Khó khăn và thuận lợi của Timor-Leste để gia nhập ASEAN vào năm 2023

Gia nhập ASEAN - Ưu tiên của tân Tổng thống

Sau khi giành chiến thắng quyết định trong cuộc bầu cử Tổng thống Timor Leste vào tháng 4 vừa qua, ông Jose Ramos-Horta thể hiện quyết tâm thực hiện kế hoạch đầy tham vọng nhằm giải cứu nền kinh tế đất nước và khôi phục sự ổn định chính trị. Tân Tổng thống cũng nhấn mạnh mục tiêu sớm gia nhập ASEAN.

Tổng thống Timor Lester thăm Indonesia. Nguồn: Jakarta Post

Phát biểu khi đi thăm Indonesia, ông Jose Ramos Horta bày tỏ mong muốn sớm thúc đẩy tiến trình gia nhập ASEAN, đặc biệt khi Indonesia trở thành nước chủ tịch vào năm 2023: “Tôi rất vui khi Indonesia vẫn cam kết về vấn đề tư cách thành viên của Timor Leste trong ASEAN.Timo Leste là một phần của Đông Nam Á. Chúng tôi đã thực hiện nhiều yêu cầu cần thiết đối với vấn đề kinh tế và dân chủ. Vì vậy Timor Leste sẽ là một thành viên hữu ích của ASEAN và chúng tôi hi vọng có thể gia nhập ASEAN trong năm Chủ tịch của Indonesia”.

Timor Leste nộp đơn xin gia nhập ASEAN vào năm 2011 nhưng hiện vẫn là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á chưa gia nhập thể chế khu vực và đang giữ tư cách quan sát viên. Theo Kế hoạch Phát triển Chiến lược của Timor-Leste 2011-2030, quốc gia này sẽ ‘theo đuổi tư cách thành viên ASEAN như một mục tiêu chính sách đối ngoại ưu tiên nhằm nâng cao lợi ích chiến lược lâu dài”.

Về an ninh và địa chính trị, là một quốc gia nhỏ được cấp quy chế thành viên ASEAN sẽ giúp Timor Leste ngăn ngừa các rủi ro an ninh thông qua các thỏa thuận an ninh tập thể, nâng cao vị thế của nước này trong quan hệ quốc tế. Ngoài những lý do về vị trí địa lý, giao lưu văn hóa và chính trị khu vực, việc gia nhập ASEAN cũng mang lại những lợi ích kinh tế lớn cho quốc gia này. Tư cách thành viên sẽ cho phép Timor-Leste tham gia vào nền kinh tế ASEAN đang phát triển mạnh mẽ, đồng thời tiếp cận với các quỹ phát triển quốc gia do ASEAN cung cấp để thu hẹp khoảng cách chênh lệch.

Hiện Timor-Leste đang thực hiện các bước và quy trình cần thiết để đáp ứng các yêu cầu gia nhập thành viên của ASEAN, bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng để tổ chức các cuộc họp và hội nghị thượng đỉnh ASEAN, đồng thời thiết lập sự hiện diện ngoại giao ở tất cả các thủ đô của ASEAN.

Khó khăn và thuận lợi

Timor Leste chưa phải là thành viên của ASEAN nhưng đã có quan hệ kinh tế chặt chẽ với các nước ASEAN, đặc biệt là Indonesia, Singapore, Việt Nam, Malaysia và Thái Lan. ASEAN cũng tạo cơ hội cho Timor-Leste tham gia vào các hoạt động của khối như trở thành thành viên của Diễn đàn khu vực ASEAN vào năm 2005 và ký kết Hiệp ước thân thiện và hợp tác ASEAN vào năm 2007. Trong nỗ lực cải thiện hình ảnh quốc gia, Timor Leste cũng đã có những bước phát triển đáng khích lệ, với năng lực giải quyết bất đồng chính trị một cách hòa bình, được đánh giá là một quốc gia dân chủ và tự do.

Không có quy mô kinh tế lớn nhưng Timor-Leste có vị trí địa lý chiến lược quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu giữa Mỹ và Trung Quốc, sẽ là điều kiện quan trọng để ASEAN cân nhắc kết nạp thành viên thứ 11. Quốc gia này cũng nhận được sự ủng hộ của nhiều quốc gia thành viên, trong đó có Indonesia, nước lớn và đông dân nhất ASEAN, đồng thời là Chủ tịch ASEAN 2023.

Tuy nhiên phụ thuộc rất nhiều vào nguồn thu từ dầu khí, quốc gia với 1,3 triệu dân này đang phải vật lộn với việc đa dạng hóa nền kinh tế và giảm tỷ lệ đói nghèo cao.

Ngân hàng Thế giới phân loại Timor Leste là nền kinh tế có thu nhập thấp, với GDP bình quân đầu người là 1.442 USD vào năm 2020. Khoảng 53% dân số sống với mức dưới 1,25 USD/ ngày. Quy mô kinh tế nhỏ khiến quá trình gia nhập của quốc gia này cũng khó khăn hơn khi một số thành viên ASEAN lo ngại Timor Leste sẽ tạo ra gánh nặng cho khu vực và làm chậm nỗ lực hiện thực hóa Cộng đồng Kinh tế ASEAN.

Những nỗ lực của Timor Leste đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế thông qua việc tham gia tích cực vào các tổ chức như Cộng đồng các nước nói ngôn ngữ Bồ Đào Nha cũng đặt câu hỏi về cam kết của nước này với tư cách thành viên ASEAN.

Việc kết nạp thành viên thứ 11 cần sự đồng thuận của tất cả các nước thành viên ASEAN. ASEAN hiện cũng đang thúc đẩy lộ trình và thời hạn để quốc gia này gia nhập với các đánh giá thực tế trên những lĩnh vực chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội. Dù vẫn còn nhiều rào cản nhưng theo Tổng thống Jose Ramos-Horta, đã đến thời điểm thích hợp để Timor Leste gia nhập ASEAN khi Indonesia bắt đầu nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN vào năm 2023./.

Phạm Hà/VOV-Jakarta