Khoảng trống pháp lý trong quản lý các loại thuốc lá thế hệ mới

Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHCTL), Bộ Y tế đã chỉ ra rằng, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới gồm TLĐT và TLNN có chứa nhiều chất độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người hút và người xung quanh, gây ra các tác hại về xã hội, kinh tế, môi trường. Bản chất sản phẩm này vẫn là lệ thuộc vào chất gây nghiện nicotin. Những tác động có hại đến sức khỏe con người và các hệ lụy xã hội do sử dụng các loại sản phẩm TLĐT, TLNN (chủ động và phơi nhiễm với khói TLĐT, TLNN) gây ra không thấp hơn so với thuốc lá điếu thông thường. Đặc biệt, với giới trẻ, nguy cơ sử dụng ma túy và các chất kích thích khác đồng thời với TLĐT nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường. Cần cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức việc mua bán, sản xuất, nhập khẩu đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này.

Sản phẩm thuốc lá điện tử Arworld R3 được rao bán trên internet.

Theo bà Trần Thị Trang, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, Luật PCTHCTL không quy định về các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. TLĐT không đáp ứng quy định về khái niệm thuốc lá và nguyên liệu thuốc lá trong Luật PCTHCTL. Các sản phẩm không sử dụng nguyên liệu thuốc lá sẽ thuộc trường hợp quy định tại Khoản 1 Điều 9 của Luật PCTHCTL quy định “nghiêm cấm các sản phẩm được thiết kế có hình thức hoặc kiểu dáng như bao, gói, điếu thuốc lá”. Nếu TLĐT, TLNN được coi là sản phẩm mô phỏng thuốc lá thì việc sản xuất, mua bán, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển các sản phẩm này được coi là hành vi bị nghiêm cấm. Tuy nhiên, do TLĐT, TLNN không thuộc khái niệm thuốc lá nên quy định về cấm quảng cáo thuốc lá không áp dụng đối với TLĐT, TLNN và không thể áp dụng hình thức xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi quảng cáo các sản phẩm này. Hiện nay, các quy định của pháp luật về in cảnh báo sức khỏe và ghi nhãn không điều chỉnh đối với TLĐT, TLNN. Nếu có sửa quy định về in cảnh báo thì việc in cảnh báo sức khỏe đối với hai sản phẩm này cũng khó thực hiện vì tính đa dạng của sản phẩm, kích thước nhỏ gọn, có loại chỉ bằng chiếc bút, việc in cảnh báo trên lọ chứa dung dịch nicotin cũng không khả thi. Đồng thời, pháp luật hiện hành cũng chưa có quy định về quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật đối với TLĐT và TLNN...

Luật PCTHCTL, Nghị định số 67/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định về cấp phép sản xuất kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu đối với thuốc lá điếu cũng không áp dụng đối với TLĐT, TLNN. Các chính sách, quy định hiện hành không phù hợp để cho phép sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu đối với thuốc lá thế hệ mới, sẽ dẫn đến xung đột pháp lý và đi ngược lại mục tiêu của chính sách PCTHCTL.

Bà Đoàn Thu Huyền, Giám đốc Quốc gia tại Việt Nam, Tổ chức Vì trẻ em không thuốc lá (CTFK), cho biết: "Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy, việc cho phép bán TLĐT hay TLNN, dù được quản lý chặt chẽ, sẽ đều gây tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng. Mọi sản phẩm TLĐT và TLNN đều gây hại cho sức khỏe. Xét bối cảnh của Việt Nam hiện nay, Chính phủ cần có quy định cấm mọi loại TLĐT và TLNN. Hiện tại, TLĐT, TLNN được sử dụng tại Việt Nam chủ yếu là do buôn bán trôi nổi qua hàng xách tay và internet. Do đó, cần thiết phải ban hành quy định cấm trước khi các sản phẩm này được sử dụng rộng rãi trên thị trường".

Cũng theo CTFK, việc cho phép thuốc lá thế hệ mới lưu hành là không phù hợp với các nguyên tắc PCTHCTL đã được quy định trong Luật PCTHCTL và Chiến lược Quốc gia PCTHCTL của Việt Nam. “Lợi ích” duy nhất để cho phép lưu hành TLĐT và TLNN ở Việt Nam là tăng lợi nhuận cho các công ty sản xuất, kinh doanh TLĐT và TLNN nhưng phải trả giá bằng chính sức khỏe của cộng đồng, đặc biệt là với thanh thiếu niên.

DƯƠNG SAO