Kiểm tra trực quan Formosa: Nhiều băn khoăn

Sau khi Bộ Công Thương thông báo kết quả kiểm tra công tác nghiệm thu của Chủ đầu tư Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh đưa công trình vào sử dụng thuộc dự án Khu liên hợp gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương, đợt 3 đối với 5 hạng mục công trình bằng phương pháp kiểm tra trực quan, Bộ Công thương kết luận các hạng mục thực hiện theo đúng thiết kế đã được phê duyệt.

Ông Hoàng Văn Thức, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục môi trường: Formosa mới thực hiện 37/53 hạng mục phải khắc phục. Ảnh: VNN

Đánh giá về kết quả trên, PGS.TS Nguyễn Sơn Lâm, Bộ môn kỹ thuật Gang thép, khoa Khoa học và Công nghệ Vật liệu, Viện Khoa học và kỹ thuật vật liệu (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho rằng, phương pháp đánh giá trực quan chỉ nhằm quan sát bên ngoài, không đánh giá được chất lượng vận hành, mức độ an toàn của nhà máy.

Cụ thể ông Lâm cho biết, với 5 hạng mục cần kiểm tra trong đó có Lò cao số 2, xưởng lò vôi số 2, xưởng cán dây, xưởng luyện cốc số 3 và số 4, xưởng thiêu kết số 1 thuộc dự án thép Formosa.

Với cách kiểm tra như trên, Bộ Công thương có thể đưa ra được đánh giá tổng quan về thiết kế dự án có đúng yêu cầu kỹ thuật không? Xây dựng có đúng mặt bằng, diện tích quy hoạch không?

"Việc này cũng giống như đi kiểm tra xây dựng một ngôi nhà xem nhà đó xây mấy tầng, có vượt quá số tầng quy định hay không thôi chứ không thể khẳng định ngôi nhà đó an toàn", PGS Nguyễn Sơn Lâm nêu ví dụ.

Theo ông Lâm, muốn đánh giá được dự án có an toàn không, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường hay không phải phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó phải có kiểm tra, đánh giá bằng máy móc. Ví dụ, muốn đo đạc chất lượng nước, chất lượng không khí thì phải có máy móc, thiết bị đo đạc mới có thể làm được.

Ông Lâm nhấn mạnh, việc kiểm tra, đo đạc đánh giá chất lượng vận hành của Formosa cũng là cả một quá trình dài, với rất nhiều những vấn đề cần phải khắc phục. Đặc biệt, đối với hạng mục công nghệ luyện coke, chủ đầu tư vẫn đang phải khắc phục theo yêu cầu của Chính phủ và các cơ quan quản lý Việt Nam có chức năng kiểm tra, giám sát chặt chẽ để bảo đảm an toàn khi đưa vào vận hành.

Bộ Công thương kiểm tra Formosa bằng phương pháp trực quan

Nói thêm về việc này, TS Nguyễn Thành Sơn - nguyên Trưởng Ban Chiến lược Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV) cho rằng, sau sự cố môi trường biển, hạng mục quan trọng nhất cần kiểm tra là toàn bộ qui trình luyện than thành coke.

Ngoài ra, phía VN cần kiểm tra và giám sát nghiêm ngặt chất lượng than được Formosa nhập về để luyện thành coke.

"Nếu Formosa không nhập than MỠ (than đặc chủng đắt tiền) để luyện coke, mà chỉ nhập than năng lượng- than bitum (cũng luyện được thành coke) thì chất thải ra của các lò luyện coke là cực kỳ độc hại (được đánh giá là nguy hại ngang với chất thải chứa phóng xạ), phải được xử lý theo các qui trình rất đắt tiền và phải được đóng vào các thùng kim loại để chôn cất theo qui định.

Nếu dùng than bình thường (giá rẻ hơn, chỉ bằng 1/6 than MỠ) để luyện coke thì khối lượng chất thải độc hại và chất thải nguy hiểm sẽ tăng vọt lên không thể kiểm soát được", vị chuyên gia cảnh báo.

Trước đó, sau khi thực hiện kiểm tra bằng phương pháp quan sát trực quan, Đoàn kiểm tra của Bộ Công thương đánh giá chất lượng của các hạng mục công trình kiểm tra đợt 3 đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật của chủ đầu tư đã phê duyệt, công trình ở trạng thái ổn định, chưa phát hiện các dấu hiệu bất thường cũng như không đảm bảo an toàn.

Tuy nhiên, theo Đoàn kiểm tra Bộ Công Thương, có một số tồn tại như chủ đầu tư chưa thực hiện phê duyệt thiết kế cơ sở theo quy định của pháp luật Việt Nam. Một số hạng mục để đáp ứng tiến độ công trình chủ đầu tư đã chấp thuận việc vừa thiết kế vừa thi công và được chủ đầu tư xác nhận trong quá trình thi công.

Bên cạnh đó, một số dấu hoàn công được chủ đầu tư và nhà thầu sử dụng chưa phù hợp với quy định.

Đối với hạng mục công trình Xưởng cán dây, hồ sơ quản lý chất lượng đã được đánh giá cơ bản là phù hợp với quy định về quản lý đầu tư xây dựng.

Tuy nhiên, sản phẩm của Xưởng cán dây không có trong cơ cấu sản phẩm của các Giấy chứng nhận đầu tư của FHS được cấp theo như đề nghị của Bộ Công Thương tại văn bản ngày 2/8/2017.

Hoài An