Kinh tế tập thể, hợp tác xã: Góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nông thôn mới

Hợp tác xã đóng vai trò nòng cốt trong Nông thôn mới

Đánh giá về việc phát triển hợp tác xã (HTX) trong thực hiện chương trình xây dựng NTM, ông Trần Nhật Lam, Phó Chánh văn phòng điều phối nông thôn mới Trung ương (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đến tháng 6/2025, cả nước có 88,3% số xã đạt tiêu chí Tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, bao gồm chỉ tiêu 13.1 về "Xã có HTX hoạt động hiệu quả và theo đúng quy định của Luật HTX".

Trong đó, vùng Trung du miền núi phía Bắc đạt 54,2%; vùng Đồng bằng sông Hồng 100%; vùng Bắc Trung Bộ 82,3%; vùng Duyên hải Nam Trung Bộ 76,4%; vùng Tây Nguyên 65,3%; vùng Đông Nam Bộ 98,5%; vùng Đồng bằng sông Cửu Long 93,2%.

Kết quả đạt tiêu chí tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn đã góp phần tích cực tạo việc làm, nâng cao thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn, có tác động thúc đấy thực hiện các tiêu chí khác, góp phần thực hiện hoàn thành mục tiêu của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025.

Tại Hội nghị tổng kết chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 do Liên minh HTX Việt Nam tổ chức diễn ra vừa qua, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân nhìn nhận, giai đoạn 2021- 2025 là thời kỳ đầy thách thức, khi những cú sốc từ dịch bệnh, thiên tai, biến đổi khí hậu và biến động kinh tế thế giới đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống người dân, đặc biệt tại vùng nông thôn, miền núi và khu vực đồng bào dân tộc thiểu số. Trong bối cảnh đó, việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia trở nên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy phát triển bền vững.

Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho biết hệ thống Liên minh HTX trên toàn quốc đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương nhằm triển khai hiệu quả các nhiệm vụ của chương trình xây dựng NTM. Từ đó đảm bảo sự hỗ trợ đến đúng đối tượng và phát huy vai trò tổ chức sản xuất của HTX, tổ hợp tác, kinh tế tập thể. Nhờ đó, các HTX được huy động tham gia vào đào tạo, chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ sản xuất và kết nối tiêu thụ nông sản, giúp lan tỏa phương thức sản xuất mới, nâng cao kỹ năng và kiến thức sản xuất của nông dân, đồng thời góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ cũng như gắn kết các thành phần trong chuỗi giá trị.

Trồng rau sạch thủy canh tại HTX Tuấn Ngọc, TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: PV

Trở thành hạt nhân trong chuỗi giá trị nông nghiệp, nông thôn

Sau 15 năm triển khai, chương trình xây dựng NTM đã tạo ra những chuyển biến sâu sắc trong nhận thức và hành động của toàn xã hội và mọi tầng lớp nhân dân. Thành tựu đó đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng qua những nghị quyết về nông nghiệp, nông dân và nông thôn.

Tính đến tháng 6/2025, cả nước có 6.084 trong tổng số 7.669 xã đạt chuẩn NTM, tương đương 79,3%, trong đó 2.567 xã đạt chuẩn nâng cao và 743 xã đạt chuẩn kiểu mẫu. 329/646 đơn vị cấp huyện đã được công nhận hoàn thành nhiệm vụ NTM, cùng với 13 tỉnh, thành phố hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM.

Đối với kinh tế tập thể, đến năm 2025 cả nước có khoảng 22.289 HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả. Nhiều địa phương đã phát triển các mô hình HTX gắn với chuỗi giá trị, ứng dụng công nghệ cao và phát triển sản phẩm đặc trưng theo chương trình OCOP.

Ở một số vùng sản xuất lớn như chè Thái Nguyên, hệ thống HTX đã tham gia sâu vào cung ứng vật tư, phân công lao động, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, góp phần định vị thương hiệu nông sản trên thị trường. Tỷ lệ xã đạt tiêu chí tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn đạt 88,3%, trong đó có những vùng đạt tới 100% như Đồng bằng sông Hồng.

Những kết quả này, theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, có sự đóng góp quan trọng từ hệ thống Liên minh HTX Việt Nam ở tất cả các cấp. Các HTX đã trở thành hạt nhân trong chuỗi giá trị nông nghiệp, nông thôn, góp phần tăng giá trị gia tăng nông sản từ 1,3 đến 1,5 lần và mở rộng thị trường xuất khẩu. Hiệu quả của HTX cũng cho thấy tác động lan tỏa mạnh mẽ tới việc thực hiện những tiêu chí khác của chương trình NTM.

Để HTX phát triển mạnh mẽ và thực chất hơn trong thời kỳ mới, giới chuyên gia cho rằng, cần một cơ chế tổng thể hiệu quả hơn trong giai đoạn 2026-2030, đặc biệt trong phân bổ nguồn lực, chính sách đầu tư, tín dụng, đào tạo, công nghệ và chuyển đổi số. Thành phần kinh tế tập thể, HTX đứng trước yêu cầu đổi mới mô hình hoạt động theo hướng xanh hơn, số hóa mạnh mẽ hơn và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông sản.

Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân nhận định rằng, trong bối cảnh các chương trình MTQG giai đoạn mới đang được thiết kế theo hướng tích hợp và tăng cường phân cấp cho địa phương, vai trò của HTX cần được xác định rõ hơn, đặc biệt trong việc phát triển vùng nguyên liệu, ứng dụng công nghệ cao, sản xuất hữu cơ và kết nối thị trường.

Trong giai đoạn mới, hệ thống Liên minh HTX Việt Nam sẽ phát huy vai trò chủ trì và điều phối trong tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, bảo đảm sự tham gia chủ động, thực chất và hiệu quả của khu vực kinh tế tập thể. Trọng tâm là nâng cao năng lực tham mưu, phối hợp, giám sát và hỗ trợ triển khai tại địa phương, gắn phát triển kinh tế tập thể với mục tiêu giảm nghèo bền vững, xây dựng NTM và phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Liên minh HTX Việt Nam phấn đấu trở thành đầu mối kết nối chính sách, nguồn lực và mô hình thực tiễn giữa Trung ương và địa phương; thúc đẩy đổi mới hoạt động HTX theo hướng xanh, số và bền vững; nâng cao năng lực quản trị, chuyển đổi số và khả năng tham gia chuỗi giá trị của HTX; phát huy vai trò đại diện, tư vấn chính sách và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được giao trong chương trình MTQG, bảo đảm tiến độ, hiệu quả, minh bạch và phù hợp thực tiễn vùng miền, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân nhấn mạnh.

Với hơn 22.289 HTX nông nghiệp, tỷ lệ xã đạt tiêu chí tổ chức sản xuất 88,3% và hàng trăm mô hình liên kết chuỗi giá trị, khu vực kinh tế tập thể đang từng bước trở thành trụ cột trong công cuộc hiện đại hóa nông nghiệp, xây dựng NTM và phát triển bền vững.

Giai đoạn 2026 - 2030 đặt ra yêu cầu cao hơn, thách thức lớn hơn, nhưng đồng thời mở ra cơ hội để HTX tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị quốc gia, ứng dụng công nghệ số, sản xuất xanh và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Trong vai trò nhạc trưởng của hệ thống kinh tế tập thể, Liên minh HTX Việt Nam đang hướng tới mục tiêu xây dựng mô hình HTX hiện đại, hiệu quả và bền vững, góp phần đưa nông nghiệp Việt Nam phát triển theo hướng giá trị cao, sinh thái và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Phương Chi