thân. "Tôi muốn chạy với một tâm trí thoải mái. Tôi chỉ muốn nỗ lực đạt được thành tích cá nhân tốt nhất. Nếu đạt kỷ lục thế giới, tôi rất trân trọng. Nhưng tôi vẫn sẽ coi đó là một thành tích cá nhân của mình", Eliud Kipchoge nói với New York Times (Mỹ) khi có mặt tại Berlin, chẩn bị tranh tài.

Theo Kipchoge, trên đường chạy, không phải đôi chân quyết định tất cả, mà đó là trái tim và tâm trí. Trong mỗi cuốn sổ ghi lại việc tập luyện, Eliud đều viết lại công thức: "Động lực + Kỷ luật = Sự kiên định". Ngay cả những VĐV chạy đường dài vĩ đại cũng từng có ngày bị căng cơ hay đau bụng, khiến họ không thể chiến thắng. Nhưng Kipchoge thì không. David Bedford, người giữ kỷ lục thế giới ở cự ly 10.000 m và là nhà tổ chức của London Marathon, cho rằng Eliud là vận động viên chạy đường dài hay nhất mọi thời đại. "Anh ấy không thể bị đánh bại", David khẳng định.

Đam mê không ngừng

Hồi còn bé, do nhà nghèo và ở xa, Kipchoge không có phương tiện đi lại, phải đi bộ nhanh để tới trường mỗi này. Cậu bé năm ấy không biết rằng những kilomet trên đường đi học mỗi ngày dần trở thành nền tảng cho sự nghiệp thi đấu marathon đỉnh cao về sau.

Giống nhiều huyền thoại thể thao khác, chính tuổi thơ nghèo khó đã góp phần hun đúc nên một Kipchoge vĩ đại như bây giờ.

Kipchoge là con út trong gia đình có bốn người con ở Kapsisiywa, một ngôi làng nhỏ ở hạt Nandi. Mẹ anh là giáo viên, còn bố qua đời khi Eliud rất nhỏ. Sau khi rời trường học, Kipchoge giúp đỡ gia đình bằng cách ... đi buôn. Cậu bé mua sữa dê từ những người hàng xóm rồi mang ra chợ bán lại, ăn chênh lệch. Cuộc sống khó khăn, nhưng Kipchoge vẫn đam mê chạy bộ.

Niềm đam mê ấy được nuôi dưỡng nhờ nguồn cảm hứng từ Patrick Sang - một đồng hương đáng kính bỏ học ở Đại học Texas và sau đó giành HC bạc Olympic, trở về Kapsisiywa tổ chức các sự kiện thể thao. Kipchoge gặp Sang vào năm 2001, khi cậu bé mới 16 tuổi.

Kipchoge rút thắng Hicham El Guerrouj, để đoạt HC vàng nội dung 5000m giải VĐTG 2003. Ảnh: AP

Kipchoge nhờ Sang giúp cậu trong việc lên kế hoạch tập luyện. Suốt nhiều tháng, cứ hai tuần một lần, Kipchoge lại tới xin một giáo án tập luyện mới. Để rồi, ngay lần đầu tiên tham gia vào một cuộc đua ở địa phương, Kipchoge giành chiến thắng, làm Sang ngạc nhiên. Hai người từ đó gắn bó, duy trì mối quan hệ thầy trò, HLV - VĐV. Sang thậm chí còn cho Kipchoge cả chiếc đồng hồ đeo tay mà ông đang dùng, để học trò có phương tiện căn chỉnh thời gian chính xác khi tập luyện.

"Khi còn trẻ, bạn luôn mong một ngày mình sẽ trở thành ai đó. Và trong hành trình ấy, bạn cần một người dìu dắt. Không quan trọng người đó là ai, miễn là họ tin vào giấc mơ, hoài bão của bạn. Vì vậy, với tôi, khi thấy một người trẻ tuổi hừng hực đam mê, tôi không làm cậu ấy thất vọng. Tôi giơ tay ra giúp đỡ, và nhìn cậu đi lên", Patrick Sang nói trên New York Time về cơ duyên với học trò. Còn Kipchoge thì nói ngắn gọn: "Nếu không gặp anh ấy, cuộc đời tôi đã khác".

Thành tích đầu tiên của VĐV Keyna là tại giải vô địch thế giới năm 2003 trên sân Stade de France, Saint Denis, ngoại ô Paris. Kipchoge giành HC vàng ở cự ly 5.000m. Anh khi đó mới 18 tuổi. Anh sau đó nhận HC đồng tại Olympic 2004, HC bạc ở Olympic 2008, đều ở cự ly 5.000m.

Khi sự nghiệp đang lên như diều gặp gió, Kipchoge đón nhận hẫng hụt lớn đầu đời, tại cuộc tuyển chọn VĐV của Kenya dự Olympic 2012. Dù đứng thứ bảy trong số 5.000 người tham gia, anh vẫn không đủ tiêu chuẩn góp mặt trong đội tuyển quốc gia đi London tranh tài. Kipchoge xem đó là nỗi thất vọng lớn nhất đời anh. Nhưng như tính cách được trui rèn qua nhiều năm, chân chạy này biến nỗi thất vọng ấy thành nỗ lực mới. Kipchoge quyết định chuyển sang các giải marathon chuyên nghiệp và có bước ngoặt lớn trong sự nghiệp.

Kipchoge đều có chọn lọc khi đăng ký các giải marathon, và thường chỉ nhắm tới những giải lớn, uy tín tầm cỡ thế giới. Năm 2013, anh giành chiến thắng trong giải marathon đầu tiên ở Hamburg với thành tích 2 giờ 5 phút 30 giây. Vài tháng sau, Kipchoge về nhì tại Berlin Marathon, chỉ sau Wilson Kipsang, một đồng hương Kenya. Từ đó, Kipchoge bất bại trên mọi đường đua. Tính cả Berlin Marathon 2018 hôm 16/9 vừa qua, anh thắng chín trong chín giải marathon, trong đó bao gồm cả HC vàng Olympic 2016.

Kipchoge trong thời khắc chinh phục chiếc HC vàng Olympic 2016 ở Rio de Janeiro, Brazil. Ảnh: AFP.

Theo phân tích của The New York Times, cách Kipchoge chạy tạo hiệu quả đáng kể. Vai anh hầu như không lắc lư, và anh đáp chân bằng mũi. "Khi chạy, tôi cảm thấy rất tốt. Tâm trí tôi rất ổn", Kipchoge nói.

Năm ngoái, trên một đường đua ở Italy, Eliud Kipchoge đặt ra một mốc táo bạo: chạy full marathon trong thời gian dưới hai tiếng đồng hồ - cột mốc mà con người chưa thể chạm tới. Dự án này do Nike tổ chức và lấy tên gọi "Breaking 2". Dù không đạt được mục tiêu, Kipchoge vẫn kết thúc chặng đua với thành tích 2 giờ và 25 giây, nhanh hơn bất cứ VĐV nào trong lịch sử.

Nhưng vì nhiều lý do, trong đó có việc sự kiện này không nằm trong hệ thống thi đấu của Liên đoàn Điền kinh Thế giới (IAAF), nên kết quả của Kipchoge không được công nhận. Nhưng nó cho thấy nỗ lực phi thường của chân chạy Kenya khi cố gắng vượt qua bản thân.

Kipchoge đạt thành tích 2 giờ 25 giây, nhưng kết quả này không được IAAF công nhận.

"Thời điểm tốt nhất để trồng một cái cây là 25 năm trước. Thời điểm tốt thứ hai là ngày hôm nay", là câu nói của người Do Thái mà Kipchoge tâm đắc. Hôm 16.9 vừa qua, tại Berlin Marathon, chân chạy này đã trồng cây đại thụ cho sự nghiệp của chính anh - khi về nhất, trở thành người chạy full marathon (42,195km) nhanh nhất thế giới với thành tích 2 giờ 1 phút 39 giây.

Thông số trên giúp Kipchoge phá sâu kỷ lục cũ của đồng hương Dennis Kimetto bốn năm trước tới 1 phút 18 giây. Anh chạy 21 km đầu tiên trong 61 phút 6 giây, và mất thêm 60 phút 33 giây để hoàn thành 21 km còn lại. Trên trang web chính thức, ban tổ chức Berlin Marathon 2018 ghi nhận: "Kipchoge về đích với kỷ lục thế giới mới và sẽ được nhớ tới trong hàng thập kỷ tới. Đây là vận động viên chạy marathon hay nhất mọi thời đại".

Mục tiêu của Kipchoge thời gian tới là bảo vệ chiếc HC vàng Olympic ở Tokyo 2020, và tiếp tục phá các kỷ lục của bản thân. Anh cũng muốn thử sức ở New York City Marathon và đi du lịch thế giới, truyền bá về tình yêu chạy bộ.

Kipchoge có thói quen mỉm cười mọi nơi, dù thân thể đau rã rời. Anh nói, nỗi đau chẳng khác gì một điều mặc định của trí óc. Kipchoge lựa chọn phân tâm bằng những suy nghĩ khác, như niềm vui khi chạy bộ, vạch đích phía trước, và cứ như thế, những cơn đau cũng mất dần.

Những VĐV điền kinh đỉnh cao như Kipchoge luôn bị vướng vào các nghi ngờ doping. Nhưng anh thuộc số hiếm những ngôi sao luôn có kết quả âm tính trong mọi cuộc kiểm tra. Kipchoge tâm niệm luôn muốn giữ các kỷ lục của anh "sạch" và tin rằng thành công chỉ đến từ nỗ lực, sự tận hiến chứ không bao giờ có đường tắt.

"Tôi luôn nói với mọi người rằng thành công đơn giản chỉ là chăm chỉ hết sức. Nếu nỗ lực, theo sát những yêu cầu và đặt ưu tiên đúng, bạn thực sự có thể thể hiện mà không cần đi đường tắt. Nếu chọn đường tắt, bạn sẽ chẳng bao giờ có thể tự do", Kipchoge nhấn mạnh.

Anh Vũ