Khó khăn trong xử lý hình sự các doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm xã hội
Ngày 16-4 vừa qua, Bảo hiểm xã hội (BHXH) TP Hồ Chí Minh có công văn chính thức chuyển hồ sơ 10 doanh nghiệp chây ỳ, trốn đóng BHXH, có dấu hiệu vi phạm Ðiều 216 Bộ luật Hình sự đến Công an thành phố, đề nghị xử lý hình sự theo quy định nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động.
Ngày 16-4 vừa qua, Bảo hiểm xã hội (BHXH) TP Hồ Chí Minh có công văn chính thức chuyển hồ sơ 10 doanh nghiệp chây ỳ, trốn đóng BHXH, có dấu hiệu vi phạm Ðiều 216 Bộ luật Hình sự đến Công an thành phố, đề nghị xử lý hình sự theo quy định nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động.
10 doanh nghiệp mà BHXH TP Hồ Chí Minh chuyển hồ sơ, đều là những doanh nghiệp nợ lớn, thời gian kéo dài, trong đó "dẫn đầu" là Công ty cổ phần Xây dựng Công nghiệp Descon với số nợ hơn 12,7 tỷ đồng, thời gian chậm đóng từ tháng 9-2016 đến nay. Tất cả các doanh nghiệp này đều đã được BHXH TP Hồ Chí Minh thanh tra năm 2018 và có Quyết định xử phạt vi phạm hành chính, Kết luận thanh tra, nhưng các đơn vị vẫn không khắc phục và tiếp tục nợ quỹ BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT)...
Một trong những nội dung quan trọng được Bộ luật Hình sự sửa đổi (có hiệu lực từ ngày 1-1-2018) bổ sung mới là nhóm tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, gồm: tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm (Ðiều 213); tội gian lận BHXH, BH thất nghiệp (Ðiều 214); tội gian lận BHYT (Ðiều 215) và tội trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động (Ðiều 216). Tuy nhiên, sau hơn một năm có hiệu lực, việc triển khai các điều luật này trong thực tế còn nhiều vướng mắc.
Việc cơ quan BHXH TP Hồ Chí Minh cũng như BHXH các địa phương chuyển hồ sơ các doanh nghiệp nợ đọng, chây ỳ sang cơ quan công an đề nghị khởi tố hình sự chỉ là biện pháp mạnh "cuối cùng". Bởi trên thực tế, đến thời điểm này, số vụ việc được xử lý theo các điều luật 213, 214, 215, 216 Bộ luật Hình sự còn quá ít và chưa kịp thời. Hiện, chưa có văn bản hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền để chuyển hồ sơ có dấu hiệu tội phạm về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp sang cơ quan điều tra.
Thời gian qua, để triển khai hiệu quả các quy định của Bộ luật Hình sự nhằm bảo đảm quyền lợi chính đáng của người lao động, cũng như việc tuân thủ pháp luật của mọi cá nhân, tổ chức, BHXH Việt Nam chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố phối hợp cơ quan điều tra công an các địa phương cung cấp hồ sơ đề nghị xử lý hình sự hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp.
Theo thống kê của BHXH Việt Nam, năm 2018, đã có 15 BHXH tỉnh, thành phố chuyển sang cơ quan điều tra đề nghị xử lý hình sự các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp với tổng số 43 hồ sơ. Theo kết quả xử lý của cơ quan điều tra, đã có hai vụ việc bị khởi tố nhưng theo tội danh khác: "Giả mạo trong công tác" và "Làm giả tài liệu của cơ quan, tổ chức" (Hưng Yên); một vụ việc chuyển sang xử lý vi phạm hành chính do cơ quan điều tra xác định chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm (Quảng Bình); 10 vụ việc cơ quan điều tra không thụ lý với lý do hành vi vi phạm xảy ra trước thời điểm Bộ luật Hình sự năm 2015 có hiệu lực (Ðồng Nai, Ðồng Tháp); một trường hợp công ty đã tự nguyện trả hết nợ, sau khi cơ quan BHXH chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra (Hà Tĩnh). Các trường hợp còn lại, cơ quan điều tra đang xem xét, nghiên cứu hồ sơ...
Ðó là những khó khăn trong thực tế xử lý các đơn vị nợ BHXH, BHYT hiện nay theo Bộ luật Hình sự. Trong bối cảnh tình hình vi phạm pháp luật BHXH, BHYT, BH thất nghiệp có chiều hướng gia tăng, điều này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động, mà còn tác động đến sự an toàn của hệ thống an sinh xã hội.
Để giải quyết tình trạng nợ BHXH, BHYT hiện nay, nhiều biện pháp quyết liệt đã được BHXH Việt Nam thực hiện. BHXH các địa phương đã kiểm tra, thanh tra liên ngành và thanh tra chuyên ngành những doanh nghiệp nợ từ ba tháng trở lên. Ðối với những doanh nghiệp nợ kéo dài hơn sáu tháng, cơ quan BHXH thanh tra đột xuất; đối với các doanh nghiệp trốn đóng, nợ BHXH kéo dài, xử phạt vi phạm hành chính, nếu doanh nghiệp tiếp tục chây ỳ, vi phạm quyền lợi BHXH, BHYT, BH thất nghiệp của người lao động thì BHXH các địa phương củng cố hồ sơ, theo dõi quá trình khắc phục để chuyển hồ sơ những đơn vị có dấu hiệu hình sự qua công an xử lý theo đúng chức trách… Thực tiễn đòi hỏi cần sớm có hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao về chi tiết áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự về các tội phạm liên quan bảo hiểm; vai trò, tư cách pháp lý của cơ quan BHXH trong tham gia tố tụng các vụ việc liên quan BHXH, BHYT, BH thất nghiệp.
