Khởi động tư vấn hướng nghiệp 2019: Sớm định hướng để không lãng phí nhân lực

Cần có những định hướng tốt cho các em học sinh trong việc chọn nghề nghiệp. Ảnh minh họa.

Giảm bớt lãng phí

Tại hội thảo “Giáo dục Việt Nam và kinh nghiệm xử lý khủng hoảng giáo dục tại Hoa Kỳ” tổ chức mới đây ở TP HCM, lãnh đạo một doanh nghiệp đã chia sẻ rằng ông rất ngạc nhiên khi biết nhân viên tiếp tân của mình đã tốt nghiệp đại học (ĐH).

Theo ông, nhân viên tiếp tân không cần đến trình độ ĐH và việc sử dụng lao động không phù hợp với trình độ là một sự phí phạm. “Nhưng nếu cô nhân viên ấy có thể xin việc phù hợp với trình độ của mình thì cô ấy có nhận việc tiếp tân không?” - vị này đặt câu hỏi.

Đây là một thực trạng không hiếm gặp trong việc sử dụng lao động hiện nay. Mặc dù không ai quy định tốt nghiệp ngành sư phạm nhất định phải trở thành giáo viên mà không thể đi làm việc khác. Song nếu như có thể làm đúng công việc mình đã được học thì người lao động chắc chắn sẽ tiết kiệm được một khoảng thời gian và chi phí, công sức đã bỏ ra và có thể là cả những cơ hội làm việc phù hợp, cơ hội thăng tiến khác…

Thực tế cũng cho thấy, mỗi năm có hàng ngàn sinh viên ra trường ở mọi ngành nghề khác nhau. Nhiều người gặp khó khăn khi tìm kiếm việc làm. Một số người không thể chờ đợi công việc đúng chuyên môn đã đi làm đủ nghề để kiếm sống như chạy bàn trong quán bar, đi bán nước chè, bán quần áo…

Trong khi đó, nhiều học viên học các ngành như điện, hàn, nguội… tại các trường nghề, khi tốt nghiệp ra trường đã được các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh nhận về làm việc với thu nhập ổn định và nhiều cơ hội thăng tiến. Vì thế nếu nghĩ đơn giản rằng học ĐH sẽ dễ xin việc hơn học TC, CĐ thì không đúng.

Để tránh cho người học phải đi “đường vòng” như trên, thời gian qua Bộ GDĐT và các đơn vị đã quan tâm nhiều hơn đến việc hướng nghiệp, tư vấn cho học sinh ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường. Không chỉ tư vấn cho học sinh lớp 12 chọn ngành, chọn nghề mai sau mà đối với học sinh lớp 9 hiện nay cũng có nhiều ngã rẽ.

Chẳng hạn, sau khi tốt nghiệp THCS, các em mất từ 1- 2 năm để lấy bằng trung cấp (TC), có thể đi làm ngay sau khi tốt nghiệp, có thu nhập và không cần học thêm THPT. Hoặc các em vừa học nghề vừa tiếp tục học thêm THPT để có điều kiện liên thông lên trình độ cao đẳng (CĐ), ĐH và thậm chí là thạc sĩ, tiến sĩ. Đây là lựa chọn cho những em có học lực phổ thông ở mức khá trở lên, vì nhiều lý do chưa thể thi vào THPT.

Cơ hội rộng mở như vậy nhưng không phải học sinh nào cũng biết đến, thậm chí có các thầy cô giáo nếu không theo sát việc hướng nghiệp cho các em thì cũng chưa chắc có thể biết hết để tư vấn cho học sinh của mình. Chính vì vậy, việc tổ chức các buổi tọa đàm, tư vấn hướng nghiệp trực tiếp cho học sinh cuối cấp từ Bộ, Sở GDĐT phối hợp với các trường ĐH, CĐ, TC và các doanh nghiệp, tổ chức xã hội nghề nghiệp… là cần thiết để học sinh có những định hướng đúng đắn cho con đường sau này.

Hướng nghiệp đi vào thực chất

Để chuẩn bị cho mùa tuyển sinh ĐH, CĐ 2019, hiện nay một số chương trình tư vấn hướng nghiệp cho học sinh cuối cấp đã được tổ chức. Chẳng hạn, chương trình tư vấn hướng nghiệp “Cùng bạn chọn nghề cho tương lai” do Sở GDĐT TP HCM và ĐHQG TP HCM tổ chức đã được khởi động từ cuối tháng 9/2018 và kéo dài đến 30/4/2019. Dự kiến sẽ thực hiện tại 80 trường THPT trên địa bàn TP HCM và khoảng 100 trường THPT ở các tỉnh/thành khác.

Theo đó, đối tượng tham gia chủ yếu gồm phụ huynh và học sinh khối 12, khuyến khích thêm học sinh khối 10 và 11 cùng tham dự. Nội dung các buổi tư vấn xoay quanh một số chủ đề như định hướng ngành nghề, cung cấp kỹ năng chọn ngành, chọn nghề, chọn trường phù hợp cho học sinh, tìm hiểu về các hệ thống đào tạo từ trung cấp đến ĐH, đào tạo liên thông, một số chương trình giáo dục quốc tế.

Ngoài ra, các em học sinh cũng có cơ hội lắng nghe các chuyên gia dự báo nguồn nhân lực và thị trường lao động những năm sắp tới, cũng như tư vấn về các vấn đề tâm lý, sức khỏe, dinh dưỡng mùa thi, bí quyết học tập và thi đạt hiệu quả. Bên cạnh đó, các báo cáo viên sẽ thông tin chi tiết về quy chế kỳ thi THPT quốc gia các năm trước và những điều thí sinh cần chuẩn bị, phương thức thi tuyển, xét tuyển của các trường ĐH, CĐ, các hình thức du học và săn học bổng…

Một chương trình tư vấn hướng nghiệp khác do Bộ GDĐT, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐTBXH) phối hợp với các cơ quan quản lý đào tạo và tuyển sinh Bộ Quốc phòng và Bộ Công an, các trường ĐH, CĐ, tỉnh thành đoàn các địa phương… tổ chức sẽ bắt đầu từ đầu tháng 1 đến tháng 7/2019. Theo ban tổ chức, chương trình sẽ có 2 giai đoạn (trước và sau kỳ thi THPT quốc gia năm 2019): tư vấn tuyển sinh - hướng nghiệp và tư vấn xét tuyển. Dự kiến có 15 chương trình tư vấn ở các tỉnh, thành trên khắp cả nước và 5 ngày hội lớn ở TP HCM, Hà Nội, Cần Thơ.

Bên cạnh đó, một số trường ĐH đã bắt kịp xu hướng khi tổ chức các chương trình tham quan thực tế cho học sinh cấp 3 và gia đình. Chẳng hạn, bắt đầu từ cuối tháng 11 vừa qua, Trường ĐH Bách khoa (ĐH Đà Nẵng) tổ chức chương trình dành cho phụ huynh và các em học sinh THPT đến tham quan và trải nghiệm vào ngày thứ Bảy cuối cùng hàng tháng (định kỳ). Chương trình được tổ chức hoàn toàn miễn phí cũng góp phần vào công tác tư vấn, định hướng nghề nghiệp cho học sinh bậc THPT mà ngành giáo dục đang hướng tới.

* Theo TS Tâm lý Phạm Mạnh Hà (Học viện Khoa học giáo dục Việt Nam) xu hướng chọn nghề hiện nay của các bạn trẻ thường căn cứ vào 2 yếu tố là thu nhập cao và dễ xin việc. Điều này không sai nhưng nó lại khiến các bạn quên mất chúng ta chỉ có thể kiếm được việc làm và được trả lương cao khi chúng ta đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của nhà quản lí cả về kiến thức, kĩ năng và thái độ. Chính vì vậy, chọn nghề phải dựa trên những hiểu biết về công việc mà mình sẽ làm sau này, những khó khăn vất vả mình phải đối mặt… Hiểu mình, hiểu nghề sẽ làm giảm bớt đi rất nhiều những sự cố đáng tiếc có thể xảy ra sau này.

Thu Hương