Không để thiếu nước ngọt ở Đồng bằng Sông Cửu Long

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại buổi làm việc.

Cần sống chung với hạn hán, xâm nhập mặn

Hiện nay, do ảnh hưởng của thiếu hụt lượng mưa trên lưu vực sông Mê Công, nguồn nước về vùng đang bị thiếu hụt, dẫn đến nguy cơ tiếp tục xảy ra hạn hán, xâm nhập mặn ở mức cao đến nghiêm trọng trong mùa khô năm 2020-2021.

Phát biểu tại buổi làm việc, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhắc lại câu chuyện năm 2016, khi Chính phủ bắt đầu nhiệm kỳ mới, cũng là năm hạn mặn nặng nề, nhiều cánh đồng khô cháy, dẫn đến đời sống nhân dân rất khó khăn, thiệt hại nông nghiệp vô cùng lớn. Đến năm 2019, tình trạng hạn mặn lớn lại tiếp tục diễn ra.

Nhưng nhờ sự chủ động chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, đặc biệt nhận thức của người dân, với sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy, chính quyền 14 tỉnh ĐBSCL nên thiệt hại do hạn mặn năm 2019 đã giảm xuống (chỉ bằng 7-8% năm 2016). Nhiều tỉnh đã xử lý tốt vấn đề nước uống cho người dân.

Dẫn bài học kinh nghiệm đó, Thủ tướng cho rằng, nếu chúng ta chủ động ngay từ đầu thì tình hình thiệt hại sẽ giảm thiểu. Vì vậy, cuộc làm việc hôm nay là để thảo luận, tìm giải pháp mới mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn.

Hiện nay, nước ta đang bước vào mùa mưa, vấn đề đặt ra là tích trữ nước ngọt, nạo vét kênh rạch, đắp đập tạm, cũng như triển khai nhiều giải pháp trữ nước ngọt khác cho sinh hoạt, cho người dân và đặc biệt cho tưới tiêu, nhất là một số cây nhạy cảm với nước mặn như sầu riêng…

Nhận định năm 2020, hạn mặn ở khu vực ĐBSCL nặng nề hơn so với 2019. Tuy nhiên, nhìn lại kết quả công tác chống hạn mặn của năm 2019, Thủ tướng cho rằng mặc dù trong bối cảnh tác động nặng nề nhưng nông nghiệp vẫn được mùa. Vụ Đông Xuân 2019-2020 được đánh giá là rất thành công, vừa được mùa, vừa được giá.

Sản lượng lương thực của nước ta vẫn bảo đảm cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu, đời sống của người nông dân được nâng lên. Ứng dụng khoa học và công nghệ, kỹ thuật số được triển khai rộng rãi, nâng cao năng suất sản xuất nông nghiệp. Kinh nghiệm sống chung với lũ, sống chung với hạn mặn, thiên tai được áp dụng rộng rãi.

Thủ tướng chỉ rõ yêu cầu cần nâng cao nhận thức về hạn hán, xâm nhập mặn bởi đây là vấn đề “không thể tránh”, cần “sống chung”. Đây là nguy cơ nhưng cũng sẽ xuất hiện thời cơ nếu thích nghi và vận dụng tốt cơ hội. Do đó, cần sống, sinh hoạt, thích nghi với môi trường mới; cấp ủy, chính quyền địa phương liên quan cần nâng cao nhận thức về vấn đề này.

“Bằng mọi cách, chúng ta phải bảo đảm nước uống, nước sinh hoạt cho người dân, không để tình trạng thiếu nước ngọt diễn ra”- Thủ tướng nhấn mạnh, đồng thời đề nghị triển khai nhiều biện pháp trữ nước một cách chủ động, có tính đến những biện pháp giải cứu không chỉ cho người dân mà còn cả cho đàn gia súc và hoa màu và cây ăn trái. Bên cạnh đó là đảm bảo sản xuất trong tình hình mới, duy trì xuất khẩu trái cây và nông thủy sản như lúa, tôm, những mặt hàng chủ lực của ĐBSCL.

Chú trọng giải pháp về khoa học và công nghệ

Về nhiệm vụ, biện pháp cụ thể, Thủ tướng đề nghị tập trung làm tốt công tác truyền thông đến từng gia đình; thông tin chính xác, đầy đủ đến người dân về nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn là hiện hữu ở ĐBSCL trong mùa khô để người dân chủ động có các biện pháp ứng phó phù hợp.

Trong công tác phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn cũng phải phát huy tinh thần “bốn tại chỗ”, bắt đầu từ người dân, từ cơ sở là chính. Thường xuyên theo dõi chặt chẽ diễn biến nguồn nước, dự báo đủ tin cậy, thông tin kịp thời về nguồn nước hạn hán, xâm nhập mặn cho các địa phương để triển khai các biện pháp ứng phó phù hợp.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, nguồn nước, giám sát, tổ chức dự báo chuyên ngành về xâm nhập mặn để phục vụ cho công tác chỉ đạo sản xuất nông nghiệp.

Thủ tướng cũng yêu cầu tập trung chỉ đạo sản xuất nông nghiệp, nhất là về thời vụ và chuyển đổi cơ cấu sản xuất phù hợp với điều kiện nguồn nước. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ động chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương về thời vụ sản xuất, chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp nhằm hạn chế tối đa ảnh hưởng của hạn hán, xâm nhập mặn; tuyên truyền, vận động, hướng dẫn bà con nông dân chỉ thực hiện gieo xạ lúa ở những nơi đảm bảo về nguồn nước tưới để tránh thiệt hại.

Ngoài ra, cần rà soát, xây dựng kế hoạch phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn từ nay đến hết mùa khô; hướng dẫn các địa phương để có phương án trữ nước ngọt cho sinh hoạt và sản xuất, trữ nước quy mô hộ gia đình, quy mô thôn, ấp, xã, phường, huyện, tỉnh. Cùng với chống hạn hán, xâm nhập mặn, Thủ tướng cũng yêu cầu chú ý đến nhiệm vụ phòng, chống lũ; đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản cho người dân nếu có lũ về.

Về lâu dài, Thủ tướng đề nghị cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn, nhất là về khoa học và công nghệ, ứng dụng kỹ thuật số, công nghệ mới… trong phòng, chống xâm nhập mặn. Thủ tướng đề nghị Ủy ban sông Mê Công Việt Nam đẩy nhanh nghiên cứu đánh giá tác động của thủy điện, cũng như việc tăng cường sử dụng nước tại các nước thượng nguồn Mê Công đến ĐBSCL để có các giải pháp ứng phó phù hợp.

Rà soát phương án cấp nước sinh hoạt cho người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là tại khu vực ven biển và vùng bán đảo Cà Mau để đưa vào quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, trên cơ sở đó xây dựng kế hoạch đầu tư, huy động các nguồn lực để từng bước triển khai thực hiện.

Ngoài ra, các địa phương tập trung rà soát lại phương án sản xuất nông nghiệp, trong đó cần đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đầu tư xây dựng các công trình chủ động kiểm soát mặn, trữ nước ngọt. Các Bộ và địa phương cần nghiên cứu để có các chính sách phù hợp hỗ trợ các hộ nghèo, hộ gia đình khó khăn xây bể trữ nước cho sinh hoạt.

Cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã khảo sát mô hình chuyển đổi sản xuất nông nghiệp, trồng sầu riêng năng suất cao tại xã Hiệp Đức, xã Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang.

Khánh Chi