Kiểm soát bệnh vẩy nến

Bác sĩ Bệnh viện Da Liễu (TP.Hồ Chí Minh) tư vấn cho người bệnh.

BỆNH DA LÀNH TÍNH THƯỜNG GẶP, KHÔNG LÂY

Theo TS.BS Nguyễn Trọng Hào, Giám đốc Bệnh viện Da liễu TP.HCM, vẩy nến là một trong những bệnh lý da liễu thường gặp, đặc trưng với các thương tổn dạng mảng da màu đỏ, giới hạn rõ, bề mặt có vẩy trắng, dễ tróc, thường xuất hiện ở da đầu, thân mình và các vị trí tì đè như đầu gối, cùi chỏ. Ngoài ra thương tổn cũng có thể xuất hiện ở bất cứ vị trí nào của cơ thể như móng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, vùng sinh dục và mặt... Tại Bệnh viện Da Liễu TP.HCM, hàng năm có khoảng 50.000 lượt bệnh nhân vẩy nến đến khám và điều trị.

Khoảng 2-3% dân số mắc bệnh vẩy nến. Bệnh gặp ở mọi độ tuổi, chủng tộc, giới tính. Cho tới ngày nay, khoa học chưa biết chính xác nguyên nhân gây ra bệnh, nhưng người ta tin chắc bệnh có liên quan tới yếu tố gen di truyền. Các nhà khoa học cho rằng hầu hết những người bị bệnh vẩy nến thừa hưởng một hoặc nhiều gen nhất định có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch theo cách khiến họ dễ bị bệnh vẩy nến.

Ở người bệnh vẩy nến, hệ thống miễn dịch của cơ thể đã phát tín hiệu sai lệch làm kích hoạt tốc độ phát triển của tế bào da nhanh bất thường. Thay vì cần 28-30 ngày để tế bào da bình thường trưởng thành và rời khỏi bề mặt da, tế bào da của người bệnh vẩy nến trưởng thành chỉ sau 3-4 ngày. Các tế bào này di chuyển lên bề mặt da, thay vì rơi ra, chúng lại dính với nhau, tạo nên vẩy nến.

LƯU Ý KIỂM SOÁT BỆNH ĐỒNG MẮC

Mặc dù trong hầu hết các trường hợp, bệnh vẩy nến diễn tiến lành tính nhưng các nhà khoa học cũng ghi nhận rằng, vẩy nến không chỉ là một bệnh lý da liễu mà là một bệnh hệ thống, có thể ảnh hưởng cơ quan khác. Do đó, người bệnh cần lưu ý đến các bệnh đồng mắc có thể xuất hiện trước, trong, hoặc sau khi khởi phát bệnh vẩy nến.

Một nghiên cứu năm 2017 từ tạp chí Học viện Da liễu Hoa Kỳ cho thấy những người bị bệnh vẩy nến bao phủ từ 10% cơ thể trở lên có nguy cơ mắc đái tháo đường type 2 cao hơn 64% so với người không mắc bệnh này. TS.BS Nguyễn Trọng Hào cho biết: “Khoảng 10- 30% người bị bệnh vẩy nến cũng phát triển bệnh viêm khớp vẩy nến. Bệnh khiến các khớp và mô mềm xung quanh khớp viêm đỏ và cứng. Tình trạng này có thể xuất hiện ở ngón tay, ngón chân, cổ, lưng. Trong những trường hợp nặng, tình trạng viêm có thể gây biến dạng và phá hủy khớp không hồi phục, khiến khớp mất chức năng gây khó khăn cho người bệnh trong vận động”.

Người mắc bệnh vẩy nến cũng có nguy cơ mắc một số rối loạn chuyển hóa kèm theo như rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, béo phì, xơ vữa động mạch… Đây chính là những yếu tố nguy cơ bệnh lý tim mạch, do vậy người bệnh cần được lưu ý và tầm soát để phát hiện sớm.

CĂNG THẲNG LÀM TĂNG NGUY CƠ BỆNH VẨY NẾN

Mối quan hệ giữa stress và vẩy nến là mối quan hệ vòng lặp. Căng thẳng làm khởi phát, bùng phát một đợt bệnh mới hoặc khiến tình trạng bệnh nặng nề, dai dẳng hơn, và chính điều này sẽ khiến người bệnh thêm stress. Do đó cần cắt đứt chu kỳ “stress- vẩy nến” ở người bệnh.

Người bị vẩy nến thường cảm thấy tự ti, xấu hổ. Ngoài những khó chịu về thể xác do ngứa, tình trạng đau mạn tính và nỗi căng thẳng, chán nản do điều trị dai dẳng, người bị vẩy nến còn chịu sự đánh giá, kỳ thị của xã hội. Điều này có thể phát sinh tâm lý tự ti, nhìn nhận bản thân mình kém cỏi, lòng tự trọng thấp. Từ đó, người bệnh vẩy nến thường phát triển các cơ chế ứng phó như tránh đến nơi đông người, dễ ăn uống quá độ, lạm dụng rượu. Điều này có thể gây ra, làm trầm trọng thêm các bệnh lý như béo phì, rối loạn chuyển hóa, tim mạch trên người bệnh vẩy nến. Nếu vấn đề sức khỏe tâm thần không được kiểm soát hiệu quả, người bệnh có thể rơi vào căng thẳng, trầm cảm, lo âu, ảnh hưởng tiêu cực đến việc kiểm soát bệnh vì căng thẳng là nguyên nhân gây các đợt bùng phát của cả vẩy nến và viêm khớp vẩy nến. Chính vì những lý do trên, người bệnh vẩy nến cần sự đồng cảm và hỗ trợ từ cộng đồng để có tinh thần thoải mái hơn, hợp tác điều trị hiệu quả hơn.

CÓ THỂ KIỂM SOÁT BỆNH

Mặc dù vẩy nến không thể điều trị khỏi hẳn nhưng là bệnh có thể kiểm soát được. Đa số bệnh nhân mang bệnh mạn tính kéo dài với từng đợt bùng phát và hết bệnh xen kẽ nhau. Chiến lược điều trị là kéo dài thời gian hết bệnh và hạn chế bệnh bùng phát. Ngoài việc hạn chế căng thẳng, người bệnh vẩy nến cần tránh một số yếu tố làm bùng phát bệnh như: sử dụng đồ uống có cồn, phơi nắng (đặc biệt việc để cháy nắng gần như chắc chắc làm bùng phát bệnh vẩy nến), không khí khô, lạnh, dị ứng… Vẩy nến có thể xảy ra ở vị trí da có sang thương như trầy xước, côn trùng cắn, người ta gọi đó là hiện tượng Koebner. Một số thuốc như: thuốc chống sốt rét, lithium, một vài thuốc ức chế beta cũng là tác nhân làm khởi phát bệnh.

Các cách giúp kiểm soát ngứa

Thuốc kháng histamine: Thuốc có thể tác dụng an thần, giúp bệnh nhân ngủ dễ hơn. Cần có sự tư vấn của bác sĩ khi dùng thuốc.

Sản phẩm dưỡng ẩm, làm mềm da: giúp da mềm, ngừa khô, nứt da, từ đó phòng triệu chứng ngứa và đau do da khô và giảm vẩy, giảm viêm da. Để đạt kết quả tốt, nên bôi 1 loại dung dịch (lotion) vào ban ngày và bôi 1 loại kem hay mỡ vào ban đêm.

Thuốc bôi corticosteroid: Việc sử dụng cần có sự tư vấn của bác sĩ để tránh gây mỏng da, giãn mạch…

Capsaicin: Một chất chiết xuất từ trái ớt, có thể chống ngứa mặc dù lúc mới sử dụng có cảm giác châm chích và rát.

Thuốc bôi tê: Có thể giảm ngứa hàng giờ.

Tắm bằng các sản phẩm từ yến mạch: Làm dịu vùng da tổn thương, nhất là người có vẩy nến mảng lan tỏa.

Chườm lạnh bằng túi nước đá

Băng kín thương tổn: Sau khi bôi thuốc, phủ lên vùng da bệnh bằng màng bọc, vớ, găng tay… hàng giờ để tăng tác dụng chống ngứa và hạn chế thói quen cào gãi.

Bác sĩ sẽ quyết định sử dụng loại sản phẩm nào phù hợp với từng bệnh nhân cụ thể.

Trong khoảng 20 năm gần đây, nhiều yếu tố liên quan đến sinh bệnh học vẩy nến đã được phát hiện. Từ đó, phương pháp điều trị vẩy nến bằng các thuốc sinh học đã ra đời (Biologics). Bằng cách ức chế các thành phần đặc hiệu của hệ thống miễn dịch, thuốc sinh học sẽ không hoặc giảm thiểu tác động lên các tế bào của những cơ quan khác, vì vậy hạn chế các tác dụng phụ không mong muốn. Kết quả là, bác sĩ có những chọn lựa điều trị an toàn và hiệu quả hơn cho bệnh nhân vẩy nến.

Điều trị ngứa cho bệnh nhân vẩy nến

Điều quan trọng là cắt đứt chu kỳ “ngứa-gãi” gây ra các tổn thương làm tình trạng vẩy nến nặng hơn.

Người bệnh cần: Tránh tắm gội bằng nước quá nóng. Chỉ sử dụng sữa tắm, sản phẩm chăm sóc da nhẹ, dịu, không chứa hương liệu. Mang găng tay khi tiếp xúc với hóa chất hay chất tẩy rửa. Cắt ngắn móng tay, tránh cào gãi vì làm nặng tình trạng vẩy nến, có thể làm tổn thương da, vi khuẩn dễ xâm nhập gây nhiễm trùng. Không bóc, cậy các thương tổn. Tránh dùng bia rượu và cà phê. Mặc trang phục mềm mại, thoáng như cotton để tránh gây trầy xước.

TS.BS Nguyễn Trọng Hào cho biết: hiện nay, bệnh viện Da Liễu TP.HCM đang sử dụng các loại thuốc sinh học điều trị vẩy nến mang lại hiệu quả cao như Infliximab, Adalimumab, Ustekinumab, và Secukinumab cho người bệnh. Theo bác sĩ Hào, trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần lắng nghe hướng dẫn của bác sĩ để biết cách tự chăm sóc, tránh các yếu tố khởi phát hoặc làm tăng nặng bệnh. Để có thêm động lực và cập nhật các thông tin về điều trị bệnh, tăng cường sự đồng cảm và hỗ trợ nhau, người bệnh và thân nhân có thể tham gia các diễn đàn chia sẻ, các chương trình giao lưu trực tuyến hay các câu lạc bộ người bệnh vảy nến do các bệnh viện có chuyên khoa về da liễu tổ chức, chia sẻ.

TRẦN NHUNG