Khảo sát PAPI 2018: Còn nhiều quan ngại về môi trường, đói nghèo và tham nhũng

Quyền trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNPD) tại Việt Nam, bà Caitlin Wiesen

Cuộc khảo sát Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh năm 2018 (PAPI 2018) thực hiện với sự tham gia của hơn 14.300 người dân được lựa chọn ngẫu nhiên từ 63 tỉnh thành cho thấy, cảm nhận bị "vòi vĩnh" trong lĩnh vực dịch vụ y tế tuyến huyện/quận và giáo dục tiểu học công lập giảm đáng kể so với khảo sát năm 2017. Tuy nhiên, "lót tay" để có việc làm trong khu vực Nhà nước, "vòi vĩnh" trong cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, lạm dụng công quỹ còn chưa giảm.

Mặc dù người dân đã cảm nhận được sự thuyên giảm trong tham nhũng so với ba năm trước, song mỗi cấp chính quyền có mức độ giảm khác nhau. Gần 60% số người trả lời cho rằng tham nhũng ở cấp xã/phường đã thuyên giảm trong ba năm qua, chỉ có 50% cho rằng tham nhũng ở cấp quốc gia có xu hướng thuyên giảm.

Bà Caitlin Wiesen, Quyền trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNPD) tại Việt Nam cho biết, tham nhũng vẫn là một trong ba mối quan ngại hàng đầu trong công chúng.

Đại biểu Quốc hội: Tham nhũng vặt len lỏi mọi ngõ ngách, đến khai tử cũng phải có phong bì

Khi được hỏi về những vấn đề hệ trọng nhất trong năm 2018 cần Nhà nước tập trung giải quyết, đói nghèo tiếp tục là vấn đề được nhiều người chỉ ra. Mặc dù điều kiện phát triển kinh tế hộ gia đình và của đất nước được nhiều người cho là có cải thiện, song vẫn có tới 25% số người được hỏi chọn nghèo đói là vấn đề hệ trọng nhất.

So với năm 2015, mối quan ngại về môi trường cũng gia tăng đột biến. Khảo sát PAPI 2018 cho thấy, đa số người dân ủng hộ bảo vệ môi trường, cho dù có phải hy sinh tăng trưởng kinh tế.

Đa số ủng hộ mạnh mẽ việc xây dựng các nhà máy điện sử dụng nhiên liệu “sạch”, miễn sao nguồn điện đó ổn định, không gây gián đoạn trong cung ứng. Ngoài ra, đa số người dân quan ngại về chất lượng nguồn nước ngày càng xuống cấp hiện nay ở địa phương. Hơn một nửa số người được hỏi cho rằng chất lượng nguồn nước cho ăn uống, sinh hoạt hiện nay kém hơn ba năm trước.

Dù vậy, khảo sát PAPI 2018 cũng cho thấy sự cải thiện ở nhiều lĩnh vực được đo lường. Về vấn đề giới và vị trí lãnh đạo, quản lý trong khu vực công, phần lớn cử tri không bày tỏ định kiến với nam hay nữ ứng cử viên. Tuy nhiên, trong số ít những người bày tỏ định kiến, đa số cho biết sẽ bầu ứng cử nam làm vị trí lãnh đạo. Điều thú vị là, phần lớn những người có định kiến là phụ nữ.

Năm 2018, người dân cũng ghi nhận một số thay đổi tích cực trong hiệu quả huy động sự tham gia của người dân vào đời sống chính trị, xã hội ở cấp cơ sở. Thái Bình đạt điểm cao nhất và Khánh Hòa đạt điểm thấp nhất ở chỉ số nội dung này. Hậu Giang thuộc về nhóm đạt điểm thấp nhất ở cả bốn nội dung thành phần.

Người dân cũng hài lòng hơn với mức độ công khai, minh bạch của chính quyền trong việc tổ chức lập danh sách hộ nghèo và chia sẻ thông tin thu, chi ngân sách cấp xã/phường, tuy nhiên vẫn còn ở mức trung bình. Công khai, minh bạch quy hoạch/kế hoạch sử dụng đất vẫn là khía cạnh chính quyền địa phương cần cải thiện.Các tỉnh, thành phía Bắc có xu hướng cao hơn các tỉnh, thành phía Nam ở ba nội dung thành phần gồm tiếp cận thông tin, danh sách hộ nghèo và thu, chi ngân sách cấp xã phường.

Về trách nhiệm giải trình với người dân, năm 2018, số người gặp gỡ cán bộ, công chức chính quyền cấp thôn/tổ dân phố hoặc cấp xã/phường khi có bức xúc với chính quyền hoặc hàng xóm tăng lên, và số người cho rằng những cuộc tiếp xúc đó đem lại kết quả tăng lên khi so với năm 2017.

Tuy nhiên nhìn chung, các tỉnh, thành phố đạt mức điểm dưới trung bình trong năm 2018. Người dân phản ánh họ ít có cơ hội tiếp xúc với đại diện chính quyền từ cấp huyện/quận, cấp tỉnh trở lên. Ngoài ra, mức độ tin tưởng vào hiệu quả giải quyết tranh chấp dân sự của các cơ quan tư pháp, tòa án địa phương và cơ chế giải quyết tranh chấp phi tòa án không cao.

Cung ứng dịch vụ công được đánh giá ở mức khá. Các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và miền Trung có xu hướng đạt điểm thấp hơn các khu vực khác. Bốn trong số năm tỉnh Tây Nguyên thuộc về nhóm đạt điểm thấp nhất.

Ngành y tế có một số cải thiện trong năm 2018, nhất là ở chỉ tiêu đánh giá độ bao phủ của bảo hiểm y tế, cơ sở hạ tầng căn bản, bao gồm đường sá, thu gom rác thải, cung cấp điện lưới và nước sạch cho ăn uống, sinh hoạt cũng được đánh giá tích cực hơn. Tuy nhiên, sự hài lòng của người sử dụng dịch vụ giáo dục tiểu học trong năm 2018 có xu hướng giảm sút, phần lớn là do điều kiện vật chất và chất lượng giáo dục có phần xuống cấp.

Lĩnh vực dịch vụ và thủ tục hành chính công cũng có nét khởi sắc, có cải thiện từng bước ở cả dịch vụ chứng thực, xác nhận của chính quyền cơ sở, dịch vụ cấp giấy phép xây dựng, dịch vụ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và dịch vụ hành chính công cấp xã/phường.

Về chỉ số quản trị điện tử, mức điểm các tỉnh, thành phố đạt được rất thấp, dao động từ 1,93 đến 4,24 điểm (trên thang điểm 10). Các địa phương đạt điểm cao nhất có xu hướng hội tụ ở phía Bắc, đặc biệt là ở nội dung sử dụng cổng thông tin điện tử của chính quyền địa phương.

Nhìn chung, mỗi địa phương có những điểm mạnh, điểm yếu riêng, không có địa phương nào thuộc về nhóm đạt điểm cao nhất ở cả tám nội dung được đo lường (tham gia người dân ở cấp cơ sở; công khai, minh bạch trong việc ra quyết định; trách nhiệm giải trình với người dân; kiểm soát tham nhũng trong khu vực công; thủ tục hành chính công; cung ứng dịch vụ công; quản trị điện tử; và quản trị môi trường).

Hơn nữa, khoảng cách giữa điểm cao nhất cấp tỉnh (47,05 điểm) và mức điểm tối đa (80 điểm) còn rất xa. Khoảng cách này cho thấy còn nhiều cơ hội đổi mới chính sách và cách thức thực thi chính sách để chính quyền các cấp ngày càng cởi mở hơn, minh bạch hơn, thực hiện trách nhiệm giải trình tốt hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân, hoạt động có mục đích và thực hành liêm chính hơn.

Quỳnh Chi