Kiểm toán chỉ ra 'lỗ hổng thất thoát ngân sách nhà nước' từ các dự án BT

Ảnh minh họa.

Kiểm toán nhà nước mới có báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2018 gửi Quốc hội phục vụ kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XIV trong đó đề cập đến kết quả kiểm toán các dự án BOT, BT.

Hầu hết các dự án BOT tăng tổng mức đầu tư

Kết quả kiểm toán 8 dự án BOT trong năm 2018 cho thấy, hầu hết các dự án thực hiện chỉ định Nhà đầu tư, chỉ định nhà thầu thi công; xác định sai, tăng tổng mức đầu tư; phê duyệt dự án có sử dụng vốn hỗ trợ từ nguồn trái phiếu Chính phủ. Vốn trái phiếu Chính phủ 1.180 tỷ đồng cho các hạng mục chi phí đầu tư xây dựng hầm đường bộ Đèo Cả, hầm Cù Mông, hầm Hải Vân.

Có dự án BOT không đúng nội dung được sử dụng theo Nghị quyết số 65/2013/QH13 ngày 15/11/2013 của Quốc hội Theo Nghị quyết 65/2013/QH13 ngày 28/11/2013 của Quốc hội về phát hành bổ sung và phân bổ vốn trái phiếu Chính phủ giai đoạn 2014 - 2016: kế hoạch vốn trái phiếu Chính phủ giai đoạn 2014 - 2016 sử dụng cho hầm Đèo Cả (BT hầm Cổ Mã và kinh phí GPMB) là 4.958 tỷ đồng.

Sử dụng doanh thu từ trạm thu phí bổ sung vốn chủ sở hữu Nhà đầu tư trong giai đoạn thi công dự án chưa hợp lý như dự án Tuyến cao tốc Bắc Giang - TP Lạng Sơn đoạn Km45+100 - Km108+500, kết hợp tăng cường mặt đường QL1 đoạn Km1+800 - Km106+500, tỉnh Bắc Giang và tỉnh Lạng Sơn theo hình thức hợp đồng BOT.

Báo cáo cũng chi ra dự án chưa quy định khung giá vé đối với dự án đầu tư của công trình đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ như dự án đầu tư xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả - Quốc lộ 1, tỉnh Phú Yên và tỉnh Khánh Hòa theo hình thức hợp đồng BOT, BT (Hạng mục hầm đèo Cù Mông).

Nghiệm thu, thanh toán sai, kết quả kiểm toán các dự án BOT trong năm 2018 đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện 836,4 tỷ đồng, gồm sai khối lượng 115,4 tỷ đồng; sai đơn giá 228,2 tỷ đồng; sai khác 492,8 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/8 dự án là 16,2 năm so với phương án tài chính ban đầu và giảm giá trị đầu tư 1.059 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý lớn như dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18 đoạn Bắc Ninh - Uông Bí theo hình thức hợp đồng BOT giá trị xử lý tài chính bằng 11% giá trị được kiểm toán. Năm 2017 trở về trước, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm 227,4 năm của 67 dự án.

Đâu là lỗ hổng thất thoát ngân sách nhà nước?

Đối với các dự án BT, kết quả kiểm toán các dự án BT sử dụng nguồn lực ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi ngân sách của các cấp chính quyền nhưng không quy định phải là dự án cần thiết, thực sự cấp bách cho thấy, chưa phù hợp với các quy định hiện hành; hầu hết các dự án chỉ định thầu, làm giảm tính cạnh tranh.

Cụ thể, báo cáo kiểm toán chỉ ra dự án lựa chọn nhà đầu tư thiếu năng lực tài chính như tại dự án xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương.

Thiết kế dự toán không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt là nguyên nhân gây thất thoát ngân sách lớn; thương thảo, ký hợp đồng chưa đảm bảo quy định.

Điều khoản hợp đồng thiếu chặt chẽ tại dự án đầu tư xây dựng nút giao thông trung tâm quận Long Biên: Chưa quy định cụ thể hình thức thưởng phạt khi vi phạm tiến độ, giá trị và phương pháp xác định giá trị quyền sử dụng đất, lịch biểu giao đất của dự án khác.

Đặc biệt có hợp đồng ký sai quy định gây thất thoát ngân sách nhà nước 282,92 tỷ đồng Dự án giải quyết ngập do triều khu vực TP.HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1): Nội dung Phụ lục Hợp đồng BT xác định giá trị quyết toán dự án BT Nhà đầu tư chuyển nhượng cho UBND TP.HCM không bao gồm thuế GTGT, chưa phù hợp với Điều 3, Điều 5, Luật thuế GTGT, dẫn đến thiếu số thuế GTGT đầu ra phải nộp vào NSNN đến 31/12/2017 là 282,9 tỷ đồng, trong khi Doanh nghiệp dự án đã đề xuất và được Cục Thuế TP. HCM thực hiện thủ tục hoàn thuế GTGT 267,7 tỷ đồng.

Việc giao đất chỉ định cho nhà đầu tư là trái với quy định của Luật đất đai; việc không quy định cụ thể thời điểm giao đất dẫn đến có dự án được giao đất trước khi thực hiện dự án BT, có dự án được giao đất trong khi thực hiện dự án BT và có dự án BT đã hoàn thành nhưng chưa giao đất Dự án Xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến Khu đô thị mới Xuân Phương.

Và có dự án BT đã hoàn thành nhưng chưa giao đất. việc tạm tính tiền sử dụng đất để xác định giá trị đối ứng khi giao đất cho dự án BT tại thời điểm thực hiện dự án BT dễ dẫn đến thất thoát ngân sách nhà nước.

Ngoài ra, xác định giá đất theo phương pháp thặng dư tại Thông tư số 145/2007/TT-BTC ngày 06/12/2007 của Bộ Tài chính và số 36/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho phép tính chi phí dự phòng trong chi phí phát triển còn bất hợp lý, không sát hoặc phụ thuộc yếu tố chủ quan dẫn đến giá đất thấp, không sát giá thị trường làm thất thoát lớn tài sản, ngân sách nhà nước.

“Đây là lỗ hổng lớn nhất làm thất thoát tài sản, ngân sách nhà nước”, báo cáo kiểm toán nêu và cho biết thêm rằng, các dự án BT thực hiện chủ yếu bằng vốn vay, làm tăng chi phí đầu tư dự án, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện; tính lãi vay trên phần vốn không phải đi vay vào quyết toán không theo quy định hợp đồng.

Kết quả kiểm toán đã kiến nghị xử lý tài chính 2.938 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý tài chính lên đến 29% giá trị được kiểm toán

BẢO VY