Khơi nguồn và sử dụng hiệu quả tín dụng BOT giao thông

Đây là những nội dung chính mà Tọa đàm “Khơi nguồn và sử dụng hiệu quả tín dụng BOT giao thông” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 17/12/2020 đã đề cập tới.

Quang cảnh Tọa đàm (Ảnh: HNV)

Tại tọa đàm, các doanh nghiệp đã và đang đầu tư vào các tuyến đường BOT cho biết, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào dự án giao thông BOT đang đứng trước nguy cơ “sập sàn” vì thua lỗ. Nợ xấu trong các dự án BOT, BT trong lĩnh vực giao thông liên tục tăng nhanh.

Theo các đại biểu, ngân sách hạn hẹp thì BOT là phương thức phù hợp để phát triển giao thông đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Được biết, kể từ dự án BOT đầu tiên là cầu Cỏ May trên quốc lội 51 thực hiện năm 1999 đến nay, sau 21 năm, cả nước mới có 62 dự án BOT giao thông với tổng mức đầu tư gần 190.000 tỷ đồng. Riêng trong giai đoạn 2011-2016 đã triển khai 59 dự án BOT với số vốn là 154.481 tỷ đồng bằng 90,2% vốn đầu tư cho các dự án giao thông đường bộ.

Báo cáo của 43 tỉnh, thành phố cũng cho biết đã huy động hơn 80.000 tỷ đồng cho các dự án BOT, bình quân mỗi tỉnh huy động được 2.000 tỷ đồng đầu tư BOT giao thông.

Trong khuôn khổ Tọa đàm, các chuyên gia, các đại biểu Quốc hội và các doanh nghiệp đã đầu tư vào BOT đều khẳng định các dự án BOT giao thông mang nhiều ý nghĩa và đóng góp quan trọng cho sự phát triển của đất nước.

Phát biểu khai mạc, Tiến sĩ Bùi Sỹ Lợi, Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho biết, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông luôn giữ vai trò quan trọng và có tác động tích cực đến phát triển kinh tế-xã hội. Trong điều kiện nguồn vốn đầu tư công hạn hẹp và phải thực hiện nhiều nhiệm vụ, không đáp ứng được nhu cầu đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, việc đẩy mạnh thu hút các nguồn lực xã hội là cần thiết. Hình thức đầu tư đối tác công tư, trong đó có hình thức hợp đồng BOT đã tạo điều kiện, cơ hội cho thành phần kinh tế tư nhân tham gia vào phát triển kết cấu hạ tầng giao thông. Đại dịch COVID-19 một lần nữa cho thấy vai trò quan trọng của khu vực tư nhân trong đầu tư cơ sở hạ tầng. Điều này có nghĩa, việc khơi thông được dòng vốn cho dự án BOT giao thông có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc phát triển cơ sở hạ tầng của nước ta.

Cũng tại tọa đàm, các doanh nghiệp đã và đang đầu tư vào BOT giao thông nói rằng “nhà đầu tư đang nhụt chí với BOT”, không ít dự án đang thua lỗ nặng vì tiền phí thu về khác xa với phương án tài chính ban đầu.

Theo thống kê của Bộ Giao thông vận tải, Bộ này đang quản lý 61 dự án, trong đó có 60 dự án đã đưa vào khai thác nhưng 45 dự án trong đó có doanh thu thấp hơn phương án tài chính. Các doanh nghiệp cho biết ở nhiều dự án doanh thu thực tế giảm tới 50% phương án tài chính. Năm 2020 này do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, các dự án BOT còn khó khăn hơn nữa.

Đại tá Nguyễn Đăng Giáp, Tổng giám đốc Công ty 36 của Bộ Quốc phòng thẳng thắn chỉ ra tình trạng “kẻ ăn không hết người lần không ra” khi nhiều dự án BOT như tuyến đường Pháp Vân – Cầu Giẽ nườm nượp xe qua nhưng có những tuyến đường lên biên giới tới vùng sâu vùng xa thưa thớt xe qua lại.

Theo ông Bùi Sỹ Lợi, vị trí đặt trạm bất cập, mức phí thu thấp, phương án tài chính bị phá vỡ là tình hình chung của nhiều dự án BOT.

Ông Trần Như Hoàng, Tổng giám đốc CTCP đầu tư quốc lộ 91 Cần Thơ – An Giang cho biết, theo hợp đồng ký với Bộ Giao thông vận tải về tuyến BOT này thì đặt 2 trạm thu phí T1 và T2. Do sự phản đối của người dân và mất an ninh trật tự ở trạm T2 nên cơ quan quản lý đã quyết định dừng thu phí ở trạm T2 từ tháng 5/2019. Đây là nguyên nhân khiến doanh thu bị giảm 50%, các phương án tài chính bị phá vỡ hoàn toàn, ông Hoàng cho biết.

Hình ảnh một trạm thu phí cao tốc qua Vĩnh Phúc (Ảnh: HNV)

Ông Lê Kim Thành, Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư, Bộ Giao thông vận tải thông tin, trên tổng thể các dự án của ngành giao thông thì có khoảng 20 dự án bất cập trong vị trí đặt trạm. Bộ Giao thông Vận tải đã đưa ra các giải pháp nhằm khắc phục bất cập tại các trạm BOT trên các tuyến quốc lộ. Đến nay, 14/20 trạm đã được khắc phục, tình hình an ninh trật tự, an toàn giao thông đã ổn định. Đối với 6 trạm bất cập còn lại, do tính chất đặc thù nên việc triển khai các giải pháp xử lý gặp nhiều vướng mắc và Bộ Giao thông vận tải đã và đang trình Chính phủ nỗ lực giải quyết bất cập này.

Các ý kiến tại Tọa đàm cùng thống nhất khẳng định, trong điều kiện nguồn vốn đầu tư công hạn hẹp không đáp ứng được nhu cầu đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thì cần phải thu hút được mạnh mẽ vốn đầu tư tư nhân cho các dự án giao thông và BOT là một phương thức. Nhưng để nhà đầu tư không nản chí thì phải hoàn thiện khung pháp lý và sớm giải quyết những khó khăn, vướng mắc cho các nhà đầu tư đã, đang triển khai các dự án BOT. Đặc biệt là phải có quy hoạch giao thông rành mạch, trong đó xác định rõ tuyến nào đoạn nào đầu tư công, tuyến nào đoạn nào là BOT cũng như quy hoạch vị trí đặt trạm thu phí cho khoa học, hợp lý bảo đảm lợi ích của người dân và của cả doanh nghiệp.

Vấn đề với BOT hiện nay là phải có cơ chế chia sẻ rủi ro của Nhà nước với nhà đầu tư và cần định giá phí giao thông sao cho hợp lý để người dân được hưởng lợi, nhà đầu tư có lãi và nhà nước có lợi.

Thêm nữa, đó là vấn đề thu hút tư nhân tham gia vào đầu tư hạ tầng giao thông. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu phân tích, thu hút tư nhân đầu tư hạ tầng giao thông thời gian qua là chủ trương đúng, có đóng góp không nhỏ cho phát triển kinh tế - xã hội, tuy nhiên, trong tổ chức thực hiện có vấn đề, gây mất niềm tin của nhà đầu tư. Cụ thể, tín dụng cho các dự án hạ tầng giao thông BOT rất đặc thù. Thời gian hoàn vốn kéo dài nhiều năm tiềm ẩn rủi ro về thu phí hoàn vốn, "thu không đủ chi" phương án tài chính bị vỡ, khiến nợ xấu từ các dự án này tăng cao, dẫn tới việc huy động vốn tư nhân gặp nhiều khó khăn.

Để thu hút được các nhà đầu tư trong nước và quốc tế tham gia đầu tư các dự án giao thông mới, bên cạnh hoàn thiện khung pháp lý, các ý kiến đề xuất cần sớm giải quyết những khó khăn, vướng mắc cho các nhà đầu tư đã, đang triển khai các dự án BOT; xem xét hướng dẫn cơ chế hỗ trợ, chia sẻ rủi ro cho các dự án PPP nói chung, các dự án BOT nói riêng đã, đang triển khai theo tinh thần Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư.../.

Lê Anh