Kinh tế Anh bị ảnh hưởng của Brexit như thế nào?

Kể từ trước đại dịch COVID-19, kinh tế Anh đã hoạt động kém hơn so với các nước thành viên khác của Nhóm các quốc gia công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7). Ảnh minh họa: reuters

Cuộc trưng cầu dân ý rời EU khiến các gia đình nghèo hơn trong khi những bất ổn trong đàm phán Brexit giữa Anh và EU tác động xấu tới hoạt động đầu tư kinh doanh và các rào cản thương mại mới phá hỏng mối quan hệ kinh tế song phương.

Mặc dù các nhà kinh tế và quan chức không thống nhất về mức độ chính xác của hiệu ứng Brexit, song đều nhận định tác động của Brexit là rất lớn. Họ cũng đồng ý rằng các hiệp định thương mại mới với các quốc gia như Australia và các quyền tự do pháp lý sau Brexit không thể bù đắp thiệt hại.

Phát biểu trước Quốc hội vào tháng trước, Thống đốc Ngân hàng trung ương Anh (BoE) Andrew Bailey cho biết BoE nhận định Brexit sẽ khiến năng suất giảm trong dài hạn ở mức hơn 3% và trên thực tế sự suy giảm này đã xảy ra.

Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách (OBR), cơ quan giám sát tài chính của Anh, ước tính kinh tế nước này sẽ giảm 4% so với trước đây, tương đương 100 tỷ bảng/năm, khiến tài chính công trở nên kém bền vững do gây tác động bất lợi đáng kể tới thương mại của Anh.

Một số cựu quan chức thậm chí bi quan hơn. Cựu thống đốc BoE Mark Carney cho biết năm 2016, quy mô kinh tế Anh bằng 90% kinh tế Đức và giờ đây tỷ lệ này chỉ ở mức hơn 70%.

Mặc dù chỉ ra rằng mức giảm 20% này là do các diễn biến trên thị trường tiền tệ thay vì tác động của Brexit, Giáo sư kinh tế và chính sách công tại Đại học King's College London, Jonathan Portes, thừa nhận những tác động tiêu cực của Brexit có thể thấy cả trong số liệu kinh tế Anh cũng như những nghiên cứu chuyên sâu.

Trước cuộc trưng cầu dân ý năm 2016, những người ủng hộ Brexit như cố vấn Ủy ban Thương mại, Lord Daniel Hannan, cho rằng quan hệ thương mại chặt chẽ với EU đã kìm hãm nền kinh tế Anh, giống như Anh bị "cùm vào một xác chết".

Tuy nhiên, kể từ trước đại dịch COVID-19, kinh tế Anh đã hoạt động kém hơn so với các nước thành viên khác của Nhóm các quốc gia công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) và cho đến nay là nền kinh tế duy nhất trong nhóm chưa phục hồi trở lại mức tăng trưởng của cuối năm 2019.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự báo kinh tế Anh trong hai năm tới sẽ kém phát triển hơn tất cả các nền kinh tế tiên tiến khác trừ Nga.

Mặc dù các nhà nghiên cứu kinh tế cho rằng những số liệu thống kê tổng hợp này có thể bị ảnh hưởng bởi các tác động của cú sốc năng lượng cũng như đại dịch COVID-19, các chuyên gia đồng thuận rõ ràng trong việc nhận định về hai tác động chắc chắn của Brexit đối với sự thịnh vượng của Vương quốc Anh, như bà Swati Dhingra, thành viên Ủy ban Chính sách tiền tệ của BoE, gần đây nhận xét là "không thể phủ nhận".

Thứ nhất là đồng bảng Anh mất giá hơn 10% sau cuộc bỏ phiếu Brexit năm 2016 và duy trì ở mức này kể từ đó. Sự sụt giảm này khiến giá nhập khẩu, chi phí kinh doanh và lạm phát tăng trong khi không giúp tăng lương và thúc đẩy xuất khẩu hoặc khả năng cạnh tranh của kinh tế Anh.

Tổ chức Resolution Foundation ước tính đồng bảng mất giá làm tăng giá nhập khẩu và lạm phát chung, hệ quả của việc này là lương thực tế giảm 2,9%, khiến các hộ gia đình mất 870 bảng (1.064 USD)/năm.

Thứ hai là tác động đối với hoạt động đầu tư kinh doanh, vốn đã không tăng theo giá trị thực kể từ sau năm 2016 trước khi giảm trong đại dịch.

Nhà kinh tế trưởng tại ngân hàng Panmure Gordon (Anh), Simon French, cho biết Brexit khiến chi phí vốn của các công ty Anh tăng trong bối cảnh các nhà đầu tư lo ngại về triển vọng kinh doanh sụt giảm ở Anh.

Ông nhấn mạnh trong khi các quốc gia khác cũng ghi nhận đầu tư kinh doanh kém trong thời kỳ đại dịch, tác động này tệ hơn rất nhiều tại Anh, chỉ ra rằng so với xu hướng của EU và Mỹ, mức đầu tư tại Anh thấp hơn khoảng 6 tỷ bảng/năm.

Theo kết quả các nghiên cứu mới nhất về định lượng tác động thương mại của thỏa thuận hợp tác và thương mại (TCA) giữa Anh và EU, có hiệu lực vào đầu năm 2021, thương mại giữa hai bên giảm mạnh, chủng loại hàng hóa giao dịch cũng giảm, đồng thời mối quan hệ thương mại giữa các công ty của hai phía bị cắt đứt.

Phó giáo sư Thomas Sampson tại Trường Kinh tế London cho biết có bằng chứng chắc chắn rằng TCA khiến thương mại giữa Anh và EU giảm khoảng 15% cho đến nay. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng thương mại của Anh với phần còn lại của thế giới cũng giảm với tỷ lệ tương tự. Một số chuyên gia cũng cho rằng có sự sụt giảm rõ rệt về thương mại của Anh trùng với thời điểm Brexit.

Giáo sư Martina Lawless tại Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Ireland, cho biết Brexit có tác động "tiêu cực đáng kể" đối với Anh. Theo ước tính của bà, nhập khẩu và xuất khẩu của Anh với EU giảm gần 20%. Bà chỉ ra rằng hầu hết các quốc gia, trừ Anh, đã chứng kiến tăng trưởng thương mại vượt bậc vào năm 2021, cho rằng thương mại của Anh lẽ ra cũng đã tăng trưởng nếu không có thỏa thuận Brexit có hiệu lực vào tháng 1/2021.

Giáo sư kinh tế Jun Du tại Trường Kinh doanh Aston cho biết mô hình nghiên cứu của bà chỉ ra rằng xuất khẩu của Anh sang EU hiện thấp hơn 26% so với trước đây khi không có các rào cản thương mại mới

Tác động này có thể thấy rõ nhất trong thương mại hàng hóa, như xuất khẩu thực phẩm, nơi có các rào cản kỹ thuật và yêu cầu kiểm tra cửa khẩu chặt chẽ, số lượng hàng hóa giao dịch giảm mạnh trong khi chủng loại hàng giảm xuống còn 42.000 từ 70.000 trước khi các quy định mới có hiệu lực.

Theo giáo sư Du, các công ty nhỏ bị ảnh hưởng nặng nhất do các rào cản thương mại là chi phí đáng kể hơn so với giá trị thương mại, một dấu hiệu xấu cho tăng trưởng trong tương lai.

Các nhà kinh tế cho biết có những bằng chứng tương tự trong thương mại dịch vụ. Vào tháng trước, bà Dhingra khẳng định trước Quốc hội có sự "đình trệ" trong xuất khẩu vì dữ liệu thương mại của lĩnh vực này không bị bóp méo bởi những thay đổi trong phương pháp thu thập dữ liệu.

Các quan chức chính phủ đã bác bỏ những bằng chứng kinh tế này. Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt tuần trước cho biết ông không chấp nhận ước tính của OBR rằng Brexit đã khiến kinh tế Anh giảm 4%.

Ông khẳng định "có những cơ hội lớn để Anh trở nên giàu có hơn nhiều so với những gì đã có” viện dẫn các quyền tự do pháp lý và các thỏa thuận thương mại có thể đạt được với các quốc gia khác.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng chính phủ không định lượng được những lợi ích tiềm năng này và với những thỏa thuận thương mại đã đạt được - như thỏa thuận với Australia - lợi ích của các thỏa thuận này ước tính rất nhỏ, chỉ giúp tăng sản lượng thêm 0,08%. Các nhà kinh tế cho rằng đây là khoản bù đắp ít ỏi cho những thiệt hại kinh tế mà đất nước phải gánh chịu cho đến nay.

Ông Sampson cho rằng Brexit đã khiến các hộ gia đình Anh chật vật do chi phí sinh hoạt tăng trong khi gây khó khăn hơn cho các công ty Anh với các rào cản thương mại thương mại gia tăng. Điều này khiến Anh “đang nghèo đi”./.

Minh Hợp (P/v TTXVN tại London)