Không thể tùy cơ ứng biến

Cuộc chiến không có đường lùi

Với Mỹ, việc Trung Quốc sẵn sàng “ăn miếng trả miếng” đồng thời vô hiệu hóa một phần sự tấn công của Mỹ bằng biện pháp tiền tệ đã buộc Mỹ phải tiếp tục cứng rắn hơn và sẽ cứng rắn tối đa đến mức có thể, tức là đánh thuế lên toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc (trị giá 500 tỉ đô la Mỹ) với thuế suất cao đến mức gần như “cấm cửa” hàng Trung Quốc.

Tất nhiên là việc Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết trừng phạt Trung Quốc vì lý do an ninh và bảo vệ lợi ích Mỹ phần nào đó là có thật, nhưng sâu xa sau đó chắc chắn có cả động cơ chính trị, muốn chứng tỏ mình là người “nói được, làm được”, làm đúng những gì đã hứa với cử tri trong cuộc bầu cử tổng thống.

Ông Trump đương nhiên cũng muốn có thêm nhiệm kỳ làm tổng thống nữa. Mà để làm được những việc này đòi hỏi phải có những dấu ấn sâu đậm để lại cho nền kinh tế Mỹ, cho xã hội Mỹ. Vậy thì, dấu ấn nào sâu đậm hơn dấu ấn buộc Trung Quốc - nước có nền kinh tế lớn thứ hai thế giới - phải hứa hẹn và thực hiện hàng loạt cam kết mang tính nhượng bộ với yêu cầu của Mỹ như mở cửa thị trường nội địa cho đầu tư, xuất khẩu từ Mỹ, giảm thặng dư thương mại với Mỹ, giảm thiểu can thiệp của nhà nước vào các hoạt động kinh tế, ngừng các cuộc tấn công mạng, ăn cắp công nghệ cao của Mỹ.

Trong bối cảnh cuộc chiến thương mại rất có khả năng kéo dài cần xây dựng một chiến lược bài bản đối phó với những hậu quả tiêu cực của nó lên nền kinh tế Việt Nam. Không nên và không thể theo đuổi chiến lược “tùy cơ ứng biến”, được đến đâu hay đến đó như hiện nay.

Và cũng đương nhiên là ông Trump sẽ không chịu đơn phương xuống nước nếu mục tiêu với Trung Quốc nêu trên chưa đạt. Quan trọng không kém, ông vẫn còn một số vũ khí được tin rằng cuối cùng sẽ mang lại phần thắng cho ông, cho nước Mỹ. Đó là mức nhập siêu khổng lồ của Mỹ với Trung Quốc làm cho Trung Quốc cần Mỹ hơn, “sợ” Mỹ hơn. Đó cũng là khả năng in đô la bất tận để tài trợ, trang trải cho mọi tổn thất kinh tế, nếu có, gây ra bởi sự trả đũa của Bắc Kinh lên, ví dụ, nông nghiệp của Mỹ, giúp những đối tượng bị thiệt hại ở Mỹ tiếp tục ủng hộ ông Trump.

Về phía Trung Quốc, một khi mà họ đã phải nói đến chuyện bảo vệ phẩm giá quốc gia một cách thẳng thừng và công khai như vừa qua, thì có nghĩa cuộc chiến thương mại do Mỹ gây ra không còn đơn thuần là cuộc chiến thương mại nữa, mà đã trở thành một cái gì đó tương tự như cuộc chiến bảo vệ chủ quyền quốc gia, chống ách áp bức ngoại xâm. Bởi thế, không chỉ dừng lại với việc “ăn miếng trả miếng” từng đô la, từng phần trăm thuế xuất nhập khẩu với Mỹ, Bắc Kinh sẽ không được phép lùi, không có đường lùi trong thế nhượng bộ.

Trung Quốc cũng không muốn nhượng bộ Mỹ, bởi điều đó có nghĩa là họ phải giảm thiểu sự can thiệp của nhà nước vào phát triển kinh tế, là điều không thể chấp nhận được trong cơ chế đảng cầm quyền như hiện nay.

Ảnh hưởng lên Việt Nam

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung không có đường lùi cho đến khi một trong hai bên tổn thất nặng và sẽ có ảnh hưởng tiêu cực nhiều hơn tích cực lên Việt Nam.

Đối mặt với mức thuế lên tới 25% hoặc hơn nữa lên một phần đáng kể xuất khẩu vào Mỹ, Trung Quốc có khả năng buộc phải phá giá nhân dân tệ (CNY) hơn nữa, tùy theo diễn biến leo thang của cuộc chiến. Đã có một số ước tính rằng nếu Mỹ đánh thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc thì nước này phải phá giá CNY thêm ít nhất 12%, dìm nó xuống mức 7,2 CNY/đô la Mỹ từ mức dưới 6,9 CNY/đô la như hiện nay để hóa giải tác động của thuế nhập khẩu vào Mỹ tăng. Đó là chưa kể nếu Mỹ coi hành động phá giá này là thao túng tiền tệ và lấy đó làm cớ để nâng mức thuế nhập khẩu cao hơn nữa thì Trung Quốc thậm chí còn phải phá giá mạnh hơn.

Do cơ chế điều hành tỷ giá hiện nay của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) là dựa một phần trên rổ tiền tệ nên khi CNY mất giá, tiền đồng sẽ yếu đi theo rổ tiền này. Lưu ý là sự yếu đi này của tiền đồng mới chỉ là đảm bảo sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam không bị suy giảm thêm (giả sử mọi điều kiện khác giữ nguyên).

Rủi ro liên quan ở đây là vì một lý do nào đó mà tỷ giá tiền đồng được can thiệp, bảo vệ bằng dự trữ ngoại hối chẳng hạn, điều này lập tức tạo ra “quả bom” tỷ giá chờ chực nổ khi sự can thiệp của NHNN buộc phải dừng lại.

Về chuyện hàng hóa Việt Nam sẽ thế chân hàng hóa Trung Quốc để xuất khẩu vào Mỹ, đây là chuyện xảy ra theo kịch bản tối ưu, không nên quá kỳ vọng. Trước hết, cũng như Trung Quốc, kinh tế Việt Nam chưa được Mỹ công nhận là kinh tế thị trường, nên bất cứ sự tăng vọt nào về nhập khẩu từ Việt Nam vào Mỹ sẽ dẫn đến hậu quả là Mỹ áp đặt các biện pháp ngăn chặn như thuế chống bán phá giá, lẩn tránh thuế, gian lận thương mại...

Xuất khẩu sang các nước khác để lấp chỗ trống cũng không hề khả quan hơn. Bởi, như đã thấy, đã có một số nước tiến hành xem xét và áp thuế chống bán phá giá lên hàng xuất khẩu của Việt Nam, mới đây là Canada, Thái Lan, Indonesia, EU áp thuế lên thép, Thổ Nhĩ Kỳ áp thuế lên vải sợi...

Chưa kể, khi Mỹ đánh thuế cao lên hàng hóa Trung Quốc, họ đã và sẽ phần nào tạo dựng ra nguồn cung nội địa thay thế cho hàng Trung Quốc nên hàng hóa Việt Nam tương đồng với Trung Quốc cũng khó lọt vào Mỹ. Điều này càng đúng nếu cuộc chiến thương mại kéo dài, đủ giúp sức cho ngành kinh tế nội địa Mỹ phục hồi và lớn mạnh, cạnh tranh ngang ngửa với hàng nhập khẩu. Khi đó, thậm chí hàng xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ còn giảm hơn so với trước khi có chiến tranh thương mại.

Phan Minh Ngọc