Khói tím ở Orenburg: Siêu tên lửa RS-28 Sarmat và nỗi lo năng lực răn đe

Vụ việc không chỉ tạo ra cảnh tượng bất thường mà còn đặt ra hàng loạt câu hỏi về độ tin cậy của loại vũ khí chiến lược được Nga xem là trụ cột răn đe trong thế kỷ 21.

Được biết vào buổi sáng 28/11, người dân sống quanh khu vực Yasny nghe thấy tiếng nổ lớn và chứng kiến một cột khói tím bốc lên sau khi một quả tên lửa được phóng từ hầm silo.

Những đoạn video đăng tải trên mạng xã hội cho thấy quả đạn vừa rời ống phóng đã có dấu hiệu bất thường: phần động cơ phát ra quầng sáng yếu dần rồi tắt hẳn, khiến tên lửa mất lực nâng, rơi trở lại và nổ tung khi trượt qua lớp không khí gần mặt đất.

Đám khói tím lan rộng được nhiều chuyên gia nhận định là đặc trưng của nhiên liệu lỏng loại mà Nga vẫn dùng trên mẫu tên lửa hạng nặng R-36M2 và cả RS-28 Sarmat.

Chính quyền địa phương thông báo rằng vụ nổ không gây thương vong cũng như không đe dọa đến cư dân. Tuy nhiên, việc người phát ngôn Điện Kremlin khẳng định chưa thấy báo cáo chính thức nào về sự cố khiến dư luận đặt thêm nhiều câu hỏi.

Nga vốn có truyền thống hạn chế công khai sự cố quân sự, nên sự im lặng này tạo ra khoảng trống thông tin mà quốc tế vẫn đang cố gắng lấp đầy.

Điểm gây chú ý nhất là dấu hiệu cho thấy loại tên lửa gặp sự cố rất có thể chính là RS-28 Sarmat. Đây là mẫu ICBM được Nga phát triển nhằm thay thế dòng R-36M2, với trọng lượng phóng lên tới 200 tấn và tầm bắn lý thuyết gần 18.000 km.

RS-28 Sarmat được coi là biểu tượng cho tham vọng chiến lược của Moskva, bởi nó có khả năng mang nhiều đầu đạn hạt nhân độc lập, thậm chí mang cả phương tiện lượn siêu vượt âm với khả năng xuyên phá mọi hệ thống phòng thủ tên lửa hiện đại.

Tuy nhiên, tên lửa RS-28 Sarmat sử dụng công nghệ động cơ nhiên liệu lỏng - vốn cho phép tạo lực đẩy mạnh nhưng lại rất phức tạp, đòi hỏi quy trình duy tu, kiểm tra cực kỳ chặt chẽ.

Việc đặt loại động cơ này trên một tên lửa hạng nặng khiến toàn bộ hệ thống trở nên nhạy cảm hơn với các lỗi kỹ thuật, từ chất lượng nhiên liệu, độ kín của đường ống đến hoạt động ổn định của bơm tăng áp.

Trong điều kiện Nga đang phải ưu tiên nguồn lực cho các chiến dịch quân sự kéo dài, quá trình bảo trì có thể bị gián đoạn hoặc giảm chất lượng, dẫn đến nguy cơ xảy ra sự cố giống như tại Yasny.

Đối với lực lượng chiến lược, một vụ phóng xịt như vậy không chỉ là thất bại kỹ thuật mà còn là đòn giáng vào hình ảnh răn đe.

Nga luôn dựa vào sức mạnh hạt nhân để duy trì vị thế trước Mỹ và các cường quốc hạt nhân khác.

Nếu RS-28 Sarmat - vốn được quảng bá là “vũ khí có thể bay vòng quanh địa cầu” - lại gặp sự cố ngay khi rời bệ phóng, điều này sẽ buộc các nước quan sát phải đánh giá lại mức độ ổn định của lực lượng tên lửa Nga.

Tác động chiến lược của sự cố này không nhỏ. Thứ nhất, nó làm dấy lên nghi ngờ về năng lực công nghiệp quốc phòng Nga trong việc sản xuất và bảo dưỡng các hệ thống vũ khí hiện đại.

Các biện pháp trừng phạt quốc tế trong nhiều năm qua khiến Nga khó tiếp cận linh kiện chất lượng cao, đặc biệt là trong các lĩnh vực điện tử và điều khiển, vốn là thành phần quan trọng của một ICBM tầm xa.

Việc duy trì hàng chục tên lửa RS-28 Sarmat trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu có thể trở nên thách thức hơn nhiều nếu một trong số chúng gặp lỗi nghiêm trọng.

Thứ hai, cú phóng xịt làm giảm hiệu quả răn đe của Nga tại thời điểm cạnh tranh hạt nhân toàn cầu đang gia tăng. Mỹ, Trung Quốc, Anh và Pháp đều đang mở rộng hoặc nâng cấp lực lượng hạt nhân.

Trong bối cảnh ấy, Nga cần chứng tỏ hệ thống của mình vẫn mạnh và đáng tin cậy. Một vụ thử thất bại có thể được các đối thủ xem là bằng chứng cho thấy năng lực răn đe của Moskva không còn ổn định như trước đây.

Thứ ba, vụ nổ tạo ra câu hỏi về an toàn môi trường và nguy cơ tiềm ẩn. Khói tím đặc trưng của nhiên liệu lỏng có thể chứa nhiều hợp chất độc hại, và dù Nga khẳng định không khí vẫn an toàn, chưa có tổ chức độc lập nào xác nhận điều này. Điều đó càng làm gia tăng nghi ngờ về mức độ minh bạch của sự cố.

Cuối cùng, vụ việc tại Yasny cho thấy rằng việc sở hữu tên lửa hạt nhân không chỉ là vấn đề số lượng hay tầm bắn, mà quan trọng là khả năng vận hành ổn định. Một loại vũ khí dù mạnh đến đâu nhưng không thể đảm bảo an toàn và độ tin cậy thì cũng khó đóng vai trò răn đe hiệu quả.

Dù Nga chưa đưa ra tuyên bố chính thức về việc tên lửa phóng xịt có phải RS-28 Sarmat hay không, vụ việc vẫn tác động đáng kể lên cách nhìn của thế giới đối với chương trình ICBM của nước này.

Nếu thật sự là RS-28 Sarmat, đây sẽ là “vết trượt” của một trong những vũ khí được coi là trụ cột chiến lược của Nga trong nhiều thập kỷ tới.

Trong bối cảnh cạnh tranh hạt nhân ngày càng gay gắt, mỗi sự cố kỹ thuật đều có tác động vượt xa tầm quốc gia và có thể ảnh hưởng đến cán cân an ninh toàn cầu.

Việt Hùng

Theo Moscow Times, Izvestia, Defence Blog, AFP